Nhiều người có nguy cơ rơi vào “tầng lớp vô dụng” vì AI

Hàng triệu người sẽ bị AI “cướp” việc

Sáng 26/5, tại Hà Nội, Viện Quản trị & Công nghệ FSB tổ chức tọa đàm “Xu hướng lao động tương lai - Cơ hội cho ai?”, nhằm mục đích kết nối các nhà lãnh đạo, chuyên gia và những người trẻ cùng trao đổi kiến thức, chia sẻ kinh nghiệm và thảo luận những giải pháp sáng tạo để đón đầu cơ hội trong bối cảnh mới.

Ông Hoàng Nam Tiến - Phó Chủ tịch Hội đồng trường Đại học FPT chia sẻ tại tọa đàm

Tại tọa đàm, ông Hoàng Nam Tiến - Phó Chủ tịch Hội đồng trường Đại học FPT kể: “Ngày 14/3, khi tôi chứng kiến Open AI công bố bản Chat GPT 4.0 Omni, thực sự tôi đã phải suy nghĩ khác trước. Tôi đã từng cười cợt về sự ngớ ngẩn của Chat CPT, sau đó chuyển sang giai đoạn cho rằng “nó cũng kinh đấy” và đến khi đọc bản Omni thì tôi thực sự lo ngại cho công việc của mình. Sau khi Omni và Google IO ra đời, người ta mới chợt nhận ra rằng tỷ lệ công việc bị AI “đánh cướp” tăng vọt chỉ trong đúng 1 tuần, bởi vì tốc độ phát triển nhanh quá”.

Ông Tiến cho biết, thay vì định luật Moore, bây giờ mọi người hay nhắc tới định luật Huang (của Huang Jensen, Chủ tịch Nvidia): Dữ liệu của các hệ thống AI cứ 6 tháng tăng gấp 4 lần, 1 năm tăng 16 lần, 1,5 năm tăng 64 lần, 2 năm tăng 128 lần. Những gì đang bị coi là ngớ ngẩn thì chỉ 2 – 3 năm tới sẽ hoàn toàn khác.

“Hiện Chat GPT 4.0 có lượng dữ liệu khoảng nghìn tỷ parameter (đơn vị đo thông tin). Những người xuất sắc trong căn phòng này thì lượng dữ liệu các bạn có được cũng chỉ khoảng 20 - 40 triệu parameter. Về kiến thức, các hệ thống ChatGPT hoặc Google IO bây giờ đã vượt xa con người. Người xuất sắc nhất thế giới thì về kiến thức may ra mới có thể hơn được Chat GPT”, Phó Chủ tịch Hội đồng trường của Đại học FPT nhấn mạnh.

Ông Tiến cũng dẫn thêm một số số liệu đáng quan ngại: Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) dự báo tại Diễn đàn Kinh tế thế giới hồi tháng 1/2024, tới năm 2030, hơn 40% lao động sẽ bị ảnh hưởng bởi AI. Một thống kê khác cho hay, trong 5 năm tới, 2,7 triệu công nhân Việt Nam sẽ mất việc bởi robot.

“Những con robot đắt tiền ngày xưa giờ chỉ còn 30.000 - 40.000 USD, làm việc 24h/ngày, 7 ngày/tuần, 365 ngày/năm, không đòi tháng lương 13 hay nghỉ phép, không biểu tình, không bật lại “sếp”, giá 1 giờ lao động của robot khoảng 2,5 - 5 USD/giờ. Nguy cơ cao các công nhân của chúng ta khi còn rất trẻ đã mất việc. Tôi thực sự lo ngại”, ông Tiến bày tỏ.

“Với những người được học hành bài bản, thậm chí thuộc tầng lớp tri thức cũng không thể quá tự tin. Ngay cả các bạn ngồi đây cũng có thể rơi vào tầng lớp mới gọi là “tầng lớp vô dụng”, ông Tiến lưu ý rồi kể thêm một số câu chuyện để làm minh chứng cho nhận định của mình.

Tọa đàm thu hút sự quan tâm của đông đảo sinh viên

Có cô kế toán làm việc 20 năm trong nghề, cực kỳ chăm chỉ, rất giỏi nghiệp vụ, yêu quý công ty nhưng đang đứng trước nguy cơ mất việc. Bởi vì 85% số lượng công việc của kế toán bây giờ hoàn toàn dùng AI và robot thay thế. Những gì cô cố gắng làm việc trong 8h thì các hệ thống AI, robot chỉ làm trong 10 phút.

Các kỹ sư Viettel đã làm ra nền tảng AI cho ngành luật. Mỗi điều luật đều có liên kết với rất nhiều điều luật khác, chưa kể ngoài luật còn có thông tư, nghị định…, nói chung là cả “rừng” giấy tờ. Trong ngành luật còn có án lệ. Công việc nghiên cứu hồ sơ giấy tờ của luật sư đòi hỏi tính bằng tuần, bằng tháng, thậm chí những vụ án lớn phải tính bằng năm. Nhưng bây giờ, tất cả đều do AI làm. 40% luật sư sẽ mất việc bởi vì nền tảng AI này.

Ông Tiến dẫn báo cáo mới nhất ở Mỹ (Work Trend Index Report, tháng 5/2024): 75% người đi làm đã dùng AI trong công việc; 46% mới dùng AI trong 6 tháng vừa qua; 66% lãnh đạo sẽ không tuyển những người không có năng lực về AI.

Khá bất ngờ, theo báo cáo chính thức HR1Jobs, “tỷ lệ người Việt Nam dùng AI làm việc cao hơn thế giới”.

Các chuyên gia khuyến nghị, những năng lực nhân sự cần có giai đoạn 2024 – 2030 sẽ là: Tư duy sáng tạo; Tư duy dữ liệu; Linh hoạt thích ứng; Học tập suốt đời; Lắng nghe hiệu quả; Tư duy hệ thống; AI – Bigdata; Tư duy lãnh đạo…

“Năm 1969, con người đã đặt chân đến mặt trăng, nhưng vẫn biết rất ít về những người quanh mình. Năm 2024, khi con người tưởng như đã làm chủ cả thế giới này bằng AI, thì dường như ta vẫn chưa hiểu hết chính bản thân mình. Thế hệ không khiếp sợ AI sẽ làm chủ thế giới. Các bạn hãy biến AI thành “con sen”, osin cho mình, đừng sợ nó”, Phó Chủ tịch Hoàng Nam Tiến nhắn nhủ.

Tăng mạnh nhu cầu nhân lực trình độ cao

Cũng tại tọa đàm, TS Trần Quang Huy - Trưởng Ban Đào tạo tại Viện Quản trị & Công nghệ FSB nhận định, câu chuyện phát triển nghề nghiệp trong xu hướng công nghệ ngày nay có nhiều khác biệt so với trước. Các doanh nghiệp đòi hỏi cao về năng lực số.

TS Trần Quang Huy - Trưởng Ban Đào tạo tại Viện Quản trị & Công nghệ FSB chia sẻ tại tọa đàm

UNESCO định nghĩa, năng lực số là khả năng truy cập, quản trị, thấu hiểu, kết hợp, giao tiếp, đánh giá và sáng tạo thông tin một cách an toàn và phù hợp thông qua công nghệ số để phục vụ cho thị trường lao động phổ thông, các công việc cao cấp và khởi nghiệp kinh doanh.

“Rất nhiều doanh nghiệp hiện nay đã xây Khung năng lực số. Bộ Giáo dục và Đào tạo đang xây dựng và chuẩn bị ban hành Thông tư về Khung năng lực số để dành cho đào tạo học sinh, sinh viên. Bộ Thông tin và Truyền thông cũng chuẩn bị ban hành Khung năng lực số. Nhưng các doanh nghiệp không chờ những văn bản đấy. Từng cá nhân không chờ các văn bản đấy. Tự chúng ta phải xác định những việc cần làm để chuẩn bị trước. Nếu không có mục tiêu nghề nghiệp rõ ràng thì sẽ thất bại”, TS Huy chia sẻ.

Theo Mô hình lý thuyết cây nghề nghiệp của Phoenix Ho năm 2011, ai đi làm cũng mong muốn nhiều điều: Công ty nổi tiếng, lương cao, công việc ổn định, được nhiều người tôn trọng, môi trường làm việc tốt…

Nhưng để có “trái ngọt” như thế, thì cần phải có nhiều yếu tố “gốc rễ” như: Có năng lực trong công việc, có những giá trị nghề nghiệp, phù hợp văn hóa tổ chức, đặc điểm tính cách phù hợp công việc, có năng lực, khả năng tự học, và phải yêu công việc mình làm…

“Không phải tự nhiên mà các ứng viên có được toàn bộ “gốc rễ” này. Bên cạnh sự nỗ lực của ứng viên, thì chủ doanh nghiệp/người quản lý doanh nghiệp cũng phải có trách nhiệm giúp ứng viên “vun gốc” thì mới có “trái ngọt”, chứ không chỉ đòi hỏi một chiều”, TS Huy phân tích.

Một thông tin đáng chú ý được TS Huy đề cập, đó là xu hướng chuyển dịch lao động. Theo Báo cáo chuyển dịch lao động đến năm 2030 ở Việt Nam, về nhu cầu lao động theo các thành phần kinh tế, đang có chuyển dịch từ khối nhà nước sang khối tư nhân và FDI. Khối tư nhân và FDI đang có nhu cầu lao động trình độ cao rất lớn. Nhu cầu về lao động theo trình độ sẽ chuyển dịch sang hướng tăng trình độ đại học và sau đại học.

Có 5 yếu tố mà các doanh nghiệp lớn mong muốn khi nhắc tới năng lực của nhân sự trình độ cao, đó là: Hiểu biết có hệ thống và bài bản về hoạt động quản trị kinh doanh (gồm cả những nội dung về tài chính, nhân sự…); Khả năng tư duy logic, phân tích, tổng hợp; Khả năng ngoại ngữ; Khả năng sử dụng công nghệ số; Khả năng thích ứng môi trường làm việc đa văn hóa.

Đối với ngành quản trị kinh doanh lại tiếp tục đòi hỏi 5 giá trị cốt lõi khác gồm: Quản trị chiến lược, lãnh đạo; Quản trị nhân sự; Quản trị tài chính; Quản trị vận hành; Quản trị marketing.

“Các bạn trẻ đều khát khao, quan tâm lộ trình phát triển cá nhân. Đây là điều đáng quý. Trong bối cảnh công nghệ 4.0, các doanh nghiệp hiện nay đều xây dựng văn hóa doanh nghiệp theo văn hóa số, với một số đặc tính như: Lấy khách hàng làm trung tâm; Đổi mới; Quyết định dựa trên dữ liệu; Hợp tác; Văn hóa mở; Tư duy số trước tiên; Linh hoạt và nhạy bén. Các bạn cần thích ứng với văn hóa này”, TS Huy lưu ý thêm.

Ngọc Minh