Để Hà Nội “không khói” đúng nghĩa...

Vì một Hà Nội đáng sống hơn

Một buổi sáng mùa hè Hà Nội, lớp sương mù dày đặc chưa tan nhưng đó không phải là hơi sương tự nhiên mà là lớp bụi mịn độc hại đang lơ lửng trong không khí. Trên phố cổ, những dòng xe máy rít ga, nhả khói đen kịt cuộn vào từng con ngõ nhỏ, nơi người già ho khan, trẻ nhỏ bịt kín khẩu trang đi học.

Những ngày chất lượng không khí xuống mức đỏ, tím, thậm chí đen, không còn là hiện tượng hiếm gặp, mà dần trở thành bình thường đáng lo ngại. Không ai có thể phủ nhận: Hà Nội đang "nghẹt thở".

Nguồn thải từ phương tiện giao thông đường bộ là một trong những nguyên nhân gây ô nhiễm không khí (Ảnh: Thu Hương)

Hà Nội với hơn 8 triệu dân đang phải đối mặt với tình trạng ô nhiễm không khí nghiêm trọng. Ngày 3/1/2025, thành phố từng lọt vào danh sách những đô thị có mức PM2.5 nguy hiểm nhất toàn cầu.

Khói bụi xe cộ, đặc biệt là gần 7 triệu xe máy, cùng lượng ô tô ngày một tăng, trong đó riêng vành đai 1 có khoảng 450.000 chiếc, tương ứng với 600.000 dân cư sinh sống tại khu vực nội đô lịch sử đã khiến môi trường không khí tại Hà Nội bị ô nhiễm nghiêm trọng.

Theo báo cáo của UNICEF năm 2019, khoảng 70.000 ca tử vong ở Việt Nam mỗi năm liên quan tới ô nhiễm không khí; đây chủ yếu là hệ quả từ khí thải giao thông. Việc hạn chế xe xăng không chỉ giúp giảm đáng kể PM2.5, NO₂ mà còn góp phần cải thiện nghiêm ngặt sức khỏe cộng đồng và giảm gánh nặng bệnh tim mạch, hen suyễn, ung thư phổi…

Trước tình trạng ngày càng tồi tệ của môi trường, ngày 12/7/2025, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị 20/CT-TTg về một số nhiệm vụ cấp bách, quyết liệt ngăn chặn, giải quyết tình trạng ô nhiễm môi trường.

Trong đó yêu cầu cấm toàn bộ xe máy chạy xăng trong khu vực Vành đai 1 của Hà Nội từ ngày 1/7/2026, với lộ trình mở rộng đến Vành đai 2 vào tháng 1/2028 và Vành đai 3 vào những năm sau.

Phản ứng từ phía người dân với việc cấm xe xăng rất đa dạng, trong đó, nhiều người cho rằng đây là bước đi cần thiết để cứu lấy không khí và sức khỏe cộng đồng.

Ông Nguyễn Văn Long, 55 tuổi, sống tại phường Long Biên chia sẻ: “Ngày nào có việc phải chạy xe ngoài đường nhiều, kiểu gì tối về tôi cũng bị khó thở với viêm mũi dị ứng. Chất lượng không khí Hà Nội ô nhiễm đáng báo động. Vì thế, cấm xe xăng là cần thiết, miễn là làm từ từ và có phương án thay thế phù hợp”.

Bầu trời Hà Nội trong ngày ô nhiễm không khí xếp thứ 2 thế giới (Ảnh: Đình Huy)

Không chỉ người cao tuổi, nhiều bạn trẻ bày tỏ họ hoàn toàn sẵn sàng từ bỏ xe xăng nếu được hỗ trợ đầy đủ. Bạn Trần Hoàng Anh, 29 tuổi, nhân viên văn phòng ở Hoàng Mai đồng tình với việc cấm xe xăng nhưng nhấn mạnh: “Chúng ta nên có thêm xe buýt, tàu điện, đặc biệt là xe đạp công cộng.

Ở nhiều thành phố trên thế giới, người dân đạp xe kết hợp đi bộ, tàu điện đi làm. Hệ thống giao thông kết nối liền mạch nên người dân sẵn sàng chuyển đổi phương tiện”.

Dù còn lo lắng về nguồn lực và chi phí chuyển đổi, đa phần người dân vẫn ủng hộ chủ trương hạn chế xe xăng để giảm ô nhiễm và bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Họ cho rằng đây là bước quan trọng để Hà Nội trở thành đô thị đáng sống, sạch, khỏe, bền vững.

Nhiều người chấp nhận hy sinh phần nào tiện nghi cá nhân để đạt được lợi ích cộng đồng lâu dài. Anh Nguyễn Văn Thao, 42 tuổi, tài xế xe ôm truyền thống trên đường Giải Phóng cho biết: “Nếu cấm xe xăng, những người như tôi - phụ thuộc vào xe máy để mưu sinh sẽ bị ảnh hưởng nặng. Nhà nước nên có chính sách hỗ trợ tài chính để chúng tôi mua xe điện”.

Tương tự, các shipper, tài xế và người lao động di chuyển bằng xe máy hàng ngày lo lắng rằng chi phí sở hữu xe điện, kèm theo giá thành cao, sẽ gây áp lực lên thu nhập ít ỏi của họ.

Vì vậy, các chuyên gia đề xuất cần thiết có quỹ hỗ trợ thuê xe điện, chương trình “thu cũ đổi mới”, ưu đãi tín dụng lãi thấp để ai cũng có cơ hội sở hữu phương tiện xanh, không bỏ lại ai phía sau.

Có chính sách hỗ trợ, lộ trình cụ thể

Người dân mong muốn một mạng lưới xe buýt, xe điện hiện đại, đường sắt trên cao mở rộng, giúp họ có giải pháp thay thế thực tế trước khi xe xăng ngừng hoạt động.

Tại tọa đàm Quyết liệt bảo vệ môi trường, bảo vệ sức khỏe người dân Thủ đô, Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội Dương Đức Tuấn nhấn mạnh, việc loại bỏ phương tiện chạy xăng dầu là xu thế tất yếu. Hà Nội sẽ nghiên cứu các chính sách hỗ trợ phù hợp nhất cho người dân trong khu vực vành đai 1 khi cấm xe máy xăng từ tháng 7/2026.

Việc cấm xe xăng là cần thiết cho môi trường Thủ đô (Ảnh: Đình Huy)

Theo Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội, việc chuyển đổi phương tiện không chỉ là trách nhiệm của nhà nước mà cần sự tham gia của doanh nghiệp và người dân. Thành phố sẽ kêu gọi các hãng xe cung cấp phương tiện xanh với chính sách ưu đãi về giá bán và chi phí sử dụng; đồng thời kiến nghị tiếp tục miễn, giảm lệ phí trước bạ và đăng ký xe điện.

Song song với hỗ trợ người dân đổi phương tiện, Hà Nội sẽ chuẩn hóa hệ thống trạm sạc, đổi pin cho xe điện; tích hợp các yêu cầu an toàn như phòng cháy, chữa cháy và cứu hộ. Các trạm đổi pin sẽ có sự tham gia của nhiều hãng, tạo thuận lợi cho người dân chuyển đổi phương tiện.

Ngoài ra, thành phố sẽ mở rộng mạng lưới giao thông công cộng bằng xe điện, chuyển đổi toàn bộ xe buýt, taxi và xe trung chuyển từ 4 đến 16 chỗ hoạt động trong vành đai 1. Hệ thống đường sắt đô thị cũng sẽ được đẩy nhanh tiến độ để đáp ứng nhu cầu đi lại khi phương tiện cá nhân bị hạn chế.

Ông Hoàng Dương Tùng, Chủ tịch Mạng lưới Không khí sạch Việt Nam, chia sẻ nhiều kinh nghiệm từ các thành phố lớn như Bắc Kinh, Jakarta và các nước Châu Âu. Các đô thị này đều đồng thời thực hiện cấm xe xăng dầu, khuyến khích phương tiện sạch và đầu tư mạnh cho hạ tầng giao thông công cộng.

Từ thực tiễn quốc tế, ông Tùng cho rằng Hà Nội cần thiết kế chính sách hỗ trợ toàn diện, trong đó đặc biệt chú trọng an toàn vận hành, mạng lưới sạc pin và năng lực của giao thông công cộng trước khi cấm xe máy xăng.

Chính sách cấm xe xăng, đặc biệt là xe máy tại nội thành Hà Nội là bước chuyển mang tính lịch sử, đánh dấu bước ngoặt trong hành trình xây dựng thành phố xanh, bền vững. Nhiều người dân bày tỏ sự đồng thuận cao vì nhận thức rõ tầm quan trọng của sức khỏe và môi trường sạch.

Tuy vậy, một chính sách chuyển đổi cần diễn ra đồng bộ, toàn diện và chú trọng yếu tố xã hội. Việc tuyên truyền, hỗ trợ tài chính, nâng cấp hạ tầng giao thông công cộng, xây dựng hệ thống giám sát hiệu quả, đều phải nhanh chóng cụ thể.

Nếu được triển khai bài bản, chính quyền, Nhân dân đồng hành, Hà Nội có thể trở thành hình mẫu về đô thị xanh tại Đông Nam Á với bầu trời xanh, xe điện lướt êm trên đường phố, không khí trong lành cho trẻ em lớn lên an toàn, người già không còn thở khò khè mỗi sáng.

Chúng ta cùng kỳ vọng rằng, Hà Nội sẽ “không khói” đúng nghĩa, nơi mà mỗi cư dân đều hít thở không khí sạch, sống khỏe, sống bền vững.

Trí Nhân