Củng cố niềm tin của người dân vào hệ thống thiết chế công

Ông José Marin - Tổ chức Minh bạch quốc tế ; bà Nguyễn Thị Kiều Viễn - Sáng lập viên Tổ chức Hướng tới Minh bạch; ông George Topouria - Tổ chức Minh bạch quốc tế Georgia chủ trì hội thảo

Hội thảo có sự hỗ trợ kỹ thuật của hai chuyên gia quốc tế đến từ Transparency International-Secretariat và Transparency International Georgia. Tại hội thảo, các thành viên tham dự sẽ có cơ hội tiếp thu và thảo luận những kiến thức về Chính phủ Mở và sự cần thiết của ‘Chính phủ Mở đối với công tác phòng chống tham nhũng, cải thiện quản trị và củng cố niềm tin của người dân vào hệ thống các thiết chế công.

Sáng kiến Đối tác Chính phủ Mở (OGP) được hình thành như một sáng kiến quốc tế nổi bật nhất từ trước tới nay nhằm thúc đẩy tính minh bạch, trách nhiệm giải trình và khuyến khích sự tham gia của người dân.

Đây là một sáng kiến quốc tế đa phương mang tính tự nguyện nhằm cải thiện hiệu quả hoạt động của các chính phủ, khuyến khích sự tham gia của công dân và tăng cường khả năng đáp ứng của chính phủ đối với người dân. Mục đích của OGP là hỗ trợ các chính phủ thực hiện các cam kết cụ thể nhằm thúc đẩy tính minh bạch, trao quyền cho công dân, đấu tranh phòng, chống tham nhũng và phát huy công nghệ thông tin hiện đại nhằm cải thiện hoạt động quản trị nhà nước .

Sáng kiến này chính thức trở thành hiện thực từ tháng 9/2011, sau khi 8 chính phủ sáng lập (Anh, Mỹ, Brazil, Indonesia, Mexico, Na Uy, Philippines và Nam Phi) thông qua Tuyên bố chung về Chính phủ mở.

Chỉ trong vòng 3 năm hoạt động, OGP đã nhanh chóng thu hút được sự tham gia của 65 quốc gia. OGP cũng đã nhận được ý nguyện thư bày tỏ mối quan tâm từ 19 nguyên thủ quốc gia, 2 phó thủ tướng và hơn 40 bộ trưởng cao cấp.

Chính phủ Mở là một chính phủ có khả năng lắng nghe và biết quan tâm đến suy nghĩ của người dân, đặc biệt là nhóm dân nghèo, dễ bị tổn thương và các nhóm yếu thế, để tìm cách đáp ứng.

Một chính phủ Mở biết lắng nghe, đồng nghĩa với việc chính phủ đó biết là họ không thể có tất cả các câu trả lời để giải quyết những thách thức của xã hội trong quá trình vận động và phát triển. Họ cho rằng rất nhiều ý tưởng và ý kiến tốt nhất để làm cho xã hội tốt đẹp hơn có thể đến từ chính người dân và xã hội.

Tham gia OGP cũng đồng nghĩa với việc cam kết thực thi các nguyên tắc đã được nêu trong Công ước Liên hợp quốc về chống tham nhũng - UNCAC mà nhiều quốc gia (trong đó có Việt Nam) đã thông qua, Tuyên ngôn quốc tế nhân quyền, cũng như các công cụ quốc tế khác liên quan đến Quản trị tốt và phòng, chống tham nhũng.

Tiến sĩ Vũ Ngọc Anh - Tổ chức Hướng tới Minh bạch ( TT)

Hiện nay, theo tác giả nghiên cứu, Việt Nam chỉ còn thiếu 3 điểm sẽ đáp ứng được tiêu chí tối thiểu về tư cách hợp lệ thành viên tham gia OGP.

Một trong những điểm hấp dẫn của OGP nằm ở chỗ đây không phải là một sáng kiến mà các quốc gia phồn thịnh về kinh tế nói với các nước kém phát triển hơn rằng họ cần phải làm gì để cải tổ. Ngược lại, tùy điều kiện hoàn cảnh và mục đích riêng, mỗi quốc gia tham gia và sử dụng OGP như một công cụ để đạt được mục đích riêng của mình..

OGP đưa ra một tầm nhìn rõ ràng: Ngày càng có nhiều chính phủ tăng cường công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình; đồng thời đáp ứng tốt hơn các yêu cầu của người dân. Mục tiêu cuối cùng của những nỗ lực trên là nhằm nâng cao chất lượng quản trị cũng như chất lượng các dịch vụ cung cấp cho người dân. Để đạt được điều này, cần có những thay đổi trong các quy chuẩn về chính sách và tập quán văn hóa xã hội nhằm đảm bảo giữa chính quyền và người dân có được cơ chế đối thoại và hợp tác một cách thực sự.

Vì vậy, trong bối cảnh toàn cầu hóa, khi các quốc gia ngày càng hội nhập sâu, rộng với thế giới thì nguồn nhân lực, vốn, khoa học, công nghệ và thông tin ngày càng tự do di chuyển giữa các quốc gia, khi thế giới ngày càng phẳng hơn thì Chính phủ Mở là sự lựa chọn sáng suốt và hiệu quả hơn trong nền kinh tế tri thức, một xu thế tất yếu mà các quốc gia đang lựa chọn và theo đuổi.

Chính phủ mở có 4 đặc điểm:

Tính minh bạch: Công chúng biết và hiểu được các hoạt động của chính phủ. Các thông tin liên quan đến những hoạt động và quyết định do chính phủ ban hành cần được cung cấp cho công chúng một cách công khai, đầy đủ, thuận lợi, đúng thời gian và miễn phí.

Sự tham gia của người dân: Chính phủ khuyến khích và có cơ chế cụ thể, hiệu quả thu hút sự tham gia của người dân để họ đóng góp tiếng nói của mình giúp củng cố xây dựng chính quyền vững mạnh ngày càng đáp ứng nhu cầu của người dân và hoạt động hiệu quả hơn.

Trách nhiệm giải trình: Công chúng có thể yêu cầu chính phủ giải trình kết quả thực hiện chính sách và cung cấp dịch vụ. Có các quy tắc, quy chế và cơ chế để các cơ quan chính quyền giải thích các quyết sách, hành động của mình, tiếp thu các phản ảnh, ý kiến (thậm chí trái chiều) hoặc những yêu cầu của dân, cũng như dám nhận trách nhiệm về việc thực thi các chính sách và quyết định của chính quyền;

Công nghệ thông tin và đổi mới: Chính phủ coi trọng việc cung cấp cho người dân thông tin thông qua "tiếp cận mở" nhờ sự hỗ trợ của các phương tiện công nghệ thông tin ngày một tiến bộ hơn.

Ông Nguyễn Minh thuyết - Nguyên đại biểu Quốc hội, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội - Cố vấn của TT

Tiến sĩ Nguyễn Hữu Ninh - Thành viên Giải thưởng Nobel Hòa bình của IPCC về môi trường

Thực tế, một vài những cải tổ gần đây của đất nước đang được triển khai phù hợp với các nguyên tắc cơ bản của OGP, như cải cách hành chính công, phát triển chính phủ điện tử, thông qua Luật Tiếp Cận Thông Tin, sửa đổi Luật Phòng, Chống Tham Nhũng (Luật PCTN), hoặc việc tham gia vào Công ước của Liên Hiệp Quốc về Chống Tham Nhũng (UNCAC).

Sự tham gia của công chúng là trung tâm của OGP, bằng việc thông qua Tuyên bố về Chính Phủ Mở, các thành viên OGP cam kết tạo điều kiện cho người dân tham gia xây dựng, thi hành và giám sát các Chương trình hành động quốc gia. Nghiên cứu của Tổ chức Hướng tới minh bạch ( TT) cũng chỉ ra rằng các tổ chức xã hội Việt Nam đã đóng góp rất lớn vào việc thúc đẩy minh bạch, trách nhiệm giải trình và sự tham gia của người dân trong thời gian qua. Việc này đang ngày càng thu hút được sự chú ý từ cả hai phía: chính phủ và xã hội. Điều này cũng cho thấy rằng các tổ chức xã hội Việt Nam đã sẵn sàng tham gia hợp tác sâu rộng hơn nữa với chính phủ trong việc tăng điểm hợp lệ của Việt Nam cũng như trong việc xây dựng một Chương trình hành động quốc gia theo quy định của OGP.

Trong thời gian sắp tới, TT và các tổ chức xã hội có quan tâm khác mong muốn tiếp tục gắn kết và hợp tác với các bên có quan tâm khác để cùng hướng tới một xã hội mở hơn và tăng cường chống tham nhũng tại Việt Nam.