Người trẻ nhìn về lịch sử bằng lăng kính số

Khi lịch sử bước ra khỏi trang sách

Trong xã hội vận động không ngừng, khi các nền tảng số trở thành “người bạn đồng hành” không thể thiếu với giới trẻ, việc tiếp cận kiến thức lịch sử cũng không còn nằm gọn trong khuôn khổ lớp học hay sách vở.

Một bộ phận lớn Gen Z – thế hệ sinh ra và lớn lên trong kỷ nguyên số đang chọn cách học sử qua TikTok, Podcast, YouTube và các bộ phim ảnh. Đây không chỉ là xu hướng tiếp nhận tri thức mới mà còn mở ra một cánh cửa sáng tạo cho việc lan tỏa giá trị lịch sử theo cách gần gũi, sinh động hơn.

Khi quá khứ bước vào hiện tại bằng công nghệ, lịch sử bỗng trở nên gần gũi, hấp dẫn hơn

Chỉ cần vài cú chạm màn hình, hàng trăm tài khoản TikTok về lịch sử hiện ra: Từ tóm tắt tiểu sử danh nhân, giải thích các trận chiến nổi tiếng, đến kể chuyện hậu trường của những bức ảnh kháng chiến.

Kênh “Sử Việt AI”, với cách dựng nhanh, minh họa lịch sử bằng cách sử dụng AI từ nguồn tư liệu và lối kể chuyện gần gũi, đã thu hút gần 50.000 lượt theo dõi. Mỗi video chỉ dài từ 1 - 2 phút nhưng đủ để kích thích sự tò mò và khơi dậy cảm xúc đối với những câu chuyện lịch sử, anh hùng dân tộc.

Không chỉ dừng ở video ngắn, podcast cũng đang trở thành lựa chọn được nhiều bạn trẻ yêu thích khi muốn “nghe sử” vào những khoảng thời gian rảnh như khi đi xe bus, trước khi ngủ hoặc lúc thư giãn. Các kênh như “Chuyện người Việt kể”, “Bí ẩn sử Việt”, “Việt sử Podcast”... không chỉ truyền tải kiến thức mà còn kết hợp âm thanh sống động, nhạc nền, tiếng súng, tiếng loa truyền thanh, tạo cảm giác như được sống lại thời khói lửa.

“Podcast giúp em cảm nhận lịch sử bằng âm thanh. Những câu chuyện được kể như phim radio khiến em "ngấm" lịch sử theo một cách nhẹ nhàng mà hiệu quả", bạn Hoàng Minh Quân (lớp 12, trường THPT Việt Đức - Hà Nội) cho biết.

Nhìn về quá khứ bằng lăng kính số, thế hệ trẻ không chỉ tiếp nối ký ức dân tộc mà còn thổi vào đó sức sống mới mẻ, đầy sáng tạo

“Em từng không thích môn Lịch sử vì học thuộc quá nhiều. Tuy nhiên sau khi xem một số clip tóm tắt trên TikTok, em thấy lịch sử Việt Nam thực sự thú vị, đầy nhân văn và có nhiều điều khiến mình suy ngẫm", bạn Nguyễn Thùy Dương (sinh viên năm nhất, trường Đại học Ngoại ngữ) chia sẻ.

Không ít giáo viên hiện nay cũng khuyến khích học sinh chủ động tra cứu thông tin qua các nền tảng số, đồng thời hướng dẫn cách kiểm chứng, đối chiếu với tư liệu chính thống để tránh sai lệch.

Gen Z và tinh thần yêu sử kiểu mới

Điều đáng mừng là giới trẻ ngày nay không chỉ tiếp cận lịch sử theo hướng thụ động mà còn chủ động sáng tạo nội dung lịch sử theo cách riêng. Nhiều bạn học sinh, sinh viên quay video hóa thân thành nhân vật lịch sử, làm vlog đi tham quan bảo tàng, dựng phim ngắn tái hiện những thời khắc trọng đại hoặc đơn giản là chia sẻ cảm nhận sau khi đọc một cuốn sách sử.

Rất nhiều video, clip ngắn về lịch sử dân tộc được đăng tải trên mạng xã hội Tiktok

Trên TikTok, không khó để bắt gặp những video hóa thân thành cô du kích, người lính, hay cô gái Hà Nội năm 1975 trong bộ áo dài trắng, khăn rằn. Bối cảnh là một góc phố cổ, vài tấm ảnh cũ, hoặc quán cà phê hoài niệm, đủ để lan tỏa tinh thần lịch sử theo cách nhẹ nhàng nhưng đầy cảm hứng.

Bên cạnh đó, nhiều bạn trẻ còn tham gia các dự án truyền thông lịch sử cộng đồng, xây dựng website chia sẻ tư liệu, thiết kế infographic hoặc vẽ minh họa sách lịch sử. Có thể thấy, lịch sử không chỉ nằm trong sách, mà đang “sống lại” nhờ bàn tay sáng tạo của chính những người trẻ.

Lấy cảm hứng từ di tích Hoàng thành Thăng Long, nhóm bạn trẻ thuộc dự án “Kinh đô kỳ họa” đã gây ấn tượng mạnh mẽ khi sáng tạo ra những hộp blind box mô hình lịch sử. Nguyễn Lan Anh, Trưởng dự án chia sẻ: “Mình và các bạn trong nhóm luôn mong muốn mỗi hộp blind box Long Thành Phục Kiến không chỉ đơn thuần là một sản phẩm lắp ráp giải trí, mà còn trở thành cầu nối giữa mọi người với những giá trị lịch sử - văn hóa dân tộc”.

Mỗi người trẻ ngày nay đều có một cách riêng để thể hiện và truyền tải tình yêu với văn hóa lịch sử dân tộc

“Bằng cách kết hợp công nghệ thiết kế 3D hiện đại với chất liệu di sản cổ truyền, chúng mình hy vọng những trải nghiệm nhỏ này sẽ dần thay đổi cách mọi người nhìn nhận về di sản - từ những giá trị tưởng chừng xa xôi trở thành điều gần gũi, sống động và đầy cảm hứng trong đời sống hiện đại”, Lan Anh tâm sự.

Giá trị lớn nhất khi lịch sử bước ra khỏi lớp học chính là việc nó chạm đến cảm xúc, khơi dậy tinh thần yêu nước, biết ơn và trách nhiệm với quá khứ trong mỗi người trẻ.

Chính Gen Z, bằng sự sáng tạo và chủ động của mình đang tiếp thêm sức sống cho những bài học xưa, để lịch sử không còn là môn học… mà là một phần ký ức, một mạch chảy tự nhiên trong cuộc sống hiện đại.