Người già lái xe – Nỗi lo lớn ở Nhật

Theo Cơ quan Cảnh sát Quốc gia Nhật Bản (NPA), có tới 964 vụ tai nạn gây chết người– tương đương hơn 1/4 tổng số vụ tai nạn tại nước này trong năm 2016 do những người lái xe trên 65 tuổi gây ra.

Đâm vào dải phân cách, tông vào người đi bộ, đâm vào xe khác,... là một loạt những vụ tai nạn giao thông đã xảy ra liên quan tới người già. Đáng chú ý, một cụ già 87 tuổi lái chiếc xe tải nhẹ đâm vào một nhóm học sinh đang đi bộ, khiến một em bé 6 tuổi thiệt mạng và nhiều em khác bị thương. Vụ việc này đã đặt ra yêu cầu về những hành động cấp thiết nhằm giải quyết vấn đề này.

Già hoá tăng cùng số vụ tai nạn

Dữ liệu do NPA cung cấp cho hay, các vụ tai nạn gây tử vong do người lái xe cao tuổi gây ra đang chiếm 28,3% tổng số các vụ tai nạn, tăng từ tỷ lệ 17,9% vào thời điểm 10 năm trước.

Trong bối cảnh người cao tuổi sẽ chiếm 40% dân số Nhật Bản vào năm 2060, vấn đề an toàn công cộng càng khiến người ta cảm thấy lo ngại.

NPA cho hay, hầu hết các vụ tai nạn do các lái xe lớn tuổi gây ra là do họ nhầm chân ga và chân phanh cũng như mất kiểm soát tay lái.

Ông Masato Zenyouji, một giảng viên tại Liên đoàn ô tô Nhật Bản (JAF), cho biết khi về già, khả năng “đưa ra quyết định ngay lập tức, ví dụ như khi bất ngờ cần sử dụng phanh” của tài xế bị suy giảm. Hiện tại Nhật có nhiều lớp dạy lái xe mở ra nhằm giải quyết vấn đề này bằng các bài tập vật lí như gia tăng sức ép hay thực hành để cải thiện các chức năng nhận thức.

Trong khi đó, Giáo sư Masabumi Tokoro thuộc Đại học Rissho, người đã nghiên cứu về các lái xe lớn tuổi, cho biết thêm một yếu tố khác gây ra tai nạn là do họ quá tự tin khi đã thường xuyên điều khiển ô tô trong nhiều năm liền.

Kết quả khảo sát cho thấy chỉ có 10% lái xe trong độ tuổi 30 nghĩ rằng họ có khả năng tránh tai nạn, trong khi con số này ở tuổi từ 75 trở lên là 53%. “Họ nghĩ rằng họ có thể tránh tai nạn bằng kỹ năng lái xe của mình”, Giáo sư Tokoro chia sẻ.

Các khoá học lái xe

Bà Madiko Emiko Takahashi, năm nay 73 tuổi, đang tham gia một khóa học “ôn luyện kỹ năng lái xe” tại thị trấn Kanuma, ngoại ô thủ đô Tokyo cùng nhiều người cao tuổi khác. Bà thừa nhận đã "không tự tin" lái xe khi ngày càng lớn tuổi.

"Đó là lý do tại sao tôi đến đây", bà nói. Hàng ngày, bà Takahashi phải lái xe để đưa chồng bà, một người mắc nhiều bệnh tật đến bệnh viện thăm khám.

Bà Takahashi cho hay, khả năng tập trung của bà đã giảm dần khi tuổi tác ngày càng lớn và phản ứng của bà cũng đã bị chậm đi. "Tôi đã trở nên chậm chạp," bà thừa nhận.

Takahashi nói rằng bà hy vọng sẽ được tiếp tục lái xe cho đến năm 85 tuổi. “Tôi nghĩ rằng tôi có thể tiếp tục lái xe nếu tôi học tập và trở nên tự tin hơn. Tôi sẽ dừng lái xe khi tôi cảm thấy mình có vấn đề về sức khoẻ”, bà khẳng định.

Ông Takao Inui, một công dân lớn tuổi ở quận Shibuya của Tokyo, cho biết ông vẫn sử dụng chiếc Suzuki Cruze một tuần mỗi lần khi đi mua sắm hoặc khi vợ ông cần đi đâu đó. Ông Inui nói không có ý định ngừng lái xe trong vòng khoảng 3 năm tới.

“Tôi biết là ở tuổi 77, mọi thứ trở nên nguy hiểm hơn. Bởi vậy tôi rất thận trọng khi lái xe”, ông nói.

Cần sớm có biện pháp mạnh

Chính phủ Nhật hiện đang đẩy mạnh những nỗ lực nhằm ngăn những tài xế cao tuổi “nguy hiểm” nhất ngồi sau tay lái. Luật điều chỉnh có hiệu lực từ tháng 3 năm nay yêu cầu tài xế trên 75 tuổi phải trải qua một cuộc kiểm tra nhận thức khi gia hạn bằng lái, hoặc khi họ phạm luật như vượt đèn đỏ hoặc đi sai làn. Những người không vượt qua được bài kiểm tra này, họ sẽ phải kiểm tra y tế. Nếu không vượt qua được kiểm tra y tế, họ sẽ bị tước bằng lái.

Trong khi đó, các nhà chức trách ở nhiều khu vực đã sử dụng nhiều biện pháp nhằm khuyến khích những tài xế trên 75 tuổi ở Nhật Bản trả lại giấy phép lái xe. Các biện pháp này bao gồm cung cấp dịch vụ tang lễ rẻ hơn, giảm giá mì ramen, cùng với các gói hỗ trợ thông thường khác như giảm giá cước taxi và giá vé xe buýt, thậm chí là miễn phí.

Tuy nhiên ông Kiyotaka Ukita, 67 tuổi, người cũng đang tham gia một khóa học lái xe cho biết ông chưa hài lòng với những biện pháp này.

Ông Ukita cho biết: "Vé xe buýt miễn phí không đủ hấp dẫn đối với những người lái xe cao tuổi để trả lại giấy phép lái xe. Ưu điểm của việc lái một chiếc xe là bạn có thể đi bất cứ nơi nào và bất cứ khi nào bạn muốn. Tôi hy vọng tôi có thể tiếp tục lái xe cho đến khi tôi chết”.

Giáo sư Tokoro lý giải, nguyên nhân khiến nhiều lái xe cao tuổi không muốn trả lại giấy phép lái xe là bởi tại nhiều vùng nông thôn ở Nhật, nếu không có ô tô, gần như không thể làm bất cứ điều gì”.

Thôi lái xe có lẽ là một việc khó khăn đối với những người không quen với phương tiện giao thông công cộng, hoặc những người là tài xế duy nhất trong gia đình. Ngoài ra, việc mất quyền lái xe và sự chủ động trong việc đi lại có thể sẽ làm gia tăng sự suy giảm thể chất và trí nhớ của người già.

Trong khi đó, các nhà sản xuất ô tô cũng đang cố gắng làm tốt trách nhiệm của mình bằng nhiều cách, chẳng hạn như lắp đặt hệ thống tăng tốc chậm phòng trường hợp người lái xe đạp chân ga thay vì phanh.

Theo Bộ Giao thông Nhật Bản, hệ thống tăng tốc chậm mới được lắp đặt đối với khoảng 1/3 trong số 4,4 triệu xe chở khách mới được sản xuất vào năm 2015.

Giáo sư Tokoro nhận định, chính phủ Nhật Bản cần tạo ra một môi trường để người lớn tuổi có thể sống một cuộc sống bình thường, kể cả sau khi đã giao nộp lại bằng lái. Đơn cử như việc cung cấp các dịch vụ chia sẻ taxi có giá hợp lý, hay khuyến khích người cao tuổi chuyển đến sống tại trung tâm thành phố thay vì ở các khu vực ngoại thành...

Minh Hoa