Xây dựng hệ thống pháp luật rõ ràng, tránh phát sinh "rừng luật"

Cơ chế đặc biệt để kịp thời tháo gỡ “điểm nghẽn” pháp luật

Quang cảnh phiên thảo luận tổ

Thảo luận tại tổ Hà Nội, đại biểu Nguyễn Phương Thủy – Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp bày tỏ cơ bản nhất trí với đề xuất của Chính phủ để thực hiện yêu cầu của Nghị quyết số 66-NQ/TW là “năm 2025, cơ bản hoàn thành việc tháo gỡ những “điểm nghẽn” do quy định pháp luật” và đến ngày 28/2/2027 phải hoàn thành việc sửa đổi, bổ sung các luật, pháp lệnh, nghị quyết có liên quan.

Phân tích rõ thêm, đại biểu Nguyễn Phương Thủy cho biết, khối lượng văn bản quy phạm pháp luật có liên quan cần xử lý rất lớn. Vừa qua, riêng rà soát quy định về phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền đã có tầm 200 luật liên quan cần sửa đổi, bổ sung.

Ngay Kỳ họp thứ 9, Quốc hội xem xét sửa đổi, bổ sung hơn 30 dự án luật nhưng thực tế nhiều hơn gấp đôi vì có luật sửa nhiều luật.

Do đó, nếu chờ Quốc hội tuần tự xem xét thông qua sẽ cần rất nhiều thời gian, cho dù họp thêm các kỳ không thường lệ cũng không đáp ứng được yêu cầu, nên cần cơ chế hết sức đặc biệt để trước mắt tháo gỡ những vướng mắc, “điểm nghẽn” của pháp luật.

Thực tế Quốc hội cũng đã cho phép thực hiện cơ chế tương tự ở Nghị quyết số 190/2025/QH15 quy định về xử lý một số vấn đề liên quan đến sắp xếp tổ chức bộ máy Nhà nước (có hiệu lực thi hành từ ngày 19/2/2025). Ngay trong kỳ họp này, ít nhất có 3 dự án luật cũng có đề xuất được ban hành văn bản quy phạm pháp luật để xử lý một số vấn đề ở điều khoản chuyển tiếp.

Cũng theo bà Nguyễn Phương Thủy, ý kiến của Bộ Tư pháp cũng cho rằng nếu từng luật cho phép Chính phủ ban hành văn bản quy phạm ở từng lĩnh vực cụ thể sẽ có thuận lợi và áp dụng được ngay nhưng dẫn đến mỗi nơi quy định mỗi kiểu.

Do đó, lần này Chính phủ tiếp cận một cách toàn diện hơn khi nội dung được đề xuất giao cho Chính phủ rộng và bao quát hơn, không giới hạn ở một vài lĩnh vực.

Đây là văn bản đặc biệt, có đánh số riêng để theo dõi. Trình tự thủ tục được quy định cụ thể, có sự tham gia của cơ quan của Quốc hội trong hội đồng thẩm định để khách quan, công khai, công bằng khi ban hành chính sách. Các nguyên tắc và tiêu chí rõ ràng.

ĐBQH Nguyễn Phương Thuỷ phát biểu thảo luận

Khối lượng ban hành văn bản như “rừng luật”

Tuy nhiên, nữ đại biểu nhấn mạnh, trong giai đoạn nhất định, cơ chế này hoàn toàn có thể thực hiện được, song về lâu dài là không thể. Đại biểu Nguyễn Phương Thủy tha thiết đề nghị Chính phủ và cơ quan có liên quan nghiên cứu cách xây dựng hệ thống pháp luật Việt Nam rõ ràng, công khai, minh bạch, dễ quản lý, dễ kiểm soát.

“Chứ với khối lượng văn bản cứ ban hành kiểu như thế này thì chúng ta liên tục ở trong tình trạng ở trong rừng luật”, nữ đại biểu nói.

Theo Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp, bây giờ chúng ta đang thực hiện cuộc cách mạng về thể chế thì cần có cách cấu trúc lại hệ thống pháp luật, xác định các ngành luật cụ thể, các luật cơ bản phải có và hệ thống văn bản từ luật đến dưới luật để làm sao cơ quan quản lý Nhà nước cũng phải quản lý được trong ngành của mình có bao nhiêu quy định có hiệu lực đang được áp dụng; người dân, doanh nghiệp cũng phải tiếp cận được để biết thực hiện theo quy định nào. Từ đó giảm chi phí tuân thủ pháp luật, giảm phiền hà cho người dân và doanh nghiệp.

Chung quan điểm, đại biểu Phạm Thị Thanh Mai - Phó trưởng đoàn chuyên trách Đoàn đại biểu Quốc hội, Phó Chủ tịch HĐND TP Hà Nội lưu ý, Chính phủ cần đẩy mạnh tuyên truyền về thực hiện nghị quyết này của Quốc hội để người dân, doanh nghiệp, đặc biệt là các nhà khoa học hành chính, lập pháp hiểu bối cảnh ban hành quy định nhằm tháo gỡ điểm nghẽn theo yêu cầu cấp bách, cấp thiết.

“Nếu không tuyên truyền rõ thì sẽ có ý kiến về vai trò lập pháp của Quốc hội khi nhiều nội dung trao quyền mạnh mẽ khi Nghị quyết của Chính phủ sửa cả luật, dù thời hiệu chỉ đến tháng 3/2027.

Nếu không làm rõ, minh bạch thì có khi nhận ý kiến trái chiều về nội dung văn bản xử lý theo cơ chế này. Chính phủ cần có đợt tuyên truyền cao điểm”, Phó trưởng đoàn chuyên trách Đoàn đại biểu Quốc hội TP Hà Nội nhấn mạnh.

Đánh giá cao việc xem xét ban hành nghị quyết để kịp thời đáp ứng yêu cầu tình hình, song đại biểu Nguyễn Anh Trí nhấn mạnh phải xây dựng các luật chất lượng, hạn chế tối đa vướng mắc, chứ “đừng dựa vào cái này để làm luật chưa chín, soạn thảo chưa hết ý”.

Để luật ban hành có chất lượng, đại biểu đề nghị quan tâm tổ chức nhiều tọa đàm, lấy ý kiến chuyên gia giỏi, người làm luật, nhà quản lý ở các lĩnh vực, cùng với đó Quốc hội thảo luận kỹ lưỡng.

Đại biểu Nguyễn Xuân Cừ cũng ủng hộ ban hành nghị quyết vì “không cho phép luật mình làm ra mà lại gây ách tắc”. Thực tế còn có sự chồng chéo, đụng vào 1 luật là sửa nhiều luật; có quy định chưa hợp lý, thậm chí chưa rõ ràng nên thực hiện có khi lại vi phạm pháp luật.

Đại biểu đánh giá quy trình thủ tục trong nghị quyết được thiết kế bài bản; rõ cấp độ thẩm quyền. Tuy nhiên, cần nghiên cứu việc xác định thời gian từ lúc phát hiện vướng mắc đến lúc được xử lý xong là trong bao lâu.

“Vướng tháng 7 mà tháng 10 mới sửa thì khó. Ách tắc đã là khó khăn rồi thì một tháng, hai tháng cũng là lâu”, đại biểu Nguyễn Xuân Cừ nói.