Báo chí Việt Nam tìm cách “bắt mạch” gen Z trong kỷ nguyên số

Chân dung độc giả thế hệ Z

Nhận định về độc giả gen Z, ông Nguyễn Hồng Hải, Phó Tổng Biên tập Báo Quân đội Nhân dân (QĐND) cho biết một thực tế đáng ngạc nhiên: "81 năm qua, những người lính vẫn đọc báo với phương thức báo in”. Trong khi nhiều tờ báo in khác đang đối mặt với sự sụt giảm phát hành, Báo QĐND vẫn duy trì được sự ổn định và phát triển. Điều này cho thấy một đặc điểm khác biệt của thế hệ Z trong quân đội – họ là những người trẻ sống trong môi trường kỷ luật đặc biệt, có những hy sinh lớn lao và một lòng trung thành tuyệt đối.

Ông Nguyễn Hồng Hải, Phó Tổng Biên tập Báo Quân đội Nhân dân chia sẻ kinh nghiệm và dự báo về xu hướng tiếp nhận thông tin của gen Z.

Ông Hải phân tích thêm về thói quen tiếp nhận thông tin của những người lính gen Z: "Một tờ báo đọc cho cả trung đội khoảng 30 người nghe." Dù sống trong môi trường quân ngũ, họ vẫn yêu thích công nghệ, thích những tin ngắn, bài ngắn, nhiều hình ảnh và trình bày đẹp mắt. Một điểm đáng chú ý khác là tính "lọc thông tin" của gen Z: "Thế hệ gen Z đọc báo có một đặc điểm nữa là tính lọc thông tin, thường ít khi vào trực tiếp trang mà tiếp cận báo chí thông qua mạng xã hội”. Điều này đặt ra yêu cầu báo chí phải hiện diện mạnh mẽ và đa dạng trên các nền tảng số, nơi gen Z tương tác hàng ngày.

Đặc biệt, ông Hải cũng chỉ ra rằng thế hệ Z không ngại tiếp cận thông tin khó, có trình độ cao và dành sự ưu tiên cho những tuyến bài sâu sắc. Ông lấy ví dụ về việc cuốn sách của Các Mác tăng số lượng bán ra ở Nhật Bản trong thời gian giãn cách xã hội do Covid-19, cho thấy gen Z có nhu cầu tìm hiểu sâu về các vấn đề học thuật, phức tạp.

Tuy nhiên, họ cũng là một thế hệ cực kỳ khó tính: "Khi phát hiện tin không trung thực thì sẽ không đọc nữa, điều này tạo thách thức cho người làm báo phải thẩm định thông tin một cách khách quan thì mới giữ chân được thế hệ khó tính, trình độ cao, yêu cầu khắt khe này”.

Ông Hải cũng chỉ ra một điểm yếu cố hữu của gen Z là sự thiếu kiên nhẫn. "Điểm yếu lớn nhất của gen Z là không kiên nhẫn, xem ngắn, nhanh, quá 15 giây là không xem”. Tuy nhiên, trong môi trường quân ngũ, đặc điểm này đã được rèn luyện. Tuần đầu sốc nhưng sau khi trải qua thời gian huấn luyện ban đầu thì người lính hiểu môi trường thép, trở nên tự giác", ông nói. Điều này cho thấy, dù có những đặc điểm chung, gen Z vẫn có thể thích nghi và phát triển trong những môi trường đặc thù, miễn là có sự rèn luyện và định hướng phù hợp.

Đổi mới để bắt kịp Gen Z

Bên cạnh những phân tích về đặc điểm độc giả, các diễn giả cũng đưa ra những gợi ý về việc đổi mới nội dung và hình thức. Bà Bùi Thu Thuỷ - Trưởng Ban Văn hoá - Giải trí (VTV3) Đài Truyền hình Việt Nam trả lời cho câu hỏi về việc thay đổi format các chương trình, đặc biệt là các chương trình truyền hình. "Sân khấu Đường lên đỉnh Olympia, câu hỏi format đang ngày càng được thay đổi" và cần "xử lý tình huống gãy gọn" để giữ chân độc giả. Việc tin tưởng và trao cơ hội cho gen Z trong vai trò MC hay người sản xuất nội dung cũng là một hướng đi cần thiết, như các thế hệ MC Tùng Chi, Vân Hugo, Ngọc Huy, Diệp Chi đã từng làm.

Báo chí liên tục chuyển mình để phù hợp với thị hiếu của thế hệ gen Z

Thực tế nghiên cứu gần đây cho thấy khán giả, kể cả gen Z, không chỉ muốn xem nội dung ngắn mà còn "mong muốn xem những chương trình có đầu tư, đi theo con đường mới, sáng tạo nhưng cần đầu tư”.

Các trang mạng xã hội của các nhà leo núi, những content do gen Z tạo ra với người chơi, người xem, MC đều là gen Z, nhưng đội ngũ cộng tác viên chuyên nghiệp còn thiếu và đang tìm kiếm để đổi mới. Điều này mở ra cơ hội cho các tòa soạn trong việc đào tạo và tuyển dụng những người trẻ tài năng, sáng tạo để cùng nhau phát triển.

Vấn đề ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong báo chí cũng được thảo luận sôi nổi. TS Ngô Bích Ngọc cho biết: "Số liệu cho thấy công chúng hài lòng với việc dùng AI, dùng công cụ AI trong phân tích công cụ số liệu cho các sản phẩm visual nhưng công chúng không thực sự vui vẻ khi thấy nhà báo dùng AI”.

Một số tòa soạn ở Việt Nam đã bắt đầu sử dụng AI, tương tự như cách New York Times phân tích các báo cáo về nhiệm kỳ của ông Donald Trump để đưa ra tóm tắt và gợi ý xây dựng tuyến bài lớn. Nhiều tòa soạn đã đặt ra quy định rõ ràng về việc phải ghi chú nếu có sự tham gia của AI và phần nào có sự tham gia đó.

Nhà báo Hồng Hải bày tỏ quan điểm thẳng thắn AI hiện tại chỉ dừng lại ở vai trò tham khảo: "Chúng tôi không đưa AI vào quy trình sản xuất nhưng tất cả phóng viên đều dùng AI để tìm đề tài, xây dựng đề tài nhưng tất cả dừng lại ở khâu tham khảo". Ông khẳng định AI không thể thay thế con người, đặc biệt trong các vấn đề chính trị, quân sự nhạy cảm.

Nhiều câu hỏi được đặt ra, mở ra những góc nhìn đa chiều về tương lai báo chí

Phiên thảo luận đã vẽ nên một bức tranh toàn diện về thế hệ độc giả gen Z và những nỗ lực không ngừng của báo chí Việt Nam để thích nghi, đổi mới và chinh phục họ. Từ việc ứng dụng công nghệ, thay đổi cách thức sản xuất nội dung đến việc đào tạo đội ngũ nhân lực trẻ, tất cả đều hướng tới mục tiêu duy nhất: Đưa báo chí đến gần hơn với độc giả, đặc biệt là thế hệ tương lai.