Bài 3: Người trẻ góp phần giải bài toán đô thị hiện đại

Công nghệ thông minh cho giao thông

Giờ tan tầm ở Hà Nội là trải nghiệm “ám ảnh” với bất cứ ai, tiếng còi xe, dòng người chen chúc và những nút giao như muốn nổ tung. Tuy nhiên với hai học sinh Lê Quang Thắng và Bùi Ngọc Diệp, Trường TH&THCS FPT Cầu Giấy (Hà Nội) điều đó lại trở thành động lực để tạo ra mô hình công nghệ “Giao thông xanh với AI”.

Từ vài trăm bức ảnh chụp ngoài đường, các bạn trẻ tự thu thập dữ liệu, tự học, tự huấn luyện mô hình YOLO, công nghệ nhận diện đối tượng thời gian thực. Nhờ đó, hệ thống có thể phân loại xe máy, ô tô, xe tải… và tối ưu thời gian đèn đỏ theo mật độ giao thông.

Lê Quang Thắng (giữa) giới thiệu về mô hình "Giao thông xanh với AI"

“Chúng em nhận thấy thời gian đèn đỏ ở nhiều nút giao chưa được tối ưu, gây ùn tắc và ô nhiễm. Mong muốn giải quyết vấn đề này đã thôi thúc chúng em xây dựng hệ thống giao thông thông minh”, Quang Thắng chia sẻ.

Với việc sử dụng AI để giám sát tình hình giao thông theo thời gian thực bằng cách nhận diện các phương tiện, mô hình có thể giúp điều chỉnh đèn tín hiệu, phân luồng phương tiện để giảm tắc nghẽn.

Ngoài ra, các ứng dụng AI trong giao thông còn bao gồm các mô hình cảnh báo tai nạn, cảnh báo nguy hiểm hoặc các thiết bị an toàn cho người đi đường. Đây là các giải pháp thông minh để giảm thiểu tình trạng kẹt xe, giúp tối ưu hóa luồng di chuyển của phương tiện trên đường.

Môi trường xanh, sạch

Cũng mong muốn giải quyết vấn đề đô thị, Nguyễn Thành Vinh và Trần Khải Tuấn (Trường THCS–THPT Nguyễn Siêu, Hà Nội) lại chọn hướng đi rất khác, tìm giải pháp cho vấn đề rác thải, “nỗi đau đầu” của mọi đô thị lớn.

Từ 20.000 hình ảnh của giấy, nhựa, kim loại, thủy tinh… hai bạn huấn luyện hệ thống AI có thể phân loại rác chỉ trong 1–2 giây. Máy gồm camera, cảm biến và bảng mạch điều khiển. Khi rác đi qua, AI “nhận diện” và điều khiển băng chuyền gạt rác vào đúng thùng chứa. Điều đặc biệt là cả hai bạn tự học Python, C++, tự lắp ráp mô hình, thậm chí khi vướng chỗ nào còn… hỏi cả ChatGPT.

Cô trò Trường THCS Giảng Võ 2 với dự án “Clean Transport for a Sustainable Future”

Ý tưởng không lớn chỉ đơn giản là nhận thấy nhiều người vẫn chưa quen phân loại rác nhưng cách triển khai lại đậm chất Gen Z: học nhanh, làm thật, thử nghiệm liên tục. Những sáng kiến như thế không chỉ tạo ra sản phẩm công nghệ, mà quan trọng hơn gieo mầm thói quen xanh cho thế hệ trẻ.

Trong các sáng kiến bảo vệ môi trường, nhóm học sinh lớp 8A1 Trường THCS Giảng Võ 2 gồm Phạm Như Lâm, Đỗ Thành Thắng, Đồng Trịnh Việt Bách, Lê Trường Vĩ cũng gây ấn tượng mạnh. Dự án của các bạn là “Clean Transport for a Sustainable Future” không tạo ra sản phẩm vật lý nhưng tạo ra tác động cộng đồng mạnh mẽ: Vận động người dân sử dụng xe đạp và xe điện để giảm phát thải CO₂, cải thiện chất lượng không khí, hướng đến đô thị bền vững.

Điều khiến dự án nổi bật là cách tiếp cận hiện đại: Thiết kế landing page chuyên nghiệp, làm video, infographic, khảo sát trực tuyến, truyền thông trên mạng xã hội theo phong cách trẻ, bắt trend. Đặc biệt, dự án gắn với 3 mục tiêu phát triển bền vững (SDGs): Sức khỏe, thành phố bền vững, hành động vì khí hậu

Theo đại diện của trường THCS Giảng Võ 2, đây là minh chứng cho chiến lược đưa STEM vào đời sống, để học sinh không chỉ học kiến thức, mà giải quyết vấn đề thật, của xã hội thật.

Dấu chân bền bỉ của người trẻ

Nếu những dự án AI kể trên cho thấy sức mạnh của công nghệ, thì Striped Project lại thể hiện sức mạnh của sự bền bỉ.

Các thành viên Striped Project phân loại phế liệu

Ra đời từ năm 2015, dự án do chính học sinh Hà Nội lập nên, hoạt động liên tục suốt 10 năm, trở thành một trong những phong trào tái chế, bảo vệ môi trường nổi bật của người trẻ Thủ đô.

Striped tổ chức nhiều chương trình quen thuộc với học sinh: “Lượm đây” - thu gom chai lọ, báo, giấy vụn; “Giờ phe” - hội chợ tái chế gây quỹ; “Striped tour” – Cùng em tái chế; “Ngày tình nguyện”- mang quà và hoạt động giáo dục môi trường đến trẻ em vùng cao. Toàn bộ số vật phẩm được tái chế hoặc phân loại để gây quỹ hỗ trợ trẻ em khó khăn.

Trên fanpage của dự án có hơn 30.000 lượt theo dõi, các bạn không chỉ công bố sự kiện mà còn chia sẻ lối sống xanh theo cách nhẹ nhàng, gần gũi như một bài viết nói về màng xốp hơi trong gói hàng: “Mỗi khi mở một gói hàng, điều cậu thấy đầu tiên không phải món đồ mình mong chờ, mà là lớp màng xốp hơi quen thuộc – thứ đang tạo ra hàng tấn rác thải nhựa…”

Những nội dung như vậy khiến người đọc chú ý, thậm chí tự đặt câu hỏi về thói quen của chính mình. Nhiều bạn trẻ bắt đầu chia sẻ các mẹo giảm rác, thay bao bì, sử dụng túi vải… Đó là tác động bền vững và giàu cảm hứng nhất mà một dự án thanh thiếu niên có thể tạo ra.

Từ vài chục thành viên ban đầu, dự án đã có hàng trăm bạn trẻ tham gia mỗi năm, liên tục tổ chức hoạt động ở nhiều trường học, trung tâm bảo trợ. Sức hút của Striped Project không chỉ đến từ hoạt động thiện nguyện, mà còn từ cảm giác “được góp phần thay đổi điều gì đó”, dù rất nhỏ.

Từ những sáng kiến trên có thể thấy, tuổi trẻ Thủ đô đang tiếp cận vấn đề đô thị với tinh thần rất mới – không chờ đợi, không phàn nàn, mà tự tay làm điều mình có thể. Họ nhìn ùn tắc giao thông và nghĩ ngay đến AI tối ưu đèn đỏ, nhìn rác thải và nghĩ đến phân loại tự động… Đó là cách mà thế hệ trẻ khiến đô thị trở nên đáng sống hơn.