Nhớ về vị nữ tướng huyền thoại của “Đội quân tóc dài”

Nữ chỉ huy tàu không số đầu tiên

Nữ tướng Nguyễn Thị Định (được người dân gọi là cô Ba Định), sinh ngày 15/3/1920, là con út trong một gia đình nông dân nghèo có 10 anh em, tại xã Lương Hòa, huyện Giồng Trôm, tỉnh Bến Tre.

Khi tròn 16 tuổi, bà giác ngộ và bắt đầu tham gia cách mạng, đảm nhận nhiệm vụ giao liên, rải truyền đơn và vận động quần chúng đấu tranh. Tháng 10/1938, bà được kết nạp vào Đảng Cộng sản Đông Dương (nay là Đảng Cộng sản Việt Nam).

Thiếu tướng Nguyễn Thị Định trong chiến trường miền Nam (Ảnh: Tư liệu)

Năm 1946, bà là thành viên nữ duy nhất trong đoàn cán bộ của Khu 8 vượt biển ra Bắc, gặp Trung ương để báo cáo tình hình cách mạng miền Nam và xin chi viện vũ khí. Bằng lòng quả cảm, trí thông minh, bà đã khéo léo vượt trùng dương đưa 12 tấn vũ khí từ miền Bắc vào tận chiến trường Nam Bộ. Đây là tiền đề để Trung ương nghiên cứu, đánh giá, đi tới quyết định thành lập tuyến đường Hồ Chí Minh trên biển huyền thoại, tiền thân của những đoàn tàu không số sau này.

Về lại Bến Tre, năm 1947, đồng chí Nguyễn Thị Định được bầu vào Tỉnh ủy. Năm 1951, thời điểm gian khó nhất của tỉnh, bà được tăng cường về làm Phó Bí thư rồi Bí thư Huyện ủy Mỏ Cày, lãnh đạo khôi phục phong trào cách mạng trên địa bàn. Năm 1952, bà là Đoàn trưởng Phụ nữ cứu quốc tỉnh Bến Tre.

Sau Hiệp định Giơ-ne-vơ, đồng chí Nguyễn Thị Định được chỉ định vào Thường vụ Tỉnh ủy và được giao nhiệm vụ ở lại miền Nam hoạt động bí mật trong điều kiện rất khó khăn, gian khổ. Biết bao lần vào sinh ra tử nhưng nhờ sự yêu thương đùm bọc của Nhân dân, đồng chí luôn được an toàn.

Cuối năm 1959, sau khi tiếp thu Nghị quyết số 15, bà là người phát động cuộc nổi dậy khởi nghĩa tại Bến Tre bằng khái niệm “Đồng khởi” đầu tiên và trực tiếp chỉ đạo cuộc “Đồng khởi” đợt 1, nổ ra ngày 17/1/1960 tại Mỏ Cày. Cũng từ đây, “Đội quân tóc dài” huyền thoại và phương châm tiến công địch bằng “ba mũi giáp công” - chính trị kết hợp với vũ trang và binh vận ra đời, phát triển rộng khắp, góp phần to lớn vào Đại thắng mùa Xuân năm 1975, thống nhất đất nước; làm rạng rỡ thêm truyền thống yêu nước, anh hùng, bất khuất, trung hậu, đảm đang của người phụ nữ Việt Nam.

Sau cuộc Đồng khởi thắng lợi vang dội, tháng 4/1960, đồng chí Nguyễn Thị Định được bầu làm Bí thư Tỉnh ủy. Năm 1964, bà được bầu là Ủy viên Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam.

Thiếu tướng Nguyễn Thị Định thời kháng chiến (Ảnh tư liệu)

Năm 1965, tại Đại hội Phụ nữ toàn miền Nam, đồng chí Nguyễn Thị Định được bầu là Hội trưởng Hội Liên hiệp Phụ nữ giải phóng miền Nam. Cũng trong năm này, đồng chí được giao nhiệm vụ Phó Tư lệnh Quân giải phóng miền Nam Việt Nam, tham gia Quân ủy miền, phụ trách phong trào chiến tranh du kích.

Ngày 17/4/1974, đồng chí Nguyễn Thị Định chính thức được phong quân hàm Thiếu tướng.

Niềm tự hào của phụ nữ Việt Nam

Mùa xuân 1975, trong 5 cánh quân rầm rập tiến về giải phóng Sài Gòn, có nữ tướng Nguyễn Thị Định trong vai trò Phó Tổng tư lệnh Quân giải phóng, Phó Tổng chỉ huy chiến dịch.

Sau ngày đất nước thống nhất, năm 1976, đồng chí Nguyễn Thị Định được bổ nhiệm làm Thứ trưởng Bộ Thương binh và Xã hội, được bầu làm Phó Chủ tịch thứ nhất Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam.

Du khách đến tham quan, tìm hiểu tại Nhà trưng bày của Khu lưu niệm Thiếu tướng Nguyễn Thị Định (xã Lương Hòa, huyện Giồng Trôm, tỉnh Bến Tre) (Ảnh: Ánh Nguyệt)

Tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IV (12/1976), đồng chí được bầu vào Ban Chấp hành Trung ương Đảng. Từ đó, đồng chí Nguyễn Thị Định giữ nhiều chức vụ quan trọng của Đảng và Nhà nước, như: Ủy viên Trung ương Đảng các khóa IV, V, VI; đại biểu Quốc hội Việt Nam các khóa VI, VII, VIII; Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam (năm 1982).

Từ tháng 6/1987 đến tháng 3/1992, đồng chí giữ chức Phó Chủ tịch Hội đồng Nhà nước. Thời gian này, đồng chí còn giữ chức Phó Chủ tịch Liên đoàn Phụ nữ dân chủ quốc tế, Chủ tịch Hội Hữu nghị Việt Nam - Cuba...

Trải qua hai cuộc kháng chiến, cho đến khi giữ cương vị quan trọng trong bộ máy nhà nước, đồng chí Nguyễn Thị Định luôn giữ phẩm chất nhân ái, rộng lượng, bao dung, sống chan hòa, gần gũi, chân tình với mọi người. Chính vì vậy, cái tên chị Ba, cô Ba, bà Ba đã quen thuộc, thân thương, không chỉ sống mãi trong lòng Nhân dân quê hương Bến Tre và cả nước, mà còn vượt ra xa, cả với bạn bè năm châu.

Thiếu tướng Nguyễn Thị Định từ trần ngày 26/8/1992. Để tri ân những công lao, đóng góp của bà, ngày 30/8/1995, bà được Nhà nước truy tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang Nhân dân.

Để tri ân công lao đóng góp của nữ tướng Nguyễn Thị Định, tỉnh Bến Tre lập Khu lưu niệm Nguyễn Thị Định tại ấp Phong Điền, xã Lương Hòa (Giồng Trôm). Bên cạnh đền thờ có trường THPT mang tên Nguyễn Thị Định. Nhân dân Hát Môn (huyện Phúc Thọ Hà Nội), tỉnh Phú Thọ đã rước bát hương thờ bà về thờ trong khu đền Hai Bà Trưng.

Trung ương Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam có giải thưởng Nguyễn Thị Định dành tặng cán bộ Hội Liên hiệp Phụ nữ các cấp có thành tích xuất sắc; các cấp Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh Bến Tre có chương trình học bổng Nguyễn Thị Định hoạt động liên tục từ năm 1996 đến nay... Tên của bà cũng được đặt cho nhiều tuyến đường và trường học tại nhiều địa phương ở các tỉnh, thành phố trong cả nước.

Với những đóng góp lớn cho Tổ quốc, Nhân dân, đồng chí Nguyễn Thị Định được Đảng, Nhà nước tặng thưởng nhiều Huân, Huy chương và danh hiệu cao quý: Huân chương Hồ Chí Minh; Huân chương Quân công hạng Nhất; Huân chương chống Mỹ, cứu nước hạng Nhất; Huân chương Quyết thắng hạng Nhất; Huy hiệu Bác Hồ; Giải thưởng Hòa bình quốc tế Lê-nin...