Giải thưởng VinFuture là tấm gương phản chiếu đổi mới toàn cầu

Tôn vinh sáng kiến có tác động thực tế

- Thưa Giáo sư, dưới góc độ là Chủ tịch Hội đồng Giải thưởng VinFuture từ mùa đầu tiên đến nay, ông đánh giá thế nào về sự tăng trưởng này qua từng mùa giải?

- Việc Giải thưởng VinFuture ngày càng được sự đón nhận tích cực của cộng đồng khoa học thế giới là điều đáng khích lệ. Các đề cử năm nay không chỉ tăng về số lượng mà còn đa dạng hơn, trải dài trên nhiều lĩnh vực, như khoa học vật liệu, y học tái tạo, khoa học công nghệ máy tính...

Giáo sư Richard Henry Friend, Chủ tịch Hội đồng Giải thưởng VinFuture, nhấn mạnh tầm quan trọng của Giải thưởng VinFuture trong sứ mệnh kết nối khoa học với thực tiễn

Việc này phản ánh giới khoa học ngày càng biết và hiểu về những giá trị mà VinFuture tôn vinh: Những công trình, phát minh có tác động thực tế đến cuộc sống hàng ngày của nhiều triệu người. Giải thưởng không chỉ được trao cho những ý tưởng khoa học đột phá, mà còn vinh danh những công trình tạo ra thay đổi đáng kể trong các lĩnh vực quan trọng như sức khỏe, nguồn cung thực phẩm bền vững, và khí hậu.

Đồng thời, chúng tôi - các thành viên chấm giải - cũng luôn tìm kiếm những đổi mới đột phá, những khám phá chưa được biết đến hoặc chưa được áp dụng rộng rãi nhưng hứa hẹn tiềm năng tạo nên những bước ngoặt tích cực trong tương lai.

- Xin giáo sư “bật mí” những lĩnh vực có thể thu hút sự chú ý đặc biệt trong mùa giải năm nay?

- Tôi không thể tiết lộ cụ thể, nhưng tính tác động toàn cầu của những công trình này chắc chắn sẽ là yếu tố then chốt để mọi người phải chú ý đến. Đồng thời, chúng tôi không chỉ vinh danh những đột phá trong khoa học kỹ thuật, mà còn đánh giá cao về tác động của những công trình đoạt giải. Những lĩnh vực có thể khác nhau, nhưng tất cả công trình đều góp phần vào việc nâng cao chất lượng cuộc sống. Sau khi chấm giải, chúng tôi tin rằng những công trình chiến thắng sẽ mang đến nhiều câu chuyện và thông điệp tuyệt vời để chia sẻ với công chúng.

GS. Henry Friend thể hiện sự phấn khởi với sự đa dạng và đột phá của những đề cử cho mùa giải VinFuture năm nay.

Ở mùa giải năm nay, chúng tôi đã hoàn thành công tác chấm giải từ tháng 9. Tôi chắc chắn rằng khi những Chủ nhân Giải thưởng được công bố tại Lễ trao giải VinFuture vào tháng 12 tới đây sẽ mang đến bất ngờ thú vị cho công chúng.

VinFuture - cầu nối giữa khoa học và cuộc sống

- Về tác động toàn cầu mà ông đã đề cập, ông nghĩ rằng những đổi mới mà VinFuture vinh danh sẽ ảnh hưởng thế nào đến thế giới?

- Với VinFuture, chúng tôi muốn hướng đến một giải thưởng có thể phản ánh sinh động về cách mà các tiến bộ khoa học công nghệ tác động đến tình hình phát triển chung toàn cầu. Nên thông điệp quan trọng nhất chính là sự công nhận toàn cầu đối với những công trình được trao giải, đồng thời qua đó nâng cao nhận thức của tất cả mọi người về những vấn đề cấp bách chung mà nhân loại đang đối mặt.

Nếu nhìn lại những mùa giải trước, chúng ta có thể thấy đề cử được vinh danh bởi vì nó góp phần vào giải pháp để giải quyết những vấn đề toàn cầu, như đại dịch Covid-19, hay khử carbon trong hệ thống năng lượng bằng pin lưu trữ.

Một điều đáng khích lệ khác đối với tôi là công chúng ngày càng hiểu rằng những vấn đề này không chỉ ảnh hưởng đến từng quốc gia hay xã hội riêng lẻ, mà là toàn bộ thế giới. Không một nơi nào có thể thoát khỏi hậu quả của những hành động sai lầm hay sự thờ ơ. Ngược lại, mọi xã hội và quốc gia đều có cơ hội chung tay tạo nên những điều đúng đắn, tốt đẹp.

- Giáo sư đã đồng hành với Giải thưởng VinFuture trong thời gian dài, vượt qua thách thức thời kỳ đại dịch năm 2021 và chứng kiến sức phục hồi mạnh mẽ năm 2024. Vậy ông đánh giá thế nào ý nghĩa của Giải thưởng VinFuture đối với tương lai?

- Tôi tin Giải thưởng VinFuture đã tạo ra tác động tích cực to lớn trên toàn cầu. Không chỉ thế, VinFuture còn cho thấy con người phải thay đổi, thích nghi. Bởi vì không có giải pháp nào là duy nhất cho tất cả vấn đề. Điều thách thức là chúng ta phải tìm ra cách sử dụng vật liệu một cách hiệu quả nhất, từ sản xuất đến lưu trữ và sử dụng năng lượng.

GS Friend khẳng định, khoa học vật liệu vẫn còn rất nhiều tiềm năng, đặc biệt là cho nền công nghiệp năng lượng

Chúng ta cũng đã chứng kiến những tiến bộ lớn trong việc sử dụng năng lượng mặt trời. Ở mùa giải năm 2023, chúng ta đã tôn vinh phát minh giúp cải tiến đáng kể hiệu suất pin mặt trời silicon. Tuy nhiên, còn rất nhiều tiềm năng để cải thiện hiệu quả của các tấm pin này thông qua việc sử dụng vật liệu mới. Chắc chắn, đây sẽ là chủ đề quan trọng trong tọa đàm khoa học sắp tới tại Tuần lễ Khoa học Công nghệ VinFuture 2024 vào đầu tháng 12 này.

- Còn với riêng Việt Nam thì sao, theo Giáo sư, VinFuture đã đóng góp như thế nào vào việc nâng cao vị thế Việt Nam trên bản đồ khoa học toàn cầu?

- Đó là điều hiển nhiên bởi uy tín và sức hút của Việt Nam trên bản đồ khoa học toàn cầu ngày càng rõ nét. Giải thưởng VinFuture đã thu hút sự quan tâm từ nhiều nơi, và đặc biệt, chúng tôi vinh dự được chào đón những nhà khoa học tuyệt vời đến Việt Nam. Chẳng hạn, ở mùa đầu tiên, TS. Katalin Karikó và GS. Drew Weissman - hai nhà khoa học đoạt giải VinFuture với công trình nghiên cứu giúp phát triển vaccine mRNA ngừa COVID-19 - đã có mặt tại Hà Nội. Hai năm sau khi được vinh danh, họ tiếp tục được trao giải Nobel Y Sinh 2023.

Hai chủ nhân khác của Giải Đặc biệt VinFuture mùa 2 (năm 2022) là TS. Demis Hassabis và TS. John Jumper cũng vừa thắng giải Nobel Hóa học 2024.

Trước đó, cũng trong năm nay, chúng tôi tiếp tục vui mừng khi hay tin nhóm tác giả từng được vinh danh ở Giải Đặc biệt VinFuture 2023 dành cho Nhà khoa học nghiên cứu các lĩnh vực mới là GS. Daniel Joshua Drucker (Canada), GS. Joel Francis Habener (Mỹ), GS. Jens Juul Holst (Đan Mạch) và PGS. Svetlana Mojsov (Mỹ) lần lượt được Tạp chí Time vinh danh trong danh sách 100 người ảnh hưởng nhất thế giới, và danh sách 100 người ảnh hưởng nhất trong lĩnh vực sức khỏe. Họ cũng tiếp tục được vinh danh ở nhiều giải thưởng quốc tế uy tín khác trong năm nay như Tang Prize, giải thưởng Lasker Awards…

Tất cả họ đều đã đến Hà Nội và giao lưu với cộng đồng khoa học cùng sinh viên Việt Nam. Điều đó thật sự truyền cảm hứng, chứng minh rằng Việt Nam cũng đang dần trở một trong những điểm đến thu hút các tài năng khoa học hàng đầu thế giới.

- Xin trân trọng cảm ơn Giáo sư!

Hải Anh