Hải Phòng: Có “hình sự hóa” quan hệ dân sự vụ án xâm phạm chỗ ở của người khác ?

Ngôi nhà và thửa đất 847m2 của gia đình bà Nghĩa hiện là "tang vật" của vụ án hình sự?

Kết luận điều tra khẳng định có tội

Theo Bản kết luận điều tra vụ án hình sự đề nghị truy tố số 69/KLĐT cho rằng: Khoảng 13 giờ ngày 26/5/2021 bà Lê Thị Nghĩa (SN 1962), Vũ Văn Khúc (SN 1957, là chồng bà Nghĩa) và Vũ Văn Khoa (sinh năm 1984, con bà Nghĩa ông Khúc) ở thôn 3 xã Trung Lập, huyện Vĩnh Bảo, cùng với một số người vào giật cổng, phá khóa cửa nhà bà Phạm Thị Hoán (SN 1960). Sau đó, gia đình ông Khúc đã đưa đồ đạc từ trong xe ô tô vào trong nhà bà Hoán. Ngoài ra, bà Nghĩa cùng người phụ nữ lạ mặt hất thóc của bà Phạm Thị Luận (SN 1962, là em gái bà Hoán đến trông nhà hộ) đang phơi ở sân nhà bà Hoán ra đường và đuổi bà Luận ra khỏi nhà.

Cơ quan Công an huyện Vĩnh Bảo nhận được đơn trình báo của bà Phạm Thị Hoán tố cáo gia đình ông Khúc xâm phạm chỗ ở và đã giải quyết tin báo, tố giác tội phạm. Đến ngày 17/8/2021, Cơ quan CSĐT đã ra quyết định khởi tố vụ án hình sự “Xâm phạm chỗ ở của người khác” theo khoản 1 Điều 158 BLHS.

Cơ quan điều tra xác định ông Khúc, bà Nghĩa đã làm hợp đồng công chứng chuyển nhượng quyền sử dụng, quyền sở hữu nhà ở và tài sản gắn liền với đất cho bà Phạm Thị Hoán (là mẹ Lê Thị Hạnh) với số tiền là 250 triệu đồng. Đến ngày 26/12/2020, ông Khúc, bà Nghĩa và bà Hoán lập văn bản sửa đổi Hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất nói trên với số tiền là 1,2 tỷ đồng. Bà Hoán đã làm thủ tục sang tên thửa đất trên ngày 31/12/2020.

Ngày 29/4/2021, anh Vũ Văn Khoa đã ký biên bản giao nhà cho bà Phạm Thị Hoán. Ngày 4/5/2021, ông Khúc, bà Nghĩa và anh Khoa đã dọn đồ đạc, tài sản ra khoải nhà để giao nhà cho bà Hoán.

Một số tài liệu liên quan đến vụ án "Xâm phạm chỗ ở của người khác"!

Ngày 26/5/2021, ông Khúc, bà Nghĩa và anh Khoa đã tự ý phá cổng, khóa cửa nhà bà Hoán và dọn đồ đạc vào trong ngôi nhà. Đây là hành vi “xâm phạm chỗ ở của người khác” quy định tại điểm d, Khoản 1, Điều 158 BLHS.

Ngày 9/12/2021, Vũ Văn Khoa bị bắt tạm giam. Bị can Lê Thị Nghĩa bị áp dụng biện pháp cấm đi khỏi nơi cư trú từ ngày 9/12/2021.

Xác minh thấy ông Khúc có bệnh án bệnh tâm thần từ trước đó, Cơ quan công an đã gửi hồ sơ đi giám định bệnh tâm thần và được tách ra để xử lý sau.

Các bị can cho rằng bà Hạnh lừa ký vào giấy tờ

Theo tài liệu của Công ty Luật Hợp danh Atlantic Việt Nam cung cấp: Giữa năm 2020, anh Vũ Văn Khoa (con trai bà Nghĩa, ông Khúc) đã bỏ tiền ra xây lại căn nhà (trị giá gần 2 tỷ đồng) trên diện tích đất của vợ chồng bà Nghĩa tại thôn 8, xã Trung Lập, huyện Vĩnh Bảo. Do thiếu tiền, anh Khoa đã dùng “sổ đỏ” thửa đất của bà Nghĩa, ông Khúc để làm tài sản thế chấp vay ngân hàng số tiền 1 tỷ đồng.

Sau đó, bà Lê Thị Hạnh (cháu họ của bà Nghĩa, cùng ở xã Trung Lập) nói với anh Khoa là đang có tiền nhàn rỗi có thể cho vay thấp hơn lãi suất ngân hàng, trong thời hạn từ 2 đến 3 năm. Vì tin tưởng họ hàng nên anh Khoa đồng ý vay và rút “sổ đỏ” từ ngân hàng về giao cho Lê Thị Hạnh giữ. Bà Hạnh đã đưa cho Khoa vay 1,25 tỷ đồng (có giấy nhận tiền).

Bà Hạnh yêu cầu anh Khoa lấy CMND, hộ khẩu của bà Nghĩa, ông Khúc, để làm hợp đồng vay tiền. Sau này, gia đình bà Nghĩa mới biết những giấy tờ bà Hạnh bảo cứ ký vào để làm thủ tục vay tiền, thực chất là Hợp đồng công chứng chuyển nhượng quyền sử dụng đất cho bà Phạm Thị Hoán (mẹ của Hạnh).

Bằng hợp đồng gian dối này, bà Lê Thị Hạnh đã làm thủ tục đăng ký quyền sử dụng đất sang tên bà Phạm Thị Hoán. Đồng thời, bà Hạnh bán luôn căn nhà của gia đình bà Nghĩa cho một số đối tượng xã hội đen với giá 3,52 tỷ đồng.

Bà Lê Thị Nghĩa là bị can của vụ án

Khoảng tháng 5/2021, bà Hạnh dẫn theo một nhóm khoảng 10 - 15 người cầm theo nhiều hung khí tới yêu cầu gia đình bà Nghĩa phải dọn đi, giao nhà. Bà Hạnh đề nghị anh Khoa thuyết phục gia đình dọn tạm một số đồ đạc, lánh ra khỏi nhà một thời gian ngắn để các đối tượng tin đã giao nhà. Khi chúng không gây sức ép cho bà Hạnh nữa, gia đình anh Khoa trở lại sinh sống bình thường. Bà Hạnh có trách nhiệm lo đủ tiền trả các đối tượng để lấy giấy tờ đất về trả cho anh Khoa.

Quá sợ hãi và lo lắng cho tính mạng nên gia đình bà Nghĩa tiếp tục làm theo hướng dẫn của bà Hạnh.

Tuy nhiên sau đó, gia đình bà Nghĩa phát hiện sự việc không như bà Hạnh nói mà tất cả chỉ là vở kịch do Hạnh dàn dựng để chiếm đoạt tài sản. Để bảo vệ tài sản, gia đình bà Nghĩa đã trở về tiếp tục sống tại căn nhà của mình thì bà Hạnh thuê xã hội đen đến đuổi họ ra khỏi nhà. Đồng thời, bà Hạnh làm đơn gửi đến Cơ quan Cảnh sát điều tra huyện Vĩnh Bảo tố cáo về việc “xâm phạm trái phép chỗ ở”.

Cơ quan điều tra sau khi tiếp nhận đơn đã nhanh chóng khởi tố vụ án, khởi tố bị can với hai mẹ con bà Lê Thị Nghĩa về tội danh “xâm phạm trái phép chỗ ở của người khác” đồng thời bắt tạm giam Vũ Văn Khoa.

Nhiều điểm “bất thường” trong hồ sơ vụ án?

Theo luật sư Phạm Ngọc Hải, Chủ tịch Hội đồng thành viên Công ty Luật hợp danh Atlantic Việt Nam: Việc khởi tố bị can đối với bà Nghĩa, anh Khoa là thiếu khách quan, không tuân thủ quy định pháp luật, hình sự hóa quan hệ dân sự, có dấu hiệu oan sai cũng như có dấu hiệu thể hiện sự lạm dụng chức vụ, quyền hạn của cơ quan tố tụng huyện Vĩnh Bảo khi giải quyết vụ án. Bởi vì, hành vi của bà Nghĩa, anh Khoa bị xác định là “xâm phạm trái phép chỗ ở của người khác” là không phù hợp với quy định của Bộ luật Hình sự, Luật Cư trú và các văn bản hướng dẫn về tội này.

Hồ sơ vụ án thể hiện bà Hoán không có bất cứ một tài liệu, chứng cứ nào thuộc một trong các trường hợp mà luật quy định. Bà Hoán cũng chưa từng ở tại căn nhà này một ngày nào. Ngược lại, gia đình bà Nghĩa có đăng ký hộ khẩu thường trú ổn định tại địa phương đồng thời là những người trực tiếp quản lý, sử dụng và sinh sống trên diện tích nhà đất này, từ trước cho tới thời điểm bị khởi tố bị can.

Quyền sử dụng đất là của vợ chồng bà Nghĩa nhưng anh Khoa là người trực tiếp bỏ tiền xây dựng căn nhà trên đất. Theo quy định pháp luật, anh Khoa mới là chủ sở hữu của căn nhà nói trên. Anh Khoa chỉ vay tiền bà Hạnh, không có việc chuyển giao căn nhà cho bà Hoán.

Bà Hoán không có bất kỳ tài liệu nào chứng minh cho quyền sở hữu của mình đối với căn nhà trên đất nên có cơ sở khẳng định bà hoàn toàn không có quyền tài sản đối với căn nhà này. Căn nhà nói trên không phải là chỗ ở hợp pháp của bà Hoán.

Trường hợp Cơ quan điều tra và Viện Kiểm sát Nhân dân xác định giao dịch chuyển nhượng quyền sử dụng đất giữa bà Hoán và vợ chồng bà Nghĩa là đúng quy định pháp luật thì đó mới chỉ là giao dịch đối với quyền sử dụng đất, còn tài sản trên đất lại là việc khác. Bởi lẽ, quy định của pháp luật chỉ công chứng chuyển nhượng tài sản trên đất khi tài sản đó được ghi trong Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Căn nhà là tài sản của anh Khoa, không liên quan đến vợ chồng bà Nghĩa. Anh Khoa cũng không tham gia vào hợp đồng chuyển nhượng nên tài sản trên đất là chỗ ở hợp pháp của anh Khoa. Do đó không thể khởi tố anh Khoa về tội “xâm phạm trái phép chỗ ở của người khác” đối với việc sinh sống trong chính căn nhà do mình xây dựng, quản lý, sử dụng.

Có dấu hiệu “hình sự hóa” quan hệ dân sự?

“Tranh chấp giữa mẹ con bà Hoán với gia đình bà Nghĩa xuất phát từ quan hệ vay tiền. Gia đình bà Nghĩa khẳng định giao giấy tờ nhà đất cho bà Hạnh giữ để làm tin cho khoản tiền vay 1,25 tỷ đồng. Ngược lại, bà Hoán tố cáo bà Nghĩa và anh Khoa về việc xâm phạm trái phép chỗ ở chỉ với căn cứ duy nhất là hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất đã ký giữa bà Hoán và vợ chồng bà Nghĩa. Căn nhà là tài sản của anh Khoa, hoàn toàn không có tranh chấp với bà Hoán. Bà Hoán cũng không có tài liệu chứng minh anh Khoa chuyển nhượng tài sản cho mình.

Như vậy, tranh chấp giữa hai bên xoay quanh hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất được công chứng tại Văn phòng công chứng Trịnh Thế Chung, huyện An Dương. Để giải quyết vấn để này cần làm rõ tính pháp lý của hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất tại Tòa án dân sự cấp có thẩm quyền chứ không phải tại Cơ quan điều tra hay Viện Kiểm sát Nhân dân huyện Vĩnh Bảo.

Trong khi chưa có phán quyết của Tòa án có thẩm quyền về hợp đồng nói trên nhưng Cơ quan điều tra lại khởi tố vụ án, khởi tố bị can với hành vi xuất phát từ tranh chấp hợp đồng cho thấy dấu hiệu “hình sự hóa” quan hệ dân sự ?.

Thông báo thụ lý vụ án của Tòa án Nhân dân huyện An Dương, Hải Phòng

Khi bà Hoán tố giác bà Nghĩa thì bà Nghĩa cũng có đơn tố giác ngược lại hành vi xâm phạm trái phép chỗ ở và lừa đảo chiếm đoạt tài sản của bà Hạnh (con bà Hoán).

Trong đơn tố giác, bà Nghĩa cung cấp rất nhiều bằng chứng thể hiện việc gia đình mình bị bà Hạnh và các đối tượng xâm phạm chỗ ở và lừa đảo: Bà Nghĩa hoàn toàn không biết gì về việc chuyển nhượng quyền sử dụng đất mà chỉ nghĩ là hợp đồng vay tiền thể hiện ở chỗ vợ chồng bà không đến văn phòng công chứng Trịnh Thế Chung, chưa bao giờ nhìn thấy hợp đồng công chứng chuyển nhượng quyền sử dụng đất cũng như không được bàn giao cho giữ bất cứ bản hợp đồng nào.

Ông Vũ Văn Khúc là người không có đủ năng lực hành vi dân sự (là người tâm thần) có bệnh án tâm thần điều trị từ năm 2016 đến nay. Người tâm thần nếu có tham gia vào bất cứ giao dịch nào thì đương nhiên giao dịch đó vô hiệu, hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất giữa bà Hoán và vợ chồng bà Nghĩa cũng không ngoại lệ.

Cơ quan điều tra đã xác định bà Hạnh chỉ giao cho anh Khoa số tiền 1,25 tỷ đồng để nhận chuyển nhượng nhà đất nhưng hợp đồng chuyển nhượng của bà Hoán chỉ thể hiện số tiền 250 triệu đồng. Hai số tiền này cũng không thể là giá trị của việc mua bán nhà và chuyển nhượng quyền sử dụng đất bởi căn nhà anh Khoa xây khoảng 2 tỷ đồng, cộng với quyền sử dụng đất 847m² giá trị thị trường khoảng 4 - 5 tỷ đồng, thì tài sản của gia đình bà Nghĩa khoảng 7 tỷ đồng. Gia đình ông Khúc bán toàn bộ tài sản nhà đất nói trên với số tiền 1,25 tỷ đồng là điều khó xảy ra!

Như vậy, tin báo tội phạm của bà Nghĩa và bà Hoán có nội dung liên quan mật thiết với nhau, cần phải được giải quyết song song để tìm ra sự thật.

Báo Tuổi trẻ Thủ đô đề nghị các cơ quan bảo vệ pháp luật Hải Phòng cần xem xét lại vụ án này một cách thận trọng, khách quan, tránh làm oan sai cho người dân trong quá trình xử lý vụ án.