Tránh cơ chế "xin - cho" khi chỉ định thầu nhà ở xã hội

Thảo luận tổ ngày 21/5, góp ý đối với dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm về một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển nhà ở xã hội, các đại biểu Quốc hội nhất trí cho rằng, việc ban hành Nghị quyết là cần thiết và kịp thời, nhằm tháo gỡ nút thắt pháp lý, tạo đột phá về thể chế và thúc đẩy phát triển nhà ở xã hội một cách thực chất, hiệu quả hơn.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nêu rõ, lĩnh vực nhà ở xã hội là vấn đề được dư luận xã hội, người dân đặc biệt quan tâm. Chính phủ, Mặt Trận Tổ quốc Việt Nam cũng đang chỉ đạo hết sức quyết liệt để hoàn thành việc xoá nhà tạm, nhà dột nát. Quốc hội cũng đã quyết dành 5% từ nguồn kinh phí tiết kiệm để các địa phương thực hiện chủ trương này.

Tán thành với việc cần thiết ban hành nghị quyết, Chủ tịch Quốc hội cho biết, từ năm 2021 đến nay cả nước mới triển khai được 657 dự án nhà ở xã hội, số lượng căn hoàn thành mới đạt 15,6% mục tiêu đề ra. Để đầu tư xây dựng ít nhất một triệu căn hộ nhà ở xã hội cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2021- 2030 Chính phủ cũng đã dành gói hỗ trợ tín dụng 120.000 tỷ đồng tuy nhiên tiến độ giải ngân rất chậm.

“Chúng ta chưa chỉ đạo quyết liệt lĩnh vực nhà ở xã hội. Thứ hai là về thủ tục hành chính, muốn làm được một dự án nhà ở xã hội nhưng kéo dài tới 2 năm thủ tục mới xong”, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.

Trong dự kiến Chính phủ trình đề nghị đơn giản hóa các thủ tục chấp nhận chủ trương đầu tư, có cơ chế ưu tiên giao chủ đầu tư xây dựng nhà ở xã hội không qua đấu thầu để đẩy nhanh tiến độ thực hiện dự án nhà ở xã hội.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn phát biểu tại phiên thảo luận tổ.

Theo tờ trình của Chính phủ thì thời gian thực hiện thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư đồng thời giao chủ đầu tư không thông qua đấu thầu đề xuất tại dự thảo Nghị quyết dự kiến tối đa 75 ngày, cắt giảm được khoảng 200 ngày, tương ứng khoảng 70% thời gian thực hiện so với quy định hiện hành.

Đồng tình với đề xuất về chấp thuận chủ trương đầu tư, đồng thời giao chủ đầu tư không thông qua đấu thầu, tuy nhiên Chủ tịch Quốc hội cũng đề nghị cần rà soát các mục tiêu, điều kiện để đảm bảo tính khách quan, công bằng, công khai, minh bạch khi lựa chọn nhà đầu tư, tránh cơ chế "xin - cho". Đồng thời cần có cơ chế thanh tra, giám sát đảm bảo hiệu quả thực hiện chính sách phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực.

Đối với thủ tục đầu tư xây dựng, Chủ tịch Quốc hội cơ bản tán thành việc cắt giảm những thủ tục không cần thiết để rút ngắn thời gian triển khai dự án nhà ở xã hội. Tuy vậy, Chủ tịch Quốc hội đề nghị cần làm rõ các giải pháp kiểm soát để đảm bảo chất lượng nhà ở xã hội.

“Phải bổ sung quy định về cơ chế giám sát, đánh giá, kiểm định chất lượng công trình sau khi hoàn thành, tránh việc chất lượng nhà ở xã hội không đáp ứng yêu cầu quy định", Chủ tịch Quốc hội lưu ý.

Bí thư Tỉnh ủy Bắc Ninh Nguyễn Anh Tuấn, Tổ trưởng phát biểu điều hành phiên thảo luận.

Chủ tịch Quốc hội đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo cần tiếp tục rà soát thật kỹ các quy định trong dự thảo liên quan đến Luật Nhà ở, Luật đất đai, Luật Đầu tư, Luật xây dựng để tránh quy định chồng chéo về cùng một vấn đề.

Nêu ví dụ ở Khoản 4, Điều 12 dự thảo nghị quyết quy định trường hợp dự án chưa được cơ quan Nhà nước có thẩm quyền quy định thẩm định giá bán, giá thuê mua, giá thuê và chủ đầu tư đề nghị được hưởng ưu đãi, hỗ trợ theo quy định của Luật Nhà ở, Chủ tịch Quốc hội nêu rõ, việc xác định giá bán, giá thuê mua nhà ở xã hội được thực hiện theo quy định của Luật Nhà ở và nghị quyết này, trong khi quy định của nghị quyết lại khác với Luật Nhà ở. Do đó ban soạn thảo cần phải rà soát “lược kỹ” lại để tránh chồng chéo.

Về thành lập Quỹ Nhà ở quốc gia, Chủ tịch Quốc hội đề nghị là cần phải xác định rõ mô hình hoạt động, địa vị pháp lý, tư cách pháp nhân, chức năng, nhiệm vụ của quỹ, làm rõ mối quan hệ của quỹ với một số quỹ khác hiện đang tồn tại.

Quỹ phát triển nhà ở, quỹ đầu tư phát triển của địa phương cũng có chức năng đầu tư tạo lập quỹ nhà ở xã hội tương tự như Quỹ Nhà ở quốc gia. Cùng với đó cần rà soát nguồn thu, nhiệm vụ chi của quỹ để không trùng lắp với nguồn thu, nhiệm vụ chi của ngân sách.

Bên cạnh đó, Chủ tịch Quốc hội cũng cho rằng cần xây dựng cơ chế tài chính phù hợp để đảm bảo đẩy mạnh thực hiện xã hội hóa nguồn vốn phát triển nhà ở xã hội.

Về hoàn trả tiền sử dụng đất, kinh phí bồi thường, hỗ trợ tái định cư hoặc khấu trừ vào nghĩa vụ tài chính cho chủ đầu tư dự án nhà ở xã hội, Chủ tịch Quốc hội đề nghị cần làm rõ các trường hợp Nhà nước hoàn trả tiền cho chủ đầu tư.

Cùng với đó Chủ tịch Quốc hội cũng lưu ý cần quan tâm tới việc xử lý trách nhiệm vi phạm và cơ chế bồi hoàn cho Nhà nước; rà soát các quy định chuyển tiếp, không để tạo ra khoảng trống pháp lý hoặc quy định thiếu rõ ràng dẫn đến vướng mắc trong tổ chức thực hiện.

Nhấn mạnh, phát triển nhà ở xã hội là vấn đề hết sức quan trọng và cấp bách để giải quyết nhà ở xã hội cho công nhân, người lao động thu nhập thấp, Chủ tịch Quốc hội nêu rõ, Nghị quyết của Đảng đã đề ra, trong Nghị quyết của Quốc hội về kinh tế xã hội cũng đã đề cập vấn đề này nhưng hiện nay tổ chức triển khai xây nhà ở xã hội rất chậm.

Tránh cơ chế "xin - cho" khi chỉ định thầu nhà ở xã hội. Ảnh minh họa

Chủ tịch Quốc hội tin tưởng, nếu thực hiện được các nội dung trong dự thảo Nghị quyết thì sẽ tạo động lực mạnh mẽ để đạt mục tiêu xây dựng 100 nghìn căn nhà ở xã hội trong năm 2025, tiến tới 1 triệu căn nhà ở xã hội đến năm 2030, góp phần bảo đảm an sinh xã hội, ổn định và phát triển kinh tế.

“Việc gì khó đến mấy nhưng nếu chúng ta nỗ lực, tập trung làm thì cũng sẽ thành công. Vừa qua, Nghị quyết số 66 của Đảng về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới được ký ngày 30/4/2025 thì chỉ trong vòng 17 ngày chúng ta có Nghị quyết 197 của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc biệt tạo đột phá trong xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật.

Còn Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân được ký ngày 4/5/2025 thì chỉ trong vòng 13 ngày chúng ta có Nghị quyết 198 của Quốc hội rất là đúng, trúng và nhanh. Tới đây nhiều đối tượng được hưởng sẽ tạo ra động lực lớn”, Chủ tịch Quốc hội nêu rõ.

Chủ tịch Quốc hội cho biết, nếu các đại biểu đạt đồng thuận cao thì sẽ đẩy nhanh tiến độ trình Dự thảo Nghị quyết để Quốc hội thông qua sớm, tháo gỡ khó khăn trong năm 2025 đảm bảo triển khai ngay được các dự án nhà ở xã hội.

“Quốc hội chúng ta phải tập trung tháo gỡ các rào cản về pháp lý, thủ tục quỹ đất, về tài chính, vốn ưu đãi, ưu đãi thuế, về tổ chức giám sát, phối hợp liên ngành. Các giải pháp trên cần được triển khai đồng bộ với thời hạn cụ thể, với sự chỉ đạo quyết liệt Ban chỉ đạo quốc gia.

Nếu thực hiện hiệu quả các chính sách trong nghị quyết sẽ tạo động lực mạnh mẽ để đạt mục tiêu 1 triệu căn nhà ở xã hội trong năm 2025, góp phần đảm bảo an sinh xã hội, ổn định kinh tế”, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.