Bài 47: Giữ chân nhân tài bằng lương, thưởng minh bạch, công bằng và hấp dẫn

(TTTĐ) Khi các hiệp định thương mại tự do được kí kết, tỉ lệ các tập đoàn kinh tế đa quốc gia đầu tư vào Việt Nam tăng lên thì nhu cầu về nguồn nhân lực, đặc biệt là nhân lực chất lượng cao cũng sẽ tăng cao. Tuy nhiên, cung và cầu nguồn nhân lực chất lượng cao ở Việt Nam vẫn chưa tương xứng.

>>Phát triển nguồn nhân lực trẻ- Nhiệm vụ chính trị cấp thiết:

Bài 40: Không thể “ai cũng chọn việc nhẹ nhàng”…

Bài 41: Tạo môi trường làm việc thuận lợi để nâng cao chất lượng nhân lực

Bài 42: Tạo đột phá nhờ đổi mới trong quản lý và đánh giá cán bộ

Bài 43: Trưởng thành từ môi trường “thử lửa”

Bài 44: Nghịch lý bài toán lao động

Bài 45: Xây dựng “thương hiệu nhân sự” để giữ chân người tài

Bài 46: “Trao quyền”, dành đất “dụng võ” để giữ người tài

Cung lệch cầu

Hiện tại, nhiều tập đoàn kinh tế lớn của thế giới đã đầu tư vào Việt Nam. Dự án 1 tỷ USD mới đây của Tập đoàn Samsung (Hàn Quốc) tại Khu công nghệ cao TP HCM đang được triển khai tích cực. Đây là tín hiệu đáng mừng, giải quyết vấn đề việc làm cho nhiều lao động. Đồng thời, nó cũng đặt ra bài toán về chất lượng nguồn lao động phù hợp với yêu cầu của nhà tuyển dụng.

Bên trong một nhà máy sản xuất điện thoại của Samsung tại Việt Nam.

Đánh giá về khả năng tăng trưởng và môi trường kinh doanh tại Việt Nam, đại diện Tổ chức Xúc tiến thương mại Nhật Bản (JETRO) cho biết: “Trong thời gian tới các doanh nghiệp Nhật sẽ đầu tư mạnh vào lĩnh vực công nghệ cao tại Việt Nam và nhu cầu về nguồn nhân lực có trình độ sẽ tăng, đặc biệt là các kỹ sư cao cấp về công nghệ thông tin”.

Cùng với kế hoạch mở rộng kinh doanh tại Việt Nam, các doanh nghiệp Nhật không chỉ cần lượng lớn lao động phổ thông mà còn có nhu cầu cao về nhân sự cao cấp. Bà Nguyễn Thị Vân Anh - Giám đốc Navigos Seach (một công ty tuyển dụng nhân sự cao cấp) cho biết, đối tác tìm kiếm nguồn nhân lực có trình độ cao của Navigos chiếm đến 85% là các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, đặc biệt là các doanh nghiệp Nhật Bản. Hiện có hơn 2 nghìn doanh nghiệp Nhật Bản đang đầu tư tại Việt Nam, bao gồm cả các văn phòng đại diện. Những doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực tuyển dụng nhân sự của quốc gia này cũng đã quyết định đầu tư vào nước ta.

Một chuyên gia trong lĩnh vực này cho rằng, sở dĩ doanh nghiệp Nhật thích nhân sự cao cấp của Việt Nam bởi mức chi phí phải trả cho cấp quản lý, kỹ sư chỉ dao động từ 1,5 - 3 nghìn USD/người/tháng - thấp hơn rất nhiều nếu họ sử dụng người Nhật hay một số nước trong khu vực cho vị trí lao động đó.

Theo báo cáo về nhu cầu tuyển dụng nhân sự trung và cao cấp tại thị trường Việt Nam trong quý 1/2016 do Công ty Tuyển dụng nhân sự cấp cao Navigos Search vừa công bố, nhu cầu tuyển dụng nhân sự cấp trung và quản lý cao cấp tăng mạnh, nhiều công ty sẵn sàng trả lương cao để “chiêu mộ nhân tài”. Tuy nhiên, quá trình tuyển dụng vẫn khan hiếm ứng viên kỹ sư, quản lý trong ngành ngân hàng kỹ thuật số, thương mại điện tử. Thị trường trong lĩnh vực đồ uống, nước giải khát ngày càng cạnh tranh mạnh mẽ khi xuất hiện ngày càng nhiều các công ty nước ngoài tham gia vào thị trường. Nhiều vị trí lãnh đạo cao cấp trong các tập đoàn này được thay thế bằng các lãnh đạo người nước ngoài được được điều chuyển từ tập đoàn mẹ sang Việt Nam.

Điều này cũng xảy ra tương tự với ngành dịch vụ vận chuyển khi có nhiều thay đổi ở các vị trí lãnh đạo cấp cao và đều được thay thế bởi các lãnh đạo người nước ngoài được điều chuyển từ trong nội bộ Tập đoàn. Navigos Search nhận được nhiều yêu cầu tuyển dụng từ các tập đoàn Việt Nam tìm kiếm các vị trí quản lý cấp cao. Điểm chung của các tập đoàn này là mong muốn phát triển một cách chuyên nghiệp sau một thời gian dài áp dụng các mô hình quản lý mang tính gia đình; sẵn sàng trả lương cao để “chiêu mộ nhân tài” người Việt, kể cả người Việt từ nước ngoài về làm việc.

“Quả đấm thép”

Với các tập đoàn kinh tế, nguồn nhân lực chất lượng cao được ví như “quả đấm thép” giúp họ duy trì sự phát triển và tạo ra những bước đột phá. Tuy nhiên, việc tuyển dụng nhân sự chất lượng cao ở nước ta gặp nhiều khó khăn. Vì vậy, nhiều công ty, tập đoàn phải tuyển người ở các nước trong khu vực, đưa sang Việt Nam làm việc.

Ngay cả những doanh nghiệp trong nước cũng rất chật vật trong việc tuyển dụng nhân sự cấp cao. Theo thông tin từ Công ty tư vấn nguồn nhân lực NetViet, các doanh nghiệp trong nước đang phải cật lực tuyển dụng các vị trí như tổng giám đốc, giám đốc điều hành, giám đốc marketing, giám đốc tài chính... Công ty TNHH Hoa Mùa Xuân những ngày mới thành lập cần tuyển một chức vụ giám đốc điều hành và một số chuyên viên cao cấp. Tuy nhiên, việc tuyển dụng diễn ra hết sức khó khăn và trì trệ. “Thông báo tuyển dụng trên các báo lớn thì cũng có người đến ứng thi nhưng hầu hết không đạt yêu cầu” – đại điện Cty TNHH Hoa Mùa Xuân cho biết.

Thông số nhân lực Việt Nam cho thấy, việc cung ứng nguồn nhân lực cao cấp hiện chỉ đáp ứng từ 30-40% nhu cầu. Theo các chuyên gia nhân lực, vấn đề “khát” nhân lực cao cấp sẽ ngày càng bức xúc hơn khi các hiệp định thương mại tự do được kí kết. Bởi những tập đoàn đa quốc gia với lợi thế cạnh tranh về chính sách đãi ngộ sẽ đẩy các doanh nghiệp trong nước vào chỗ khó khăn hơn.

Khảo sát của PGS.TS Lê Quân, Chủ tịch Hội đồng quản trị EduViet cho thấy, trên 30% doanh nghiệp gặp khó khăn trong tuyển dụng nhân sự, trong khi phải cần từ 1-4 tháng mới có thể tuyển được chỉ tiêu. Nếu chỉ dựa vào nhân lực giá rẻ và nguồn tài nguyên thiên nhiên sẵn có, sự phát triển của doanh nghiệp sẽ không vững bền.

Trao đổi với báo giới, chuyên gia kinh tế, TS. Lê Đăng Doanh đưa ra cảnh báo, khi hội nhập Việt Nam phải cạnh tranh nhiều hơn, đặc biệt với hầu hết các nước trong ASEAN có kinh tế tương đồng Việt Nam. Điển hình như, với việc dịch chuyển tự do, nhất là lao động, thì Việt Nam sẽ khó cạnh tranh được với lao động có trình độ chuyên môn cao và kỹ năng tốt đến từ các nước khác trong khu vực. Thực tế này đang đặt các nhà quản lý thị trường lao động trước một bài toán khó giải khi có một dòng chảy lớn lao động nước ngoài vào nước ta.

Chất lượng nguồn nhân lực thấp, không được đào tạo bài bản, khiến người lao động nước ta phải nhường lại các vị trí có thu nhập cao cho người nước ngoài. Để khắc phục sự hẫng hụt nguồn nhân lực, đã có không ít doanh nghiệp buộc phải đi thuê lao động nước ngoài. Tuy nhiên, theo chị Phạm Hương Giang, Giám đốc Cty Đào tạo quốc tế HRV, việc thuê lao động nước ngoài chỉ phù hợp với những vị trí quản lý “bên trên” và cũng không thể đi thuê mãi được. Chị Giang cho rằng: “Đối với lực lượng công nhân lành nghề, cán bộ quản lý chuyên môn ở tầng trung và tầng thấp, dứt khoát phải được đào tạo ngay trong nước. Để hạn chế luồng lao động từ nước ngoài, cách tốt nhất cần thực hiện là nâng cao chất lượng lao động để lao động bản xứ có thể đáp ứng được yêu cầu của các nhà cung cấp dịch vụ. Khi đó, thay vì đưa lao động từ nước ngoài vào làm việc, các nhà cung cấp dịch vụ sẽ tuyển lao động bản xứ để tiết kiệm chi phí”.

Bàn về các giải pháp tháo gỡ bài toàn thiếu nhân lực chất lượng cao, một số chuyên gia kinh tế cho rằng, ngoài việc nhấn mạnh công tác đào tạo của nhà trường và sự tham gia của doanh nghiệp, cần có một chính sách tiền lương, tiền thưởng minh bạch, công bằng và hấp dẫn. Doanh nghiệp cần xây dựng môi trường công tác hiệu qua bao gồm lãnh đạo nể trọng, minh bạch nhân sự, cơ sở vật chất đảm bảo, chế độ thưởng cạnh tranh, cơ hội thăng tiến rõ ràng.

Diệu Linh