Rà soát, xây dựng chính sách ưu đãi, hỗ trợ giảm phát thải

Cơ sở từ những cam kết quốc tế

Tại Hội nghị COP26 năm 2021, Việt Nam đã đưa ra cam kết mạnh mẽ cùng cộng đồng quốc tế: Đạt phát thải ròng bằng “0” (Net Zero) vào năm 2050 và tham gia Cam kết Mê-tan toàn cầu với mục tiêu giảm 30% lượng phát thải khí CH₄ vào năm 2030 so với mức năm 2020. Đây không chỉ là lời hứa chính trị, mà là định hướng chiến lược, mở đường cho việc chuyển đổi mô hình phát triển theo hướng xanh và bền vững.

Để hiện thực hóa cam kết đó, Chính phủ đã ban hành Quyết định số 942/QĐ-TTg ngày 5/8/2022, phê duyệt Kế hoạch hành động giảm phát thải khí mê-tan đến năm 2030, cùng nhiều văn bản pháp lý khác như Luật Bảo vệ môi trường 2020, Nghị định 06/2022/NĐ-CP về giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2050.

Nông nghiệp chiếm khoảng 27,5% tổng phát thải khí nhà kính, trong đó khí mê-tan chiếm hơn 50% lượng phát thải của toàn ngành (Ảnh Internet)

Theo PGS.TS Cao Trường Sơn, Phó Trưởng Bộ môn Quản lý môi trường, Học viện Nông nghiệp Việt Nam, những văn bản này là nền tảng pháp lý và khoa học quan trọng để Việt Nam tiến hành rà soát, xây dựng các chính sách ưu đãi, hỗ trợ giảm phát thải mê-tan trong giai đoạn mới.

Thực tế cho thấy, để giảm phát thải khí nhà kính, đặc biệt là khí mê-tan, các doanh nghiệp và hộ nông dân phải đầu tư đổi mới công nghệ - từ xử lý chất thải, chăn nuôi, sản xuất nông nghiệp cho đến năng lượng. Tuy nhiên, chi phí đầu tư ban đầu cho những công nghệ này vẫn còn rất cao, nhất là với khu vực nông nghiệp quy mô nhỏ và hộ gia đình chăn nuôi.

“Các chính sách ưu đãi hiện hành vẫn chưa đủ hấp dẫn để thúc đẩy chuyển đổi trên diện rộng,” PGS.TS Cao Trường Sơn nhận định. Do đó, việc rà soát và bổ sung cơ chế ưu đãi mới là yêu cầu cấp thiết nhằm khuyến khích doanh nghiệp và người dân tham gia mạnh mẽ hơn vào tiến trình giảm phát thải.

Xây dựng chính sách ưu đãi

Theo PGS.TS Cao Trường Sơn, định hướng mới, chính sách ưu đãi sẽ tập trung vào ba lĩnh vực phát thải chính: Năng lượng, nông nghiệp và xử lý chất thải. Theo đó, năng lượng chiếm hơn 53% tổng phát thải khí nhà kính, là lĩnh vực “xương sống” quyết định xu thế giảm phát thải của quốc gia.

Giải pháp bao gồm giảm tỷ lệ sử dụng than và dầu khí, ngăn rò rỉ khí trong quá trình khai thác, vận chuyển nhiên liệu, đồng thời chuyển sang năng lượng sạch như điện mặt trời, gió…; nông nghiệp chiếm khoảng 27,5% tổng phát thải khí nhà kính, trong đó khí mê-tan chiếm hơn 50% lượng phát thải của toàn ngành.

Việt Nam đang đẩy mạnh chuyển đổi sang nông nghiệp sinh thái, tuần hoàn, phát thải thấp, đặc biệt trong canh tác lúa nước và chăn nuôi; Xử lý chất thải, chiếm 6,69% tổng phát thải. Hiện ở nước ta đang có sự dịch chuyển từ chôn lấp truyền thống sang công nghệ đốt rác phát điện nhằm thu hồi năng lượng, giảm phát thải và tận dụng khí mê-tan...

Việt Nam đang đẩy mạnh chuyển đổi sang nông nghiệp sinh thái, tuần hoàn, phát thải thấp, đặc biệt trong canh tác lúa nước và chăn nuôi

PGS.TS Cao Trường Sơn cho rằng, chính sách ưu đãi đang được xây dựng sẽ bao gồm nhiều hình thức đa dạng, thiết thực như: Ưu đãi thuế, miễn giảm phí môi trường cho các dự án đầu tư công nghệ giảm phát thải; hỗ trợ tín dụng xanh…

Bên cạnh đó, các dự án đủ điều kiện sẽ được cấp tín chỉ carbon, có thể bán lại cho doanh nghiệp cần bù đắp phát thải - tạo nguồn thu mới và bền vững. Ngoài ra, nước ta cũng cần ưu đãi về hỗ trợ kỹ thuật và chuyển giao công nghệ sạch để giảm chi phí ban đầu, nâng cao năng lực sản xuất xanh.

Tuy nhiên, vị chuyên gia này cũng nhấn mạnh: “Để chính sách đi vào thực tế, Việt Nam cần tăng mức hỗ trợ, mở rộng đối tượng thụ hưởng, đồng thời huy động nguồn vốn từ các quỹ khí hậu quốc tế như GCF hay JCM.”

Hướng đến nền kinh tế xanh, phát thải thấp

Việt Nam hiện đặt mục tiêu đến năm 2030 giảm 30% lượng phát thải mê-tan so với mức năm 2020. Cụ thể: Nông nghiệp giảm 10%; Xử lý chất thải giảm 30% và năng lượng giảm 20%.

Tuy nhiên từ thực tế cho thấy, thách thức còn rất lớn. Theo các chuyên gia, nguyên nhân một phần vì thiếu nguồn tài chính xanh, phần khác do hạn chế trong năng lực công nghệ và cơ chế giám sát. Trong khi đó, việc triển khai hệ thống MRV (đo lường - báo cáo - thẩm định) đòi hỏi tiêu chuẩn kỹ thuật và tính minh bạch cao…

Để các chính sách ưu đãi và hỗ trợ thực sự phát huy hiệu quả, PGS.TS Cao Trường Sơn cho rằng, cơ quan chức năng cần hoàn thiện hành lang pháp lý: Rà soát, sửa đổi các quy định chồng chéo, đơn giản hóa thủ tục cấp ưu đãi cho doanh nghiệp và nông dân; tăng cường nguồn lực tài chính xanh: Kết nối mạnh mẽ hơn với các quỹ quốc tế, xây dựng cơ chế hợp tác công - tư (PPP) trong các dự án giảm phát thải; phát triển thị trường carbon nội địa: Đẩy nhanh việc định giá tín chỉ carbon, tạo động lực kinh tế cho doanh nghiệp tham gia.

Để thực hiện được mục tiêu giảm 30% lượng khí mê-tan vào năm 2030, cơ quan chức năng cần đẩy mạnh tuyên truyền và đào tạo, nâng cao nhận thức, năng lực quản lý, giám sát cho chính quyền địa phương và người dân

Bên cạnh đó, cơ quan chức năng cần đẩy mạnh tuyên truyền và đào tạo: Nâng cao nhận thức, năng lực quản lý, giám sát cho chính quyền địa phương và người dân và tăng cường cơ chế MRV quốc gia: Đảm bảo mọi kết quả giảm phát thải được đo lường, báo cáo và thẩm định minh bạch, có thể kiểm chứng.

Đồng thời rà soát và xây dựng chính sách ưu đãi, hỗ trợ giảm phát thải không chỉ là nhiệm vụ kỹ thuật mà còn là cam kết chính trị mạnh mẽ của Việt Nam đối với cộng đồng quốc tế.

Khi doanh nghiệp, nông dân và Nhà nước cùng chung tay trong một hệ sinh thái chính sách minh bạch, nhất quán, Việt Nam có cơ sở vững chắc để tiến tới mục tiêu Net Zero vào năm 2050 - hướng đến một nền kinh tế xanh, tuần hoàn và phát thải thấp, vì tương lai bền vững của quốc gia và hành tinh.

Đình Trung