Chuyển đổi mô hình tăng trưởng sang chiều sâu, duy trì đà phát triển

Bài toán về tăng trưởng nhanh, bền vững

Quốc hội đang xem xét các báo cáo của Chính phủ về kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, ngân sách Nhà nước, kế hoạch đầu tư công năm 2025; việc thực hiện các nghị quyết của Quốc hội về kế hoạch 5 năm giai đoạn 2021 - 2025 về phát triển kinh tế xã hội, cơ cấu lại nền kinh tế, đầu tư công trung hạn, tài chính quốc gia và vay, trả nợ công.

Trên cơ sở đó sẽ quyết định kế hoạch về phát triển kinh tế xã hội, dự toán ngân sách nhà nước, phương án phân bổ ngân sách trung ương, kế hoạch đầu tư công năm 2026; kế hoạch tài chính 5 năm quốc gia và kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2026 - 2030.

Quang cảnh kỳ họp thứ 10 của Quốc hội

Đánh giá về kết quả kinh tế - xã hội, các đại biểu Quốc hội thống nhất nhận định, năm 2025 tình hình thế giới biến động phức tạp, khó lường, trong nước còn nhiều khó khăn, thách thức. Song dưới sự lãnh đạo của Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, đứng đầu là đồng chí Tổng Bí thư; sự điều hành quyết liệt, linh hoạt của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ; sự giám sát, đồng hành của Quốc hội; cùng với sự vào cuộc của các bộ, ngành, địa phương, cộng đồng doanh nghiệp, nhân dân và sự ủng hộ của quốc tế, kinh tế-xã hội đất nước tiếp tục đạt nhiều kết quả quan trọng, toàn diện trên hầu hết các lĩnh vực.

Năm 2025 đạt và vượt cả 15/15 chỉ tiêu chủ yếu, đồng thời đạt và vượt 22/26 chỉ tiêu của giai đoạn 2021-2025, tạo thế và lực mới cho phát triển cao hơn trong giai đoạn tới.

Kinh tế vĩ mô ổn định, lạm phát được kiểm soát, các cân đối lớn cơ bản được bảo đảm, tăng trưởng GDP dự kiến đạt mức khá; thu ngân sách nhà nước vượt dự toán; kết cấu hạ tầng phát triển đột phá; xuất nhập khẩu, thu hút đầu tư, du lịch quốc tế đều là điểm sáng; an sinh xã hội được chú trọng, đời sống nhân dân tiếp tục cải thiện.

Bên cạnh những kết quả đạt được, nhiều ý kiến đại biểu thẳng thắn chỉ ra các hạn chế cần sớm khắc phục: Kinh tế vĩ mô tuy ổn định nhưng áp lực điều hành còn lớn; năng suất lao động, năng lực cạnh tranh và chất lượng tăng trưởng chưa đáp ứng yêu cầu; cơ cấu lại nền kinh tế chuyển biến chưa mạnh; giải ngân vốn đầu tư công và đổi mới sáng tạo chưa đạt kỳ vọng…

Chỉ rõ một trong các hạn chế tồn tại là năng suất lao động tăng chậm, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số chưa thực sự trở thành động lực chính cho tăng trưởng, đại biểu Nguyễn Đại Thắng (Đoàn Hưng Yên) cho rằng, Chính phủ cần “chuyển mạnh mô hình tăng trưởng từ chiều rộng sang chiều sâu”, lấy khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và năng suất làm trung tâm.

Đại biểu kiến nghị tăng đầu tư cho nghiên cứu phát triển (R&D) lên ít nhất 1,5% GDP, miễn thuế cho doanh nghiệp trích lập quỹ khoa học công nghệ, đồng thời sớm thành lập Quỹ hỗ trợ đổi mới sáng tạo quốc gia để thúc đẩy các ý tưởng đột phá.

Bên cạnh đó, cần chọn lọc kỹ hơn các dự án đầu tư nước ngoài, ưu tiên những dự án có cam kết chuyển giao công nghệ, gắn kết doanh nghiệp trong nước và sử dụng nhân lực Việt Nam. “Muốn phát triển nhanh nhưng bền vững, không thể chỉ dựa vào vốn và lao động giá rẻ, mà phải dựa vào tri thức và công nghệ”, đại biểu Thắng nhấn mạnh.

ĐBQH TP Hà Nội tham dự kỳ họp

Đại biểu Trần Hoàng Ngân (Đoàn TP HCM) nhìn nhận, sau 40 năm đổi mới, Việt Nam đã trở thành nền kinh tế có quy mô lớn thứ tư Đông Nam Á. Tuy nhiên, nếu không nhanh chóng nâng cao nội lực, nền kinh tế sẽ khó duy trì tốc độ tăng trưởng cao. Đại biểu đề xuất phát triển dựa trên tiềm năng nội tại và lợi thế địa chính trị, đặc biệt là kinh tế biển, logistics, nông nghiệp công nghệ cao, giáo dục và y tế chất lượng cao.

“Cần tăng hàm lượng “xanh, số, công nghệ” trong hàng xuất khẩu, tận dụng hiệu quả 17 hiệp định thương mại tự do đã ký, đồng thời hỗ trợ mạnh mẽ khu vực kinh tế tư nhân theo các Nghị quyết đã được ban hành. Nếu thể chế hóa tốt, đây sẽ là động lực lớn nhất cho tăng trưởng kinh tế Việt Nam,” đại biểu Ngân nhấn mạnh.

Đại biểu Huỳnh Thanh Phương (Đoàn Tây Ninh) đánh giá, 5 năm qua là giai đoạn chứng minh năng lực thích ứng và sức chống chịu của nền kinh tế. Tuy vậy, Việt Nam vẫn đối mặt với thách thức lớn về năng suất, cơ cấu lại nền kinh tế, thị trường tài chính và chất lượng nguồn nhân lực. Đại biểu kiến nghị tiếp tục giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, điều hành linh hoạt chính sách tài khóa - tiền tệ, thúc đẩy chuyển đổi số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn và hoàn thiện thể chế để khơi dậy tinh thần đổi mới sáng tạo. Tăng trưởng nhanh phải đi cùng chất lượng cuộc sống và sự hài lòng của người dân.

Chuyển đổi số và chuyển đổi xanh là một cuộc chuyển đổi căn bản, toàn diện

Theo đại biểu Tạ Đình Thi - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường (Đoàn Hà Nội), gần 5 năm qua, Việt Nam đã và đang thực hiện hai cuộc chuyển đổi lớn là chuyển đổi số và chuyển đổi xanh, đã đạt được những kết quả rất ấn tượng, đáng trân trọng, thể hiện qua các con số như: Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu của Việt Nam năm 2025 xếp hạng 44/139 quốc gia, vùng lãnh thổ; hạ tầng số phát triển mạnh, 100% xã có cáp quang, phủ sóng 5G đạt 26%.

Chính phủ số, kinh tế số có bước tiến vượt bậc, tiết kiệm lớn chi phí xã hội với Chỉ số phát triển chính phủ điện tử của Việt Nam năm 2024 xếp hạng 71/193. Chỉ số phát triển bền vững xếp hạng 51/165, đứng tốp đầu trong ASEAN; năng lượng tái tạo đạt tỷ lệ ngày càng cao về cơ cấu; triển khai sản xuất 01 triệu ha lúa phát thải thấp tại Đồng bằng sông Cửu Long.

Tuy vậy, nước ta đang đối mặt với những thách thức sâu sắc trong quá trình chuyển đổi, không chỉ mang tính kỹ thuật mà còn liên quan đến thể chế, nguồn lực và nhận thức. Năng suất lao động giai đoạn 2021-2025 chỉ tăng 5,24%/năm, thấp hơn mục tiêu và đáng kể so với các nước trong khu vực; thiếu hụt nhân lực chất lượng cao trong các lĩnh vực then chốt; hạ tầng số chưa đồng bộ, còn hạn chế, nhất là ở các vùng sâu, vùng xa, gây khó khăn cho phổ cập chuyển đổi số toàn diện.

Đại biểu Tạ Đình Thi

Đối với chuyển đổi xanh, áp lực về năng lượng và tài nguyên ngày càng lớn; tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu, nhất là thiên tai, thời tiết cực đoan diễn biến phức tạp. Đồng bằng sông Cửu Long - vùng sản xuất nông nghiệp trọng điểm đang chịu tác động nặng nề của xâm nhập mặn, sạt lở. Bên cạnh đó, nền kinh tế vẫn phụ thuộc nhiều vào khai thác tài nguyên và lao động giá rẻ, tỷ trọng công nghiệp chế biến, chế tạo trong GDP khoảng 24,7%. Ngân sách nhà nước còn hạn hẹp, chưa thu hút mạnh mẽ nguồn vốn tư nhân cho các dự án xanh. Chưa khai thác hiệu quả tiềm năng của công nghệ số để thúc đẩy kinh tế tuần hoàn, giảm phát thải; thiếu các mô hình tích hợp giữa công nghệ số và giải pháp xanh trong sản xuất, tiêu dùng.

"Những thách thức nêu trên cho thấy, chuyển đổi số và chuyển đổi xanh không phải là đường đua ngắn hạn, mà là một cuộc chuyển đổi căn bản, toàn diện đòi hỏi sự kiên trì, quyết tâm, quyết liệt và đồng bộ trong chỉ đạo, điều hành và tổ chức thực hiện"- đại biểu nêu.

Để vượt qua những thách thức đó, theo đại biểu cần một tầm nhìn dài hạn với các bước đi cụ thể, phù hợp, hành động quyết liệt, với việc triển khai đồng bộ “bộ tứ nghị quyết trụ cột” và các chính sách Quốc hội đang xem xét sẽ giúp định hình rõ hơn hình ảnh của Việt Nam trong kỷ nguyên mới là Quốc gia số và Quốc gia xanh.

Trong đó, Việt Nam phải không chỉ bắt kịp, mà còn dẫn dắt trong một số lĩnh vực then chốt của cuộc Cách mạng Công nghiệp 4.0 với hệ sinh thái khởi nghiệp công nghệ sôi động, các trung tâm R&D về AI, bán dẫn và các viện nghiên cứu đẳng cấp quốc tế; xây dựng một xã hội số toàn diện, lấy người dân và doanh nghiệp làm trung tâm; hình thành một nền kinh tế số năng động với đóng góp tỷ trọng ngày càng lớn vào GDP, dựa trên nền tảng công nghệ "Made in Vietnam", với những thương hiệu công nghệ khu vực và toàn cầu.

Thứ hai, phát triển nền nông nghiệp carbon thấp, công nghiệp xanh và dịch vụ bền vững. Đồng bằng sông Cửu Long trở thành biểu tượng toàn cầu về thích ứng với biến đổi khí hậu. Tận dụng tối đa lợi thế về gió, mặt trời, sinh khối để bảo đảm an ninh năng lượng và xuất khẩu năng lượng sạch. Việt Nam là điểm đến hấp dẫn của du lịch bền vững với di sản thiên nhiên và văn hóa phong phú được bảo tồn và phát huy, nhất là những vùng biển thiên nhiên kỳ vĩ.

Hạnh Nguyên