Trong đại dịch, người Nhật Bản vẫn không muốn làm việc ở nhà

Những người đi làm trong mùa dịch khiến các toa tàu ở Nhật Bản vẫn đông đúc

Bài liên quan

Thủ tướng Đức tự cách ly tại nhà, Nhật Bản có thể hoãn Olympic Tokyo 2020

Tạm dừng miễn thị thực đơn phương cho công dân Nhật Bản, Nga và Belarus

Panama chống dịch Covid-19 theo giới tính

Các nhà nghiên cứu Trung Quốc: Virus SARS-CoV-2 (Covid-19) có thể có biến thể mới

Chi phí xét nghiệm Covid-19 tại các nước trên thế giới như thế nào?

Công việc là tất cả

Ông Hideya Tokiyoshi, 52 tuổi, hằng ngày đi tàu từ tỉnh Saitama lân cận vào thủ đô làm việc, cũng nằm trong số đó.

“Thông tin về dịch bệnh xuất hiện thường xuyên trong tâm trí chúng tôi. Chúng tôi sợ hãi nhiều hơn bạn nghĩ. Tuy nhiên, đối với phần lớn người Nhật, công việc luôn là ưu tiên cao nhất và là lý do lớn nhất. Trừ khi Chính phủ đóng cửa tất cả các doanh nghiệp, ai cũng sẽ ở nhà. Chúng tôi là nô lệ của công việc”, ông Tokiyosh cho biết.

Thống đốc Tokyo, ông Yuriko Koike đã kêu gọi 13,5 triệu cư dân thành phố làm việc từ xa nếu có thể cho đến hết ngày 12/4. Các công ty lớn của Nhật Bản như Honda, Toyota hay Nissan cũng yêu cầu nhân viên làm việc tại nhà nhưng nhiều người vẫn vào thủ đô làm việc hàng ngày khiến hệ thống tàu điện ngầm luôn bận rộn vào giờ cao điểm.

Đó là câu chuyện đang diễn ra trên khắp Nhật Bản, nơi khoảng 80% các công ty không có khả năng để nhân viên của họ làm việc từ xa, theo dữ liệu của Chính phủ năm 2019.

Việc Thủ tướng Nhật Bản, Shinzo Abe từ chối tuyên bố tình trạng khẩn cấp sẽ càng gây áp lực trong thực thi giãn cách xã hội bởi các công ty vẫn có thể hoạt động hợp pháp tại văn phòng của họ.

Người dân đang chờ sang đường ngày 2/4/2020, tại Tokyo, Nhật Bản

Nền tảng của điều này bắt nguồn từ văn hóa làm việc chăm chỉ nổi tiếng của Nhật Bản. Một nghiên cứu của Chính phủ năm 2016 cho thấy một phần năm nhân viên có nguy cơ làm việc đến chết. Đất nước này thậm chí còn có từ riêng để chỉ tình trạng đó: “Karoshi” tức là chết vì làm việc quá sức. Nó được dùng để nói đến những nhân viên làm việc chăm chỉ đến nỗi tử vong vì các bệnh liên quan đến căng thẳng hoặc rơi vào chán nản đến mức tự sát.

Những thói quen cũ

Thế vận hội Tokyo 2020 là nơi để Nhật Bản thể hiện một quốc gia công nghệ cao, với các robot chỉ chỗ ngồi cho du khách và thiên thạch nhân tạo sáng trên bầu trời... nhưng nó đang bị trì hoãn vì dịch Covid-19. Trên thực tế, người lao động Nhật vẫn gắn với cách thức kinh doanh truyền thống hơn. Ví dụ như máy fax vẫn là vật cố định trong nhiều văn phòng và mọi người vẫn sử dụng con dấu của công ty cho các tài liệu chính thức. Tại đất nước mặt trời mọc, con dấu cá nhân và công ty thường được sử dụng thay chữ ký điện tử hoặc chữ ký tay.

Trong đại dịch Covid-19, nhiều công ty đa quốc gia đã chuyển sang phần mềm họp trực tuyến và nhắn tin qua các ứng dụng công nghệ để giữ liên lạc với các đồng nghiệp.

Tuy nhiên, Rochelle Kopp, nhà tư vấn kinh doanh tại Công ty tư vấn đa văn hóa Nhật Bản - người đã làm việc giữa Nhật Bản và Mỹ trong hơn ba thập kỷ, lại chia sẻ rằng, các công ty Nhật Bản đã không đầu tư đủ về công nghệ thông tin để làm điều này.

Thậm chí nhiều nhân viên còn không có máy tính xách tay để họ có thể làm việc ở nhà. Các công ty không có VPN hoặc truy cập từ xa vào máy chủ của họ, có nghĩa là mọi thứ chỉ có thể được truy cập trực tiếp tại văn phòng.

Nhằm thúc đẩy sự thay đổi khi cuộc khủng hoảng virus SARS-CoV-2 tiếp diễn, Bộ Lao động Nhật Bản đang cung cấp các khoản tài trợ lên tới 77.000 USD để giúp các công ty vừa và nhỏ chuẩn bị cho làm việc từ xa. Tuy nhiên, rào cản vẫn còn.

Ông Misaki Togoshi, phát ngôn viên của Hiệp hội Làm việc từ xa Nhật Bản cho biết: “Từ ngày 9/3, chúng tôi nhận được tới 25 đơn đăng ký mỗi ngày từ các công ty muốn áp dụng phương thức làm việc từ xa nhưng kinh phí là hữu hạn nên không phải ai cũng nhận được”.

Một rào cản khác là một phần tư dân số Nhật Bản có độ tuổi từ 65 trở lên. Nhiều người trong số đó vẫn chiếm các vị trí cấp cao nhưng lại không am hiểu về công nghệ. Chẳng hạn, năm 2018, Bộ trưởng An ninh mạng 68 tuổi của Nhật Bản thừa nhận ông chưa bao giờ sử dụng máy tính trong công việc.

"Ngay cả khi thiết bị đã có sẵn, người cao tuổi vẫn thiếu kinh nghiệm hoặc kiến thức để thích nghi nhanh chóng. Có sự phân chia về kỹ năng công nghệ rõ ràng ở Nhật Bản", Hisakazu Kato, Giáo sư kinh tế tại Đại học Meiji, Tokyo, chia sẻ.

Văn hóa làm việc trực diện

Việc miễn cưỡng đóng cửa văn phòng và làm việc từ xa nói lên văn hóa làm việc căng thẳng của Nhật Bản, nơi các nhân viên thường làm việc trong nhiều giờ.

Jesper Koll, nhà kinh tế và chiến lược tài chính có trụ sở tại Nhật Bản nhấn mạnh: “Một số nhân viên sẽ ở lại văn phòng sau nhiều giờ vì họ nghĩ rằng ông chủ có thể sẽ quay lại sau bữa tối. Tất cả những điều này là một phần rất thực của văn hóa doanh nghiệp Nhật Bản”.

Những người đi làm chờ xếp hàng tại một trạm xe buýt vào ngày 26/3/2020 tại Tokyo, Nhật Bản

Sự nhấn mạnh về văn hóa trong việc ra quyết định tập thể ở Nhật Bản cũng có thể khiến mọi người cảm thấy miễn cưỡng khi làm việc ở nhà, nơi họ sẽ không bị đồng nghiệp vây quanh.

“Tình hình ở Nhật Bản có chút độc đáo so với các quốc gia khác, nơi mọi người có phong cách làm việc cá nhân hơn. Họ dễ dàng chuyển sang làm việc từ xa. Ở Nhật Bản, một người không thể đưa ra quyết định quan trọng tại nhà. Thay vào đó, họ phải cùng nhau đưa ra quyết định”, Giáo sư Kato giải thích thêm.

Anh Nakane Tsuyoshi, cán bộ nhân sự của Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi ở Tokyo, vẫn đi làm đều đặn. “Chỉ một số viên chức làm việc từ xa, còn nhiều người vẫn đến công sở. Chúng tôi lo lắng sẽ không thể giúp đỡ mọi người và hoàn thành tốt công việc nếu làm từ nhà”, anh nói.

Chuỗi cung ứng sẽ đứt gãy

Theo Cục Thống kê Nhật Bản, hơn 70% lực lượng lao động của Nhật đã được tuyển dụng trong lĩnh vực dịch vụ vào năm 2019. Nhiều người trong số những công nhân đó gần như không thể làm việc từ xa.

Cô Bebe Ishikawa điều hành một doanh nghiệp ở Tokyo, chuyên cung cấp trái cây cho các cửa hàng bánh, khách sạn và địa điểm tổ chức đám cưới. Cô quản lý 5 nhân viên trong văn phòng của mình và trong mùa dịch này tất cả đều đến làm việc.

Ishikawa cho biết cô hiểu rằng cuối cùng các doanh nghiệp có thể bị đóng cửa hoàn toàn để hạn chế sự lây lan của dịch bệnh nhưng cảnh báo rằng nhiều công ty sẽ phá sản. “Nếu chúng tôi ngừng phân phối sản phẩm thì điều đó có nghĩa khách hàng của cũng không thể hoạt động khi liên kết trong chuỗi cung ứng cũng bị ảnh hưởng”, cô nói thêm.

Sai cảm giác an toàn?

Cho đến nay, Nhật Bản, đất nước 127 triệu dân đã có hơn 3.000 trường hợp nhiễm SARS-CoV-2, với 77 trường hợp tử vong. Trong số ca nhiễm, có ít nhất 500 người đã hồi phục.

Tuy nhiên, Nhật Bản mới chỉ thực hiện xét nghiệm khoảng 34.508 người, so với hơn 431.000 người được xét nghiệm ở Hàn Quốc, nơi có dân số 51 triệu người. Tỷ lệ lây nhiễm tương đối thấp được ghi nhận đã tạo ra cảm giác an toàn ở Nhật Bản, điều này có thể khuyến khích người lao động vẫn đến văn phòng của họ.

Quay trở lại Saitama, ông Tokiyoshi lúc này đã chấp nhận làm việc từ xa và tìm thấy nhiều thời gian hơn cho các dự án đam mê. Ông và các sinh viên của mình đã vượt qua những trục trặc về đường truyền. Ông hy vọng cách làm việc này sẽ được chấp nhận nhiều hơn trong tương lai.

“Trước đây, mọi người nghĩ rằng không thể làm việc tại nhà vì sợ khó tập trung vào công việc. Tuy nhiên, bây giờ mọi người đã nhận ra rằng có thể làm rất nhiều việc ở nhà”, ông Tokiyoshi cho biết.