Báo chí phải biết làm chủ công nghệ, “bán” được giá trị chính mình

Các tòa soạn đang bỏ lỡ cơ hội ứng dụng AI

Tại phiên thảo luận số 4 trong khuôn khổ Diễn đàn Báo chí Toàn quốc 2025, chủ đề “Trí tuệ nhân tạo và chiến lược chuyển đổi số của các tòa soạn báo chí Việt Nam” đã trở thành điểm nóng, thu hút sự quan tâm của giới chuyên môn, lãnh đạo các cơ quan báo chí và chuyên gia công nghệ. Một trong những vấn đề then chốt được đặt ra là: Báo chí Việt Nam đang ứng dụng AI một cách quá thiên lệch, chủ yếu phục vụ khâu sản xuất nội dung, thay vì hướng tới mục tiêu chiến lược như hiểu độc giả, tối ưu vận hành hay giải quyết bài toán kinh doanh.

Theo ông Nguyễn Quang Đồng – Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chính sách và Phát triển Truyền thông (IPS), kết quả khảo sát mới nhất do IPS phối hợp với Hội Nhà báo Việt Nam và Hội Truyền thông số Việt Nam thực hiện cho thấy, tỷ lệ các cơ quan báo chí đã và đang ứng dụng AI hoặc có kế hoạch ứng dụng tăng gấp đôi trong một năm, lên tới hơn 60% vào năm 2024.

Toàn cảnh phiên thảo luận

Tuy nhiên, đằng sau con số tưởng như khả quan ấy lại là một thực tế đáng suy ngẫm, phần lớn ứng dụng AI vẫn tập trung vào các công việc như chỉnh sửa tiêu đề, tóm tắt nội dung, kiểm tra chính tả, tạo hình ảnh hoặc dịch thuật, tức là những công việc hỗ trợ tác nghiệp cá nhân, không mang tính chiến lược tổng thể.

“Điều đáng lo ngại là AI đang được nhìn nhận như một công cụ phụ trợ cho nhà báo, chứ không phải là yếu tố thay đổi cuộc chơi toàn diện của cả tòa soạn", ông Đồng nhận định.

Ông Đồng cảnh báo rằng các tòa soạn đang bỏ lỡ cơ hội ứng dụng AI vào các mảng quan trọng hơn: Phân tích hành vi độc giả, thiết kế mô hình nội dung cá nhân hóa, tối ưu hóa tường phí (paywall), hay thậm chí là dự báo xu hướng để định hình chiến lược nội dung theo thời gian thực.

Một điểm yếu khác của báo chí Việt Nam hiện nay là thiếu chiến lược chuyển đổi số bài bản. Việc ứng dụng AI vẫn mang tính tự phát, rời rạc giữa các bộ phận, không có sự điều phối cấp tổ chức. Hầu như không có tòa soạn nào ban hành quy định nội bộ cụ thể về phạm vi, mục đích, hay tiêu chuẩn đạo đức khi sử dụng AI. Điều này không chỉ khiến việc ứng dụng thiếu nhất quán, mà còn làm gia tăng rủi ro: từ lan truyền tin giả, thông tin sai lệch đến mất kiểm soát dữ liệu nhạy cảm.

Trái với xu hướng phụ thuộc vào công cụ bên ngoài, một số cơ quan báo chí đi đầu đã chọn cách làm chủ công nghệ và dữ liệu. Ông Đào Quang Bính – Tổng Thư ký toà soạn Tạp chí VnEconomy chia sẻ rằng, tòa soạn VnEconomy đã đầu tư xây dựng hệ thống CMS tích hợp AI do chính đội ngũ trong nước phát triển.

Đặc biệt, các mô hình AI mà VnEconomy sử dụng được đào tạo hoàn toàn bằng dữ liệu nội bộ, không phụ thuộc vào nền tảng AI tạo sinh của nước ngoài. Điều này không chỉ đảm bảo tính bảo mật và phù hợp giọng điệu, mà còn tránh nguy cơ rò rỉ thông tin hoặc sai lệch định hướng biên tập.

“Muốn đi đường dài với AI, báo chí không thể trông chờ công cụ miễn phí hoặc chạy theo trào lưu. Phải có chiến lược riêng, dữ liệu riêng và tư duy làm chủ", ông Bính kết luận.

Từ những phân tích tại diễn đàn, có thể thấy rằng trí tuệ nhân tạo không phải là lời giải sẵn có cho mọi vấn đề của báo chí, mà là một công cụ mạnh nếu được đặt đúng chỗ.

Ông Đào Quang Bính – Tổng Thư ký Tòa soạn VnEconomy phát biểu tại phiên thảo luận

Việc ứng dụng AI cần gắn với mục tiêu chiến lược của tòa soạn, đặt trong lộ trình chuyển đổi số tổng thể, và đi kèm với cơ chế kiểm soát rủi ro chặt chẽ. Nếu không, báo chí Việt Nam có thể rơi vào tình trạng “đổi mới bên ngoài, lạc hậu bên trong”, chạy theo công nghệ mà bỏ quên giá trị cốt lõi: Phục vụ độc giả một cách hiệu quả, trung thực và sáng tạo.

Báo chí sống bằng gì trong thời đại số?

Tại Phiên thảo luận số 5 của Diễn đàn Báo chí toàn quốc 2025 với chủ đề "Nguồn thu trong thời đại số: Không chỉ quảng cáo, báo chí phải bán được nhiều thứ hơn!", nhiều lãnh đạo cơ quan báo chí và chuyên gia truyền thông đã thẳng thắn chỉ ra những nghịch lý của ngành báo hiện nay: Nội dung vẫn là thế mạnh, nhưng báo chí đang ngày càng mất dần khả năng tự nuôi sống chính mình.

Ông Nguyễn Văn Bá - Tổng Biên tập báo Vietnamnet - Điều phối phiên thảo luận

Phát biểu dẫn đề, ông Nguyễn Văn Bá – Tổng Biên tập báo Vietnamnet đã đặt ra câu hỏi lớn: “Báo chí sống bằng gì trong thời đại số?”. Theo ông, mô hình kinh tế báo chí truyền thống đang bị thử thách dữ dội khi tốc độ lan truyền thông tin vượt xa tốc độ sản xuất. Quảng cáo sụt giảm, ngân sách nhà nước bị siết lại, các hình thức thu phí chưa đủ sức hấp dẫn, trong khi các nền tảng công nghệ ngày càng chiếm ưu thế nhờ khả năng cá nhân hóa và đo lường hiệu quả theo thời gian thực.

"Không thể sống bằng lý tưởng mãi. Báo chí là một nghề và nghề thì phải sống được bằng giá trị mình tạo ra", ông Bá nhấn mạnh và theo ông, nội dung dù là linh hồn của báo chí nhưng vẫn chưa đủ. Tòa soạn thời hiện đại phải biết "bán nhiều hơn là bán tin", nghĩa là xây dựng các sản phẩm thương mại từ dữ liệu, sự kiện, tư vấn thương hiệu, truyền thông tích hợp và niềm tin của độc giả.

Đồng quan điểm, bà Phan Đặng Trà My – Phó Tổng Giám đốc Chiến lược VCCorp cho rằng: "Báo chí không thiếu nội dung để xuất bản, mà thiếu sản phẩm thương mại để bán ra thị trường". Sự trì trệ trong đổi mới mô hình kinh doanh đang khiến báo chí bị tụt lại giữa dòng chảy công nghệ. Trong khi đó, doanh nghiệp - đối tượng chính của quảng cáo đang chuyển ngân sách sang các nền tảng biết đo lường hiệu quả rõ ràng, như mạng xã hội, công cụ tìm kiếm, influencer marketing...

Đông đảo các đại biểu dự phiên thảo luận

Quan trọng hơn cả, các tòa soạn cần chủ động bắt tay với doanh nghiệp, nền tảng công nghệ, cộng đồng influencer để tạo ra "Liên minh sống còn" – nơi báo chí là người kết nối và dẫn dắt câu chuyện truyền thông, chứ không còn bị động đứng ngoài cuộc chơi số.

Trong một giai đoạn mà khái niệm "truyền thông tích hợp" ngày càng rõ nét, báo chí không thể chỉ ngồi đợi ngân sách rót về, mà phải bước ra thị trường với tư thế của người bán hàng thông minh, biết mình có gì, có thể tạo ra gì, và ai sẵn sàng trả tiền cho những giá trị đó.

Diễn đàn lần này đã cho thấy một thực tế rõ ràng: Báo chí không thiếu tiềm năng, chỉ thiếu một cuộc lột xác tư duy mạnh mẽ và chuyển đổi số, nếu làm đúng, làm đủ và làm quyết liệt, hoàn toàn có thể là chiếc đòn bẩy đưa báo chí Việt Nam thoát khỏi thế bị động, để trở thành một chủ thể kinh tế độc lập, bền vững và có sức ảnh hưởng sâu rộng.