Theo dấu chân Bác Hồ “Từ Việt Bắc về Hà Nội”

Theo cánh sóng đi tìm hình của nước

Cuốn sách được ra mắt nhân kỷ niệm 134 năm ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 - 19/5/2024), do Nhà xuất bản Văn học và Công ty Cổ phần Văn hóa và Truyền thông Liên Việt liên kết xuất bản, phát hành.

Theo nhà văn Nguyễn Thế Kỷ, bộ tiểu thuyết “Nước non vạn dặm” sẽ có 5 tập, đã ra mắt bạn đọc 3 tập. Tập 1 có tên “Nợ nước non” (2022), khắc họa hình tượng Nguyễn Sinh Cung - Nguyễn Tất Thành đã lớn lên cùng lời ru đau đáu của bà, của mẹ thuở lọt lòng: “Con ơi nhớ lấy câu này / Chăm lo đèn sách cho tày áo cơm / Làm người đói sạch rách thơm / Công danh là nợ nước non phải đền”.

Hơn 5 tuổi, Cung cùng cha mẹ và anh Khiêm phải xa bà ngoại, xa chị Thanh vào kinh đô Huế, ở đó gần 6 năm (1895-1901); sau khi bà Hoàng Thị Loan qua đời ở độ tuổi 33 trong căn nhà trọ chật hẹp ở Huế, ba cha con ông Nguyễn Sinh Sắc quay trở lại Nam Đàn, Nghệ An. Chuyến đi vào Huế lần thứ hai (1906 - 1909), tiếp đó là cuộc hành trình đi về phương Nam của hai cha con Nguyễn Sinh Sắc, Nguyễn Tất Thành.

Bộ tiểu thuyết "Nước non vạn dặm" viết về Bác Hồ của PSG, TS, nhà văn Nguyễn Thế Kỷ

Họ có cuộc gặp và chia tay tủi buồn, xa xót ở đất Bình Khê, Bình Định với lời dặn của cha “Nước mất thì nhà đâu còn… nước mất thì phải lo tìm nước, đừng mất công tìm cha” (tập 1, tr,180,181, NNN). Nguyễn Tất Thành vào trường Dục Thanh, Phan Thiết làm thầy giáo một thời gian ngắn rồi vào Sài Gòn để ngày 5/6/1911, rời thương cảng Sài Gòn vượt trùng khơi tìm đường cứu nước.

Tập 2 có tên gọi “Lênh đênh bốn biển” (2023) khắc họa hình tượng Nguyễn Tất Thành, trong tên mới Nguyễn Văn Ba, xuống con tàu biển mang tên Đô đốc Latouche Tresville sang phương Tây. Như sau này Người kể lại: “Tôi muốn đi ra nước ngoài xem nước Pháp và các nước khác. Sau khi xem xét họ làm như thế nào, tôi sẽ trở về giúp đồng bào ta”.

Ở Pháp, Văn Ba-Nguyễn Ái Quốc cùng Phan Châu Trinh, Phan Văn Trường và một số người yêu nước gốc Việt gửi “Yêu sách của nhân dân An Nam” đến Hội nghị Versailles (1919); Ngày 29/12/1920, cùng với đa số tuyệt đối đại biểu tham dự Đại hội XVIII của Đảng Xã hội Pháp tại Thành phố Tours, Nguyễn Ái Quốc đã bỏ phiếu tán thành Quốc tế thứ III, và Người là một trong những thành viên sáng lập Đảng Cộng sản Pháp.

Năm 1922, Người sáng lập báo “Người cùng khổ” (Le Paria), ngay bài viết cho số đầu tiên, Người khẳng định sứ mệnh tờ báo là “giải phóng con người”. Ở trời Tây, vừa vất vả lao động kiếm sống, vừa đau đáu tìm kiếm con đường cứu nước, cứu dân, Nguyễn Ái Quốc nhận rõ một sự thật đầy tủi buồn, uất hận: Chính chủ nghĩa tư bản, bè lũ đế quốc thực dân là những kẻ gây ra mọi áp bức, bóc lột, đau khổ cho công nhân, nông dân và các tầng lớp khác ở thuộc địa và ở ngay cả chính quốc.

Sau này, Người kể: “Lúc đầu, chính là chủ nghĩa yêu nước, chứ chưa phải chủ nghĩa cộng sản đã đưa tôi tin theo Lênin, tin theo Quốc tế thứ Ba”. Qua hoạt động yêu nước, tìm đường đi cho dân tộc, Người hiểu rõ “chỉ có chủ nghĩa xã hội, chủ nghĩa cộng sản mới giải phóng được các dân tộc bị áp bức và những người lao động trên thế giới khỏi ách nô lệ” . Từ chủ nghĩa yêu nước, Người đến với chủ nghĩa Mác - Lênin, tiếp thu sơ thảo Luận cương của V.I. Lênin về các vấn đề dân tộc và các vấn đề thuộc địa.

Năm 1925, Người xuất bản “Bản án chế độ thực dân Pháp”. Đi trọn 30 năm từ Đông sang Tây, từ Tây về Đông qua Pháp, Anh, Mỹ, châu Phi, châu Úc, Liên Xô, Trung Quốc, Thái Lan… để có sự kiện ngày 3/2/1930, tại Hương Cảng, Hồng Kông, Trung quốc, Người đại diện cho Quốc tế Cộng sản triệu tập Hội nghị hợp nhất ba tổ chức cộng sản trong nước thành một chính đảng duy nhất là Đảng Cộng sản Việt Nam, thông qua Chính cương vắn tắt, Sách lược vắn tắt của Đảng... do chính Người soạn thảo, đưa cách mạng Việt Nam bước vào trang sử mới.

Ngày 23/1/1941, Người có chuyến trở về Tổ quốc như một mốc son chói lọi.

Khắc họa đầy đủ chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh

Tập 3 “Từ Việt Bắc về Hà Nội” (ra mắt đầu tháng 5/2024), khắc họa hình tượng Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh từ đầu năm 1941 đến ngày Cách mạng tháng Tám thành công. Chiều 2/9/1945, tại Hà Nội, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn Độc lập, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Trong khoảng thời gian 5 năm đó, Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh đã nhen nhóm và thổi bùng ngọn lửa cách mạng ở địa đầu Tổ quốc “Non xa xa, nước xa xa / Nào phải thênh thang mới gọi là / Đây suối Lê Nin, kia núi Mác / Hai tay xây dựng một sơn hà”.

Cũng giống như ở hai tập đầu của bộ tiểu thuyết “Nước non vạn dặm”, nhà văn Nguyễn Thế Kỷ vẫn nhất quán với lối tự sự biên niên sử, chủ động tạo cho mạch truyện trôi theo trật tự thời gian tuyến tính.

Người kể chuyện nêu lại những biến cố, những sự kiện quan trọng đã thực sự xảy ra; những con người có thật hay hư cấu xoay quanh nhân vật trung tâm Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh, nhưng tác giả luôn tỉnh táo để không sa vào “bẫy lịch sử”; luôn đứng vững trên địa hạt sáng tạo của văn chương để soi rọi, phản ánh chiều sâu bên trong của nhân vật, nhất là tư tưởng, tình cảm, tâm hồn, suy nghĩ, tài năng, phẩm cách của nhân vật trung tâm.

Bối cảnh hiện thực đời sống của tập 3 diễn ra từ 1941 đến 1945, tình hình cách mạng Việt Nam tuy âm thầm bề ngoài nhưng sôi sục bên trong để chờ thời cơ bùng lên cơn bão táp lớn. Người đọc có thêm những bất ngờ thú vị khi biết thêm về những hoạt động phong phú, tầm nhìn chiến lược, sắc sảo của lãnh tụ Hồ Chí Minh khi Người hoạt động ở Cao Bằng, Bắc Kạn, Tuyên Quang, Thái Nguyên.

Những chi tiết ấy từ lịch sử đã đi vào văn chương, tạo cho nhiều trang viết sự mới mẻ, hấp dẫn. Thêm điểm mới cần nhấn mạnh, nhà văn Nguyễn Thế Kỷ luôn chú trọng và dụng công khi “đời thường hóa”, “bình dị hóa” con người và những phẩm chất vĩ đại của Hồ Chí Minh. Tác giả đã đặt nhân vật trung tâm Hồ Chí Minh vào một khung khổ không gian - thời gian phi sử thi, trong những điều kiện của môi trường sống bình thường vốn có.

Đọc tập 3 của bộ tiểu thuyết “Nước non vạn dặm”, ngay tiêu đề “Từ Việt Bắc về Hà Nội”, có thể thấy rất rõ điều đó. Trong quan hệ giữa Hồ Chí Minh với những người đồng chí của mình như Trường Chinh, Hoàng Văn Thụ, Phạm Văn Đồng, Võ Nguyên Giáp, Lê Quảng Ba, Phùng Chí Kiên, Chu Văn Tấn... những người dân Cao Bằng chân chất mà nồng nàn yêu nước như ông Máy Lỳ, thầy tào Thình, anh thanh niên Dương Đại Lâm, chị phụ nữ Nông Thị Bảy (Nông Thị Trưng)...

Nhân vật Hồ Chí Minh của Nguyễn Thế Kỷ bao giờ cũng thể hiện được những giá trị, những phẩm chất cao quý mà bình dị, gần gũi, tuyệt nhiên không “thần thánh hóa”, sùng bái hóa.

Cùng nhân vật chính, hình tượng cao đẹp Hồ Chí Minh và nhiều cán bộ, người dân trong các bối cảnh lịch sử cụ thể, thiên nhiên, cảnh sắc trong “Từ Việt Bắc về Hà Nội” được nhà văn Nguyễn Thế Kỷ khắc họa tinh tế, sinh động, cô đọng, giàu chất thơ.

Ở phần cuối tập 3, nhà văn Nguyễn Thế Kỷ khắc họa thật xúc động, hào hùng không khí đất nước ta trước ngày Tổng khởi nghĩa. “Về gần tới Hà Nội, nạn lụt đang hoành hành dữ dội. Nhiều ruộng đồng chìm nghỉm trong mênh mông nước. Nhìn nước nhấn chìm cả những ngôi nhà, bờ cây, ruộng nương, lòng ông quằn quặn một nỗi đau xót không tả xiết.

Độc lập đã gần kề rồi, nhưng trong lòng ông chưa bao giờ quên câu nói của Lênin - người thầy vĩ đại của ông: "Giành được chính quyền đã khó, giữ được chính quyền còn khó hơn". Giành, giữ chính quyền, giải quyết nạn đói, nạn thất học, cải thiện lối sống lạc hậu tối tăm, và nữa, các thế lực ngoại bang đang rắp ranh tiếm quyền, xâm lược...” (tập 3, tr 181, Từ VB về HN).

Nếu tập 4 và tập 5 của “Nước non vạn dặm” được hoàn thành đúng như dự kiến của tác giả (tập 4 sẽ ra mắt trước ngày 2/9/2024) và tập 5 ra mắt trước ngày 19/5/2025), thì đây là bộ tiểu thuyết đầu tiên của văn học đương đại Việt Nam phản ánh đầy đủ, sâu sắc và sinh động về thân thế, sự nghiệp Chủ tịch Hồ Chí Minh, đặc biệt là hình tượng Hồ Chí Minh, con người Hồ Chí Minh, con đường cách mạng Hồ Chí Minh, thời đại Hồ Chí Minh.

Nhà văn Nguyễn Thế Kỷ cho biết, cùng với bộ tiểu thuyết 5 tập, có 5 vở sân khấu cùng tên song hành, đã và sẽ ra mắt công chúng cả nước, trong đó vở “Nợ nước non” do TS.NSND Triệu Trung Kiên làm đạo diễn đã ra mắt, phục vụ công chúng ở Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, Ninh Thận, Bình Thuận, Long An, Đồng Nai, Bình Phước và một số địa phương khác.

Hương Thu