Tiến sĩ trẻ và những lần bước ra khỏi vùng an toàn

TS Nguyễn Viết Hương là một trong 19 gương mặt xuất sắc được đề cử Gương mặt trẻ Việt Nam tiêu biểu năm 2024.

Vượt thách thức

Tốt nghiệp THPT, anh Hương thi đỗ thủ khoa (29 điểm) khoa Vật lý Kỹ thuật và Công nghệ nano, Trường Đại học Công nghệ (Đại học Quốc gia Hà Nội). Cuối năm nhất đại học, anh nhận được học bổng của Đề án 322 - cử sinh viên đi đào tạo tại các cơ sở nước ngoài bằng ngân sách Nhà nước. Ở tuổi 19, anh chọn INSA de Lyon (Học viện Khoa học ứng dụng quốc gia Lyon) - trường kỹ sư hàng đầu nước Pháp để tiếp tục theo đuổi ngành Khoa học vật liệu và Công nghệ nano.

Một trong những thách thức đầu tiên của anh Hương rào cản ngôn ngữ và môi trường học thuật quốc tế trong những ngày đầu du học. “Tôi sang Pháp khi 19-20 tuổi, theo học chương trình kỹ sư Khoa học vật liệu tại Lyon (Pháp). Tôi cần phải thích nghi với hệ thống giáo dục hoàn toàn khác biệt và nâng cao khả năng sử dụng tiếng Pháp trong môi trường chuyên sâu về khoa học và công nghệ. Ban đầu, việc theo kịp các bài giảng, làm việc nhóm, viết báo cáo và giao tiếp với giảng viên, bạn bè là một thử thách không nhỏ”, anh Hương kể.

TS Nguyễn Viết Hương tại phòng thí nghiệm

Để có thể nhanh chóng hòa nhập, anh Hương xin ở cùng ký túc xá với một người bạn Pháp (bây giờ là một nhà Toán học trẻ) và tăng cường giao lưu văn hóa, thể thao với các bạn quốc tế. Sau khoảng 2 năm được đào tạo trong môi trường Pháp ngữ hoàn toàn, anh dần bắt kịp và kết thúc chương trình kỹ sư, thạc sĩ ở vị trí tốt nhất khóa.

Chưa dừng lại ở đó, khó khăn lớn tiếp theo trên chặng đường nghiên cứu khoa học của anh Hương là việc tiếp cận với một lĩnh vực công nghệ hoàn toàn mới - Công nghệ SALD (lắng đọng đơn lớp nguyên tử ở áp suất khí quyển), anh có duyên được tiếp xúc trong quá trình làm nghiên cứu sinh tiến sĩ tại Grenoble, Pháp. Công nghệ mới nên có rất nhiều ẩn số và cần nhiều nỗ lực.

“Những lúc khó khăn tưởng chừng muốn gục ngã, tôi tự trấn an, xốc lại tinh thần với một ý nghĩ rằng, những gì mà mình đang được trải nghiệm ngày hôm nay nhờ học bổng ngân sách Nhà nước. Việc học tập ở nước ngoài không còn là việc cá nhân nữa mà phải nỗ lực để làm rạng danh hai chữ Việt Nam trên trường quốc tế, để sau này về xây dựng Tổ quốc”, anh Hương chia sẻ.

TS Nguyễn Viết Hương

Những suy nghĩ đó đã tiếp thêm động lực mạnh mẽ giúp anh Hương bứt phá vươn lên với thành tích học tập ấn tượng. Anh là thủ khoa đầu ra toàn khóa của khoa Khoa học Vật liệu - INSA de Lyon

Kết thúc 5 năm chương trình học kỹ sư/thạc sĩ tại Pháp, Viết Hương xác định sẽ theo đuổi con đường nghiên cứu khoa học dài lâu. Tuy nhiên, để bước đi vững chắc trên con đường này, cần thành thạo tiếng Anh. Trong suốt 5 năm ở Pháp anh được đào tạo hoàn toàn bằng tiếng Pháp, tiếng Anh rất yếu. Vì vậy, anh quyết định bước ra khỏi vùng an toàn, tìm một phòng lab bên ngoài nước Pháp để thực tập nghiên cứu nhằm trau dồi tiếng Anh.

Đóng góp cho quê hương

Anh Hương được giới thiệu sang IMEC, Leuven (Bỉ) - một trung tâm nghiên cứu về công nghệ nano vào loại lớn nhất châu Âu. Trong môi trường nghiên cứu khoa học chuyên nghiệp giúp anh có thêm tình yêu, niềm đam mê lớn với lĩnh vực này. Sau thời gian ở Bỉ, tháng 10/2015, anh trở lại Pháp làm nghiên cứu sinh ở phòng thí nghiệm Vật liệu - Vật lý (LMGP), thuộc CNRS & Trường Bách khoa Grenoble.

TS Nguyễn Viết Hương (thứ hai từ trái sang) cùng các cộng sự

Sau 9 năm sống, học tập, nghiên cứu ở Pháp, TS Nguyễn Viết Hương được một số cơ sở nghiên cứu đề xuất vị trí làm việc lâu dài, có thể định cư dễ dàng và sống khá thoải mái ở đây nhưng anh đã từ chối những lời mời hấp dẫn đó. Anh quyết định trở về Việt Nam với một suy nghĩ thôi thúc: “Mình phải có hoài bão gì lớn hơn, đóng góp lớn hơn cho quê hương”.

Năm 2019, anh Hương về làm việc tại Trường Đại học Phenikaa và chủ trì dự án xây dựng, tự thiết kế hệ thống SALD - hệ lắng đọng đơn lớp nguyên tử ở áp suất khí quyển đầu tiên trong nước. SALD là một trong những công nghệ chế tạo nano tiên tiến nhất hiện nay. Những nghiên cứu của anh Hương đang phát triển theo hướng đi sâu tìm hiểu cấu trúc nano, tính chất vật lý của các vật liệu tiên tiến, ứng dụng trong nhiều lĩnh vực, gồm: Chuyển đổi và lưu trữ năng lượng sạch, thiết bị điện tử thông minh, xử lý nước sạch và môi trường…

Sau 3 năm làm việc không ngừng nghỉ, anh Hương và các cộng sự đã cho ra mắt phòng thí nghiệm công nghệ SALD vào tháng 2/2022. “Đây là hệ thống lắng đọng đơn lớp nguyên tử (SALD) ở áp suất khí quyển đầu tiên trong nước, đánh dấu bước ngoặt lớn, cho phép chế tạo các màng mỏng nano ô-xít kim loại bán dẫn với mức độ điều khiển bề dày tới từng đơn lớp nguyên tử. Đặc biệt, chúng ta chủ động được công nghệ và hoàn toàn có thể mở rộng ra quy mô lớn”, anh Hương chia sẻ.

Hệ thiết bị này có giá thành thấp hơn nhiều lần so với mua thương mại. Thành công bước đầu của anh và nhóm nghiên cứu đã gây sự chú ý của cộng đồng nghiên cứu khoa học và nhận được sự bắt tay hợp tác từ các trường đại học ở Hàn Quốc, Pháp, Hà Lan, Đài Loan, Malaysia, mở ra nhiều cơ hội phát triển sâu rộng trong tương lai.

Nguyễn Dũng