Rác thải nhựa có xu hướng tăng cao trong mùa dịch

Covid-19 khiến nhu cầu sử dụng đồ nhựa dung một lần tăng mạnh (Ảnh: AFP)

Nhiều nhà môi trường đánh giá sự gia tăng rác thải nhựa và rác thải y tế có thể tạo ra thảm họa môi trường và làm suy yếu những nỗ lực tái chế đã đạt được trong suốt thời gian dài trước đó.

Với ước tính khoảng 129 tỷ khẩu trang được sản xuất phổ biến bằng polypropylene và 65 tỷ găng tay được sử dụng trên toàn cầu mỗi tháng, việc quản lý chất thải đang trở thành thách thức ngày càng lớn đối với các thành phố khi đối phó với hậu quả của đại dịch Covid-19.

Chất thải nhựa thừa có tuổi thọ ít nhất 500 năm làm tăng thêm sự dư thừa của vật liệu. Chất thải nhựa đã làm tắc nghẽn các con sông, trôi dạt vào bờ biển và chìm dưới đáy, được tìm thấy trong bụng cá voi và các loại chim biển.

Nhựa không biến mất hoàn toàn mà thay vào đó phân hủy thành những mảnh nhỏ vô hình được gọi là vi nhựa. Những hạt vi nhựa này có những ảnh hưởng xấu đến sức khỏe con người khi chúng xâm nhập vào chuỗi thức ăn.

Rất lâu trước khi đại dịch xảy ra, các nhà bảo tồn đã cảnh báo về mối đe dọa sinh thái và sức khỏe con người do ô nhiễm rác thải nhựa gây ra. Giờ đây, vấn đề đang trở nên khó khăn hơn khi mọi người ưu tiên sức khỏe và sự an toàn trước đại dịch mà quên rằng các sản phẩm nhựa sử dụng một lần không bảo vệ họ tốt hơn so với những sản phẩm tái sử dụng khác.

Khi dịch Covid-19 càn quét, nhu cầu đối với các thiết bị bảo hộ cá nhân sử dụng một lần như khẩu trang, găng tay, áo choàng bệnh viện, tấm chắn mặt... càng tăng mạnh. Theo một báo cáo của Ngân hàng Phát triển Châu Á, thủ đô Manila, Philippines dự kiến là thành phố thải ra nhiều rác y tế nhất khu vực Đông Nam Á, với 280 tấn mỗi ngày.

Đốt rác thải nhựa không phải là giải pháp tối ưu (Ảnh: Stockholm International Water Institute)

Trong nỗ lực giải quyết vấn đề này, Cục Quản lý Môi trường của Philippines đã ban hành một bản ghi nhớ cho phép xử lý chất thải phòng chống dịch Covid-19 bằng cách đốt bỏ chúng.

Tuy nhiên, ông Von Hernandez, điều phối viên phong trào Toàn cầu không sử dụng nhựa cho rằng, đốt rác thải là một giải pháp sai lầm. “Đốt những vật liệu như vậy sẽ biến chúng thành ô nhiễm độc hại ghê gớm, khiến cộng đồng bị tổn hại nhiều hơn, từ đó khiến họ trở nên nhạy cảm và dễ mắc bệnh hơn”, Hernandez nói.

Quá trình này sẽ giải phóng các hạt vật chất, bao gồm cả các hạt bụi mịn PM2.5 cực kỳ nguy hiểm vào bầu khí quyển. Theo một số nghiên cứu, điều này còn liên quan đến việc tăng tỷ lệ tử vong do dịch Covid-19.

Việc đốt rác thải cũng khiến con người phải tiếp xúc với các chất độc polychlorinated dioxin và furan. Đây là chất độc hại nhất được biết đến hiện nay. Theo Tổ chức Y tế thế giới chúng gây chết người ở nồng độ rất thấp và tồn tại trong môi trường hàng thế kỷ.

Do đó, tái sử dụng vẫn là phương pháp xử lý tiết kiệm và phù hợp hơn cả. Jorge Emmanuel, chuyên gia về xử lý an toàn chất thải nguy hại, trợ giảng về khoa học và kỹ thuật môi trường tại Đại học Silliman, Philippines phân tích: “Trong hệ thống phân cấp quản lý chất thải, việc ngăn ngừa phát sinh chất thải được ưu tiên hơn việc xử lý và tiêu hủy. Virus SARS-CoV-2 gây ra bệnh Covid-19 thuộc nhóm mầm bệnh dễ bị tiêu diệt nhất. Người ta có thể tiêu diệt virus hiệu quả khi ngâm vật liệu bị nhiễm trong thuốc tẩy 1%, cồn etylic 70% trong 5 phút hay ngâm trong nước nóng 70 độ”.

Trên thực tế trong đại dịch Ebola, các tấm nhựa đã được khử khuẩn có thể được phơi dưới ánh nắng sau đó sử dụng lại. Ánh nắng chiếu trực tiếp có thể làm giảm khả năng lây nhiễm của virus tới 90% cứ sau 7 đến 13 phút. Phương pháp đơn giản này sử dụng nguyên liệu sẵn có và phù hợp với những nơi có thu nhập thấp như các nước đang phát triển. Nó có thể giảm thiểu đáng kể chất thải PPE - thiết bị bảo hộ cá nhân sử dụng một lần.

Vấn nạn ô nhiễm rác thải nhựa ở Đông Nam Á giữa đại dịch

Ô nhiễm “trắng” - vấn đề không của riêng một quốc gia

Nỗ lực chống rác thải nhựa trên thế giới

Việt Nam là một trong những quốc gia có lượng rác thải nhựa nhiều nhất thế giới