Công nghiệp cảng biển tăng tốc vươn tầm quốc tế

Tầm nhìn chiến lược từ quy hoạch tổng thể

Theo quy hoạch phát triển thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050, khu vực Bà Rịa - Vũng Tàu cũ được xác định là cực tăng trưởng trọng điểm phía Nam, sở hữu lợi thế chiến lược về biển, hệ thống cảng nước sâu và hạ tầng giao thông kết nối quốc tế. Trong đó, cụm cảng Cái Mép - Thị Vải được định danh là cảng biển loại đặc biệt, có khả năng tiếp nhận tàu container siêu trọng tải trên 200.000 DWT - thuộc nhóm hiếm hoi tại Đông Nam Á.

Hệ thống cảng biển Cái Mép - Thị Vải đang được các địa phương tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu cũ (nay là TP HCM) tiếp tục thực hiện phát triển trong giai đoạn mới

Điểm nhấn trong quy hoạch không chỉ dừng lại ở việc phát triển hệ thống cảng, mà còn là tầm nhìn tổng thể về hệ sinh thái “cảng biển - công nghiệp - đô thị - dịch vụ hậu cần” gắn kết. Đây là nền tảng chiến lược để hình thành trung tâm logistics quốc tế, giảm tải cho TP Hồ Chí Minh, đồng thời mở rộng không gian phát triển cho toàn vùng Đông Nam Bộ.

Trong những năm qua, công nghiệp cảng biển đã đóng vai trò là động lực tăng trưởng quan trọng của tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu (cũ). Hệ thống cảng Cái Mép - Thị Vải đã ghi nhận sự tăng trưởng ổn định về sản lượng hàng hóa và kim ngạch xuất nhập khẩu, góp phần đáng kể vào ngân sách nhà nước. Cùng với đó, sự phát triển cảng biển kéo theo sự lan tỏa mạnh mẽ đến các ngành công nghiệp phụ trợ, dịch vụ logistics và thương mại quốc tế.

Sau hợp nhất hành chính, khu vực này tiếp tục xác định công nghiệp cảng biển là trụ cột phát triển kinh tế chiến lược, song hành cùng công nghiệp năng lượng, hóa dầu và du lịch biển. Đây là bước đi quan trọng để thu hút đầu tư nước ngoài, đặc biệt là từ các tập đoàn đa quốc gia có nhu cầu hệ thống vận tải hiện đại và chi phí cạnh tranh.

Hệ sinh thái “cảng biển - công nghiệp - đô thị - dịch vụ hậu cần” đang được mở rộng và gắn kết

Một trong những ưu tiên hàng đầu hiện nay là hoàn thiện hạ tầng giao thông kết nối cảng. Các tuyến cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu, Bến Lức - Long Thành và đường Vành đai 3 TP Hồ Chí Minh đang được triển khai tích cực, hứa hẹn mở ra mạng lưới liên kết vùng mạnh mẽ, góp phần giảm chi phí logistics và tăng năng lực cạnh tranh hàng hóa xuất khẩu.

Song song, tỉnh cũng đẩy mạnh đầu tư vào hạ tầng số, xây dựng các trung tâm logistics thông minh, ứng dụng công nghệ hiện đại trong quản lý cảng. Mục tiêu là phát triển mô hình “cảng xanh - cảng thông minh”, hướng đến tiêu chuẩn quốc tế về môi trường và công nghệ.

Hướng tới tầm quốc tế

Việc hợp nhất hành chính đã tạo điều kiện để khu vực Bà Rịa - Vũng Tàu cũ giải quyết triệt để các bất cập về phân cấp, chồng chéo trong quản lý. Từ đây, địa phương có cơ hội triển khai quy hoạch đồng bộ, tận dụng hiệu quả quỹ đất ven biển, ven sông để phát triển các khu công nghiệp hậu cần.

Công nghiệp cảng biển đang được nhiều địa phương tại TP Hồ Chí Minh mới xác định là một trong các trọng tâm, trọng điểm để phát triển kinh tế địa phương

Chủ trương “một trung tâm - đa ngành nghề - liên kết vùng” đã được xác định rõ ràng, với cảng biển là hạt nhân phát triển. Trên cơ sở đó, chuỗi giá trị khép kín “sản xuất - vận chuyển - phân phối - thương mại dịch vụ” được hình thành, tạo điều kiện để khu vực trở thành trung tâm kinh tế biển quốc gia.

Không chỉ là cửa ngõ xuất nhập khẩu của Việt Nam, Bà Rịa - Vũng Tàu cũ trước đó đã đặt mục tiêu trở thành trung tâm trung chuyển container quốc tế và là một trong các tỉnh triển khai mô hình Khu Thương mại tự do (FTZ) Cái Mép Hạ.

Ngoài ra, chiến lược phát triển nguồn nhân lực logistics chất lượng cao, kết hợp với ứng dụng trí tuệ nhân tạo, công nghệ quản lý hiện đại… đang được đẩy mạnh, tạo nền tảng vững chắc cho một trung tâm logistics thế hệ mới.

Khát vọng vươn xa từ từng địa phương

Quy hoạch chiến lược đang được hiện thực hóa bằng những chương trình hành động cụ thể tại nhiều địa phương tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu cũ. Tiêu biểu, phường Phú Mỹ (hợp nhất từ Phú Mỹ và Mỹ Xuân), TP Hồ Chí Minh đã khẳng định vai trò đầu tàu công nghiệp - logistics trong nhiệm kỳ 2020 - 2025 với 7/7 chỉ tiêu kinh tế hoàn thành và vượt kế hoạch. Giai đoạn 2025 - 2030, Đảng bộ phường xác định bốn khâu đột phá: phát triển hạ tầng giao thông - kỹ thuật đồng bộ; logistics chất lượng cao; đô thị thông minh và phát triển nguồn nhân lực kỹ thuật.

Phát biểu chỉ đạo tại Đại hội Đảng bộ phường, ông Võ Văn Minh, Chủ tịch Hội đồng Nhân dân TP Hồ Chí Minh nhấn mạnh: “Cần phát huy tối đa tiềm năng kinh tế địa phương, tập trung vào logistics chất lượng cao, công nghệ hiện đại, và bảo vệ môi trường; đồng thời, huy động và sử dụng hiệu quả mọi nguồn lực để đầu tư phát triển hạ tầng hiện đại, bền vững”.

Công nghiệp cảng biển phát triển đang thu hút lượng lớn nhà đầu tư trong và ngoài nước trong lĩnh vực logistics đến đầu tư

Phường Tân Phước (hợp nhất phường Tân Phước và phường Phước Hòa), TP Hồ Chí Minh cũng là một điểm sáng phát triển công nghiệp cảng biển, khi nằm kề sông Thị Vải và có hệ thống giao thông kết nối hoàn chỉnh với các tuyến trọng điểm: Quốc lộ 51, đường 991B, đường liên cảng và cả cầu Phước An nối thẳng ra biển. Đây là địa phương hội tụ đầy đủ điều kiện để phát triển logistics hiện đại.

Đặc biệt, mô hình Khu Thương mại tự do (FTZ) Cái Mép Hạ đang được nghiên cứu triển khai tại Tân Phước hứa hẹn sẽ tạo nên bước ngoặt về thương mại, dịch vụ hậu cần và thu hút đầu tư quốc tế. Trong nhiệm kỳ 2025-2030, phường Tân Phước đặt mục tiêu trở thành cửa ngõ kết nối cảng Cái Mép - Thị Vải với sân bay Long Thành, tập trung vào ba khâu đột phá chiến lược: triển khai hiệu quả FTZ, chuyển đổi số và cải thiện môi trường đầu tư.

Tại đại hội, ông Võ Văn Dũng, Ủy viên Ban Thường vụ, Chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra Thành ủy TP Hồ Chí Minh gợi mở về phát triển kinh tế của phường Tân Phước cần định hình không gian phát triển mới có tầm nhìn dài hạn, hạ tầng đồng bộ, phát huy tối đa lợi thế cảng biển - logistics và thu hút nguồn lực đầu tư quốc tế…

Hợp nhất hành chính không chỉ mở rộng địa giới hành chính mà còn mở ra một chương mới cho phát triển kinh tế. Từ một tỉnh ven biển, các địa phương Bà Rịa - Vũng Tàu cũ đang từng bước trở thành trung tâm logistics - cảng biển hiện đại, xanh, thông minh, có vị thế quốc tế.

Với nền tảng quy hoạch chiến lược, hạ tầng ngày càng hoàn thiện và sự đồng lòng của chính quyền, doanh nghiệp và người dân, công nghiệp cảng biển nơi đây không chỉ là động lực phát triển kinh tế - xã hội mà còn là biểu tượng của khát vọng vươn xa trong thời kỳ hội nhập.

VĂN QUÂN