Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số trong hoạt động giám sát

Nâng cao chất lượng giám sát, tránh chồng chéo

Sau khi nghe Chủ nhiệm Ủy ban Dân nguyện và Giám sát Dương Thanh Bình trình bày Báo cáo tóm tắt Giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật, các đại biểu Quốc hội đã cho ý kiến về các nội dung trên.

Toàn cảnh Phiên họp

Tham gia góp ý, đại biểu Quốc hội Mai Văn Hải (Thanh Hóa) góp ý: Tại Khoản 3, Điều 16 quy định thẩm quyền giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH), ông đề nghị xem xét lại quy định thẩm quyền giám sát của UBTVQH đối với Nghị quyết của Hội đồng Nhân dân cấp tỉnh.

Theo đại biểu, vấn đề này nên giao thẩm quyền trách nhiệm cho Thường trực Hội đồng Nhân dân, các ban của Hội đồng Nhân dân, đại biểu Hội đồng Nhân dân ở địa phương thực hiện, UBTVQH chỉ thực hiện việc giúp Quốc hội thực hiện quyền giám sát tối cao và giám sát việc tuân theo Hiến pháp, pháp luật, Nghị quyết, Pháp lệnh, Nghị quyết của UBTVQH.

Chủ nhiệm Ủy ban Dân nguyện và Giám sát Dương Thanh Bình trình bày Báo cáo tóm tắt Giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật

Theo quan điểm của đại biểu này, tại Điểm C, Khoản 1, Điều 23: Quy định hoạt động giám sát của Đoàn đại biểu quốc hội tỉnh, giám sát việc giải quyết trả lời kiến nghị của cử tri thuộc thẩm quyền giải quyết của các cơ quan ở Trung ương, theo sự phân công của UBTVQH.

Tuy nhiên, ông cũng băn khoăn vì sẽ không mấy thuận lợi khi Đoàn ĐBQH địa phương thực hiện giám sát việc giải quyết kiến nghị của cử tri đối với các cơ quan Trung ương. Hơn nữa, cùng một lúc có nhiều địa phương cùng giám sát một cơ quan Trung ương hoặc tháng này địa phương này, tháng sau địa phương khác thì cũng gây khó khăn cho các cơ quan ở Trung ương được giám sát.

Đại biểu Mai Văn Hải (Đoàn Thanh Hóa) phát biểu thảo

Đại biểu này đề nghị: “Để có sự thống nhất nên giao cho Ủy ban Dân nguyện và Giám sát của Quốc hội thực hiện giám sát giải quyết kiến nghị của cử tri đối với các cơ quan Trung ương, còn Đoàn đại biểu Quốc hội chỉ nên quy định giám sát việc giải quyết các kiến nghị của cử tri đối với các cơ quan có thẩm quyền ở địa phương”.

Quốc hội nghe Báo cáo tóm tắt giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND (sửa đổi).

Đại biểu Quốc hội Tạ Đình Thi (Đoàn đại biểu TP Hà Nội) bày tỏ sự nhất trí cao với Báo cáo giải trình, tiếp thu của UBTVQH và đánh giá đây là một dự luật có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, góp phần hoàn thiện khuôn khổ pháp lý, nâng cao hiệu quả hoạt động của bộ máy nhà nước.

Ông cũng góp ý về việc tăng cường và cụ thể hóa cơ chế phối hợp giám sát để nâng cao chất lượng, tránh chồng chéo.

Theo đại biểu, dự thảo luật đã đề cập nguyên tắc phối hợp tại Điều 9 và cơ chế chỉ đạo, điều hòa, phối hợp tại Điều 39. Đây là một bước tiến quan trọng. Tuy nhiên, cần quy định cụ thể về cơ chế trao đổi thông tin, dữ liệu giám sát một cách có hệ thống và kịp thời giữa các chủ thể giám sát của Quốc hội với nhau, giữa Quốc hội với Hội đồng Nhân dân các cấp và giữa các cơ quan giám sát với cơ quan thanh tra, kiểm toán, kiểm tra, thậm chí là cơ quan điều tra. Điều này sẽ tạo ra một bức tranh tổng thể, giúp xác định đúng trọng tâm, trọng điểm, tránh việc giám sát trùng lặp hoặc bỏ sót những vấn đề lớn, phức tạp.

Tiếp theo, cần có quy định về việc xây dựng và chia sẻ kế hoạch giám sát tổng thể giữa các chủ thể. Việc này sẽ do Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Thường trực Hội đồng Nhân dân các cấp đóng vai trò đầu mối điều phối như đã nêu tại Điều 39, nhưng cần được hiện thực hóa bằng một quy trình cụ thể, thông qua một nền tảng số chung.

Đại biểu hoàn toàn ủng hộ tinh thần của Điều 43 về ứng dụng công nghệ số và chuyển đổi số trong hoạt động giám sát. “Cần quy định cụ thể hơn về việc số hóa toàn bộ quy trình giám sát — từ khâu lập kế hoạch, thu thập thông tin, khảo sát, làm việc với cơ quan hữu quan, đến khâu lấy ý kiến chuyên gia, tổng hợp báo cáo và công khai kết quả. Ứng dụng công nghệ sẽ giúp hoạt động giám sát minh bạch hơn, nhanh chóng hơn và giảm thiểu chi phí” – ông nói.

Đại biểu Tạ Đình Thi (Đoàn ĐBQH TP Hà Nội) phát biểu thảo luận.

Về việc bảo đảm các điều kiện cho hoạt động giám sát, theo đại biểu Tạ Đình Thi, để các quy định có tính khả thi và thực tiễn, ông kiến nghị tại Điều 41, cần làm rõ cơ chế phân bổ ngân sách cụ thể, linh hoạt cho các hoạt động giám sát đột xuất, giám sát chuyên đề phức tạp — đặc biệt ở cấp Hội đồng Nhân dân cơ sở, nơi trực tiếp với cử tri nhưng nguồn lực còn rất hạn chế. Và ở Điều 42, bên cạnh việc đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng cho đại biểu và cán bộ tham mưu, cần có cơ chế để huy động chính thống và hiệu quả đội ngũ chuyên gia, nhà khoa học độc lập tham gia các đoàn giám sát. Tri thức và góc nhìn khách quan từ bên ngoài sẽ góp phần nâng cao chất lượng các báo cáo, kết luận giám sát.

Đặc biệt là cần chú trọng bảo đảm quyền tiếp cận thông tin đầy đủ, kịp thời cho các chủ thể giám sát. Như quy định tại Điều 4, trách nhiệm cung cấp thông tin của các cơ quan, tổ chức, cá nhân chịu sự giám sát phải được theo dõi, giám sát chặt chẽ, đồng thời có cơ chế đủ mạnh đối với các hành vi cản trở hoặc không hợp tác.

Quy định rõ về hậu giám sát

Cho ý kiến về dự thảo luật, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hoá và Xã hội Tạ Văn Hạ (đoàn Đà Nẵng) quan tâm tới vấn đề hậu giám sát. Theo ông, hiện nay, Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng Nhân dân đã quy định khá đầy đủ về hình thức, thẩm quyền và trình tự giám sát; tuy nhiên, phần hậu giám sát còn rất mờ nhạt.

“Chúng ta thiếu cơ chế hữu hiệu để theo dõi, kiểm tra, đánh giá việc thực hiện các kết luận, nghị quyết, cũng như kiến nghị sau giám sát. Nếu không quy định rõ và cụ thể, thì lâu nay vẫn tồn tại tình trạng: kết luận và kiến nghị của các cuộc giám sát chỉ dừng lại trên giấy; một năm sau, thậm chí hết nhiệm kỳ, mới tổng kết lại - như vậy là quá muộn” Do đó, ông cho rằng, cần xem xét thiết lập cơ chế hậu giám sát để đảm bảo quy trình khép kín. Quy trình giám sát phải gồm các bước: thu thập thông tin; tiến hành giám sát, đánh giá; kiến nghị, khuyến nghị; và cuối cùng là theo dõi, đánh giá lại.

Đại biểu Quốc hội Tạ Văn Hạ

“Về vấn đề này, tôi đề nghị bổ sung quy định bắt buộc đối với đối tượng bị giám sát — phải có báo cáo định kỳ về việc thực hiện kiến nghị sau giám sát, ví dụ: 3 tháng, 6 tháng hoặc 1 năm. Ngoài ra, cần có tái giám sát, nghĩa là giám sát lại nếu đánh giá thấy chưa có chuyển biến, hoặc việc thực hiện không đạt yêu cầu.

Chỉ khi có những quy định chặt chẽ và quyết liệt như vậy, hiệu quả giám sát mới được nâng cao. Đồng thời, cần quy định rõ trách nhiệm của người đứng đầu, cả về chính trị lẫn hành chính, trong việc thực hiện kết luận giám sát” - đại biểu nêu.

Thái Sơn