Giới trẻ cần bảo vệ sự trong sáng của tiếng Việt

Nét đẹp của tiếng Việt

Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn nhận thức sâu sắc về vị trí và vai trò của tiếng Việt, của văn hóa trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc và xây dựng đất nước, Người luôn trân trọng và giữ gìn tiếng Việt, Người căn dặn: “Tiếng nói là thứ của cải vô cùng lâu đời và vô cùng quý báu của dân tộc. Chúng ta phải giữ gìn nó, quý trọng nó, làm cho nó phổ biến ngày càng rộng khắp”.

Gần 60 năm về trước, khi phát động phong trào giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt của Cố thủ tướng Phạm Văn Đồng đã viết trên Tạp chí Học tập năm 1966 như sau: “Tiếng Việt của chúng ta rất giàu. Tiếng Việt của chúng ta rất đẹp. Giàu bởi kinh nghiệm đấu tranh của Nhân dân ta lâu đời và phong phú. Đẹp bởi tâm hồn của người Việt Nam ta rất đẹp. Hai nguồn của cái giàu, cái đẹp ấy là ở chỗ tiếng Việt là tiếng nói của Nhân dân, đầy tình cảm, màu sắc và âm điệu, hồn nhiên, ngộ nghĩnh và đầy ý nghĩa”.

Tiếng Việt là tiếng nói là thứ của cải vô cùng lâu đời và vô cùng quý báu của dân tộc.

Để giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt ngày càng phát triển rộng khắp, Hồ Chí Minh đã có những chỉ dẫn cụ thể trong việc học hỏi và giao lưu văn hóa ở các nước. Người cho rằng “việc vay mượn là cần thiết”; “tiếng ta còn thiếu nên nhiều lúc phải vay mượn tiếng nước khác, nhất là tiếng Trung Quốc”. Nhưng Người nhắc nhở “Cần nghiên cứu cách đặt từ của mình, nghiên cứu nghĩ thêm những cách đặt từ mới của mình”; “ vay mượn phải có chừng mực” “Chỉ nên mượn khi thật cần thiết” “không nên vay mượn mà bỏ cả tiếng ta”.

Hồ Chí Minh bày tỏ một thái độ nghiêm khắc khi cho rằng: “khuyết điểm nặng nhất là dùng chữ nước ngoài quá nhiều và nhiều khi dùng không đúng”. Bác phê phán “ những chữ ta có vì sao không dùng mà cũng mượn chữ nước ngoài”…

Bệnh lười suy nghĩ, ngại tìm tòi, thói khoe chữ được Người nhắc nhở: “tiếng ta sẵn có thì dùng tiếng ta”, “ của mình có mà không dùng mà lại đi mượn của nước ngoài chẳng phải là đầu óc quen ỷ lại hay sao?”.

Hồ Chí Minh đặt ra yêu cầu: “cần có cuộc vận động chống việc lạm dụng từ nước ngoài, lạm dụng chữ Nho, chúng ta không chống mượn tiếng ngoại quốc để làm cho tiếng ta đầy đủ thêm. Nhưng chúng ta phải chống cách mượn không phải lối, mượn đến nỗi bỏ cả tiếng ta, đến nỗi quần chúng không hiểu”.

Lạm dụng quá mức

Mặt trái của sự phát triển này cùng với sự bùng nổ của các phương tiện truyền thông đại chúng, của các nền tảng mạng xã hội đã dẫn đến tình trạng lạm dụng quá mức, dẫn đến thiếu chuẩn mực trong sử dụng tiếng Việt hiện nay, nhất là ở giới trẻ đang ở mức báo động. Nếu chúng ta sử dụng công cụ tìm kiếm “google” với dòng chữ “ Gìn giữ sự trong sáng của tiếng Việt” có thể tìm thấy khoảng 80.600.000 kết quả (0,38 giây) điều đó cho thấy vấn đề này nhận được nhiều sự quan tâm của cả xã hội. Nếu gõ cụm từ “sử dụng tiếng Việt của giới trẻ hiện nay” sẽ hiện lên khoảng 183.000.000, kết quả với chủ yếu là các từ khóa như “báo động”, “lệch chuẩn”, “ bạc đãi”, “chấn chỉnh” hay “giới trẻ không vô can”… cụ thể là:

Thứ nhất, cách sử dụng ngôn từ khác lạ những cách nói vô nghĩa, kỳ lạ nhưng lại được tung hô và tìm kiếm trên mạng xã hội và theo ngôn ngữ của giới trẻ là “Các câu nói hot trend TikTok lên xu hướng hiện nay” hay “Những câu nói viral trên TikTok hút triệu view” như “Hơi bị đẹp”, “ nghệ cả củ”, “Thuốc đắng dã tật, nhạc giật lên luôn”, “ Nhất quỷ nhì ma, thứ ba là đàn bà”, “ Gwenchana”, “Pai… chu chu”, “Làm quá nó ô dề”, “Hê sờ lô hơ sờ ly ly”, “Còn mỗi cái nịt”, “Trôn Việt Nam”, “cần cù bù siêng năng”.v..v. Hiện trạng này diễn ra ở độ tuổi từ 6 tới 22 tuổi, từ các em bé đang học cấp 1, cho tới các sinh viên đang ngồi trên giảng đường đại học. Việc lạm dụng những từ ngữ được cho là “hài hước” trong giao tiếp của các em gây ra những “ngỡ ngàng” và đôi khi “phản cảm” nhất định của những người yêu tiếng Việt.

Kiểu chữ của thế hệ @ được V2V “dịch lại”. Ảnh Vietnamnet.vn

Thứ hai, sử dụng tiếng Việt biến âm trong lời nói và chữ viết. Thực trạng này gây “sốc” cho các bậc phụ huynh khi không hiểu được các bạn trẻ đang nói gì?. Hiện trạng này rất phổ biến trong khi nhắn tin điện thoại di động, trong chát trực tuyến như là: từ “rồi” viết thành “roài”, “không” thành “hông”/ “hem”, “biết” thành “bít”. Kết quả là các em viết những câu như: “The la cau hem bit roai, hihi” (“dịch” ra tiếng Việt là “Thế là cậu không biết rồi, hì hì”). Xa hơn nữa, các bạn trẻ còn “sáng tạo” những cách viết như chữ “a” viết thành “4”, chữ “e” viết thành “3”, “I” thành “j”, “g” thành “ 9”, .v.v. Câu “Thế là cậu không biết rồi” trên đây sẽ được viết là: “Th3 l4 k4u h3m pjt r04j, hyhy”. Đến mức một nữ sinh trường trung học phổ thông Trần Đại Nghĩa thành phố Hồ Chí Minh là Dương Đăng Trúc Khuyên đã viết một phần mềm ngôn ngữ @ là V2V (Việt sang Việt).

Trong những năm gần trở lại đây thế hệ Gen Z sáng tạo ra cách viết “độc đáo” trên nền của thế hệ @, đó là cách viết “Teencode”. Thế hệ Z coi đây là “thế hệ mới” trong cách “sáng tạo” tiếng Việt và được sử dụng như một cách giao tiếp gần gũi, thân thiện và thoải mái, cụ thể như sau: "Ak đi học chưa?" "Ngày mai gặp nzau ở đâu?" "Fòng học có 30 em học sinh”, “Anh iu em”, “Xin lỗi = cin lũi”, “Hjhj xjn chèo”, “Thee la cau kh bic rui = thế cậu không biết được rồi”.

Thứ ba, sử dụng tiếng Anh chen lẫn tiếng Việt một cách vô thức. Cùng với quá trình giao lưu và hội nhập văn hóa, tiếng Anh được sử dụng một cách phổ biến, thêm vào đó Bộ giáo dục và Đào tạo cho phép sử dụng các chứng chỉ ngoại ngữ quốc tế trong tuyển sinh cấp III, đại học, đã làm cho cả xã hội “dấy lên” phong trào học ngoại ngữ từ rất sớm ở trẻ. Công bằng mà nói, chúng ta đã có một thế hệ năng động, giỏi giang hơn rất nhiều, khả năng ngoại ngữ tốt.

Khả năng ngoại ngữ đó phải được sử dụng đúng lúc, đúng chỗ như một “tấm hộ chiếu” để mở toang các cánh cửa văn hóa, tri thức trên thế giới biến những cái hay cái đẹp của văn hóa nhân loại làm giàu cho dân tộc này, chứ không phải được sử dụng một cách “vô thức” và lẫn lộn như hiện nay.

Cụ thể, cô ca sĩ Chi Pu đã chia sẻ: "Qua đây làm này làm kia nè, nhưng mà thôi sự thật thì luôn luôn đơn giản nhưng people make it complicated (mọi người phức tạp hóa lên) nên là mình cứ enjoy cái moment này (tận hưởng khoảnh khắc này)... Mình sẽ nói chuyện với mọi người nhiều hơn, tương tác với mọi người nhiều hơn và có những hoạt activities (hoạt động) nào đó thì Chi sẽ show (công bố) cho mọi người…

Thực tiễn cho thấy, những năm trở lại đây, việc sử dụng tiếng Việt của các bạn trẻ thường chạy theo ngôn ngữ truyền thông, của mạng xã hội, khả năng sử dụng vốn từ vựng tiếng Việt của các em bị yếu, ví dụ từ “kiểu” là (ngôn ngữ mạng xã hội) thường dùng và được các em sử dụng liên tục khi không thể sử dụng một từ vựng tiếng Việt khác trong khi diễn đạt một câu nói nào đó.v..v

Thực trạng sử dụng tiếng Việt hiện nay của giới trẻ đã “góp phần” làm cho Tiếng việt trở nên “méo mó”, có nguy cơ mai một và mất dần đi. Khi ngôn ngữ bị mai một đồng nghĩa với việc trao truyền những nét đẹp tinh túy nhất trong tinh hoa văn hóa dân tộc sẽ bị đứt gãy, ý thức của thế hệ trẻ về lịch sử, nguồn cội, về văn hóa sẽ dần phai nhạt, đặt ra nhiều vấn đề nhức nhối trong việc bảo tồn và giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt nói riêng, cũng những giữ gìn các hệ giá trị văn hóa của dân tộc Việt Nam nói chung. Chính vì thế, tác giả đề xuất một số kiến nghị như sau:

Dư luận xã hội trong nhiều năm trở lại đây đã nói và bàn đến rất nhiều về vấn đề này. Tuy nhiên cần có sự chung tay và phối hợp từ nhiều phía để tạo ra những áp lực lớn hơn và mang tính bắt buộc nhằm định hướng và điều chỉnh hành vi sử dụng tiếng Việt của giới trẻ trong bối cảnh hiện nay.

Cần chung tay bảo vệ tiếng Việt

Giới trẻ cần bỏ qua câu chuyện “sính ngoại” mà nên nâng cao ý thức và lòng tự tôn dân tộc. Không phải người nước ngoài tới Việt Nam chúng ta phải xin lỗi họ vì chúng ta không biết sử dụng tiếng Anh. Mà họ phải là người phải xin lỗi chúng ta khi họ không biết dùng tiếng Việt. Viết đúng, nói đúng và giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt là thể hiện ý thức, trách nhiệm và cũng là quyền lợi của mỗi bạn trẻ trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc. Đồng thời, thể hiện lòng tự tôn dân tộc, tự hào với bản sắc văn hóa dân tộc mà biết bao nhiêu thế hệ ông cha ta đã xây đắp trao truyền.

Bên cạnh đó, giới trẻ có thể sử dụng mạng xã hội để sáng tạo, xây dựng các nội dung ý nghĩa, có giá trị. Thông qua đó góp phần lan tỏa những cái hay cái đẹp của tiếng Việt, đồng thời dám đấu tranh, lên án mạnh mẽ cách hành vi, những lời nói, những bài viết làm “vẩn đục” sự trong sáng của tiếng Việt.

Bảo Phương