Vụ giải cứu vợ, gây thương vong 3 người ở Vĩnh Long: Hành vi của người chồng có được coi là phòng vệ chính đáng?

Liên quan vụ án bắt cóc nữ chủ quán cà phê ở xã Long An, huyện Long Hồ, Vĩnh Long dẫn tới hậu quả 3 người thương vong, ngày 17/11, cơ quan điều tra Công an tỉnh Vĩnh Long đã tạm giữ hình sự Nguyễn Thanh Nhựt (SN 1999, ở xã Long An, huyện Long Hồ), để làm rõ hành vi bắt giữ người trái pháp luật.

Trần Ngoại Giao đang bị Công an tỉnh Vĩnh Long tạm giữ để điều tra

Theo điều tra ban đầu, cơ quan chức năng nghi ngờ do không đồng ý hôn nhân của con gái nên bà Võ Thị Kim Chi (SN 1963, tạm trú tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu) đã thuê nhóm người đến bắt con gái là Võ Thị Thúy H (SN 1991).

Trưa 15/11, Nguyễn Thanh Nhựt (Nhựt là em ruột của nữ chủ quán cà phê bị "bắt cóc") cùng với Nguyễn Văn Tiến (SN 1991); Nguyễn Văn Vĩnh; Nguyễn Văn Dũng (SN 1991, cùng ngụ huyện Tân Thành, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu); Dương Vĩnh Tiến (35 tuổi, ở tỉnh Đồng Nai) và Nguyễn Minh Tuấn (tên thật là Trần Lê Dư Thịnh) cùng đi trên ôtô 7 chỗ từ tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu đến xã Long An (huyện Long Hồ, tỉnh Vĩnh Long), sau đó vào quán cà phê ven Quốc lộ 53, dùng bình xịt hơi cay khống chế chị H, lôi ra ôtô.

Nghe tiếng kêu cứu của vợ, Trần Ngoại Giao chạy ra giải cứu. Khi đó Giao cầm thanh sắt trên tay đâm loạn xạ về phía nhóm người bắt cóc khiến Tuấn tử vong tại chỗ, hai người khác bị thương. Sau khi gây án, Giao đến cơ quan Công an đầu thú và bị tạm giữ phục vụ công tác điều tra.

Nhóm bắt cóc có 6 người. Một người bị đâm tử vong, hai người bị thương được đưa đến bệnh viện, hai người bị tạm giữ điều tra. Em trai của nữ chủ quán là Nguyễn Thanh Nhựt cùng tham gia với nhóm người này bỏ trốn khỏi hiện trường, sau hơn một ngày lẩn trốn thì đã đến công an đầu thú.

Hiện trường xảy ra vụ việc ngay trước cửa quán cà phê ven quốc lộ 53 (đoạn qua xã Long An, huyện Long Hồ, Vĩnh Long)

Trao đổi với PV về vụ việc trên, luật sư Đặng Văn Cường – Trưởng Văn phòng luật sư Chính Pháp (Đoàn Luật sư TP Hà Nội) cho biết: Theo quy định của pháp luật thì hành vi bắt người phạm tội quả tang, phòng vệ chính đáng là một trong các trường hợp được loại trừ trách nhiệm hình sự. Bởi vậy, Cơ quan điều tra sẽ làm rõ hành vi của nhóm đối tượng bắt giữ người trái pháp luật; hung khí mà nhóm đối tượng sử dụng, mục đích bắt giữ người và việc tấn công lại người chồng thực hiện như thế nào, quá trình thực hiện hành vi giữa hai bên diễn ra như thế nào? Khi người đàn ông này gây thương tích cho 3 người khác thì vợ chồng anh này còn bị nhóm đối tượng đó đe doạ đánh đập hay không.

Nếu người chồng yêu cầu nhóm đối tượng thả người, các đối tượng không thả mà còn sử dụng hung khí, công cụ hỗ trợ tấn công người đàn ông này thì pháp luật cho phép người đàn ông này có quyền phòng vệ, tự vệ (được chống trả một cách cần thiết, triệt tiêu sức tấn công của đối phương để bảo vệ tính mạng, sức khỏe cho bản thân mình và cho vợ mình).

Tuy nhiên, hành vi sử dụng vũ lực phải đáp ứng những điều kiện như: Bản thân mình hoặc người khác đang bị tấn công, việc sử dụng vũ lực nhằm mục đích tự vệ, tránh thiệt hại đến tính mạng, sức khỏe, tài sản của bản thân. Việc sử dụng vũ lực ở mức độ cần thiết, khi không còn nguy hiểm nữa thì không được phép tiếp tục sử dụng vũ lực. Sử dụng vũ lực ở mức độ cần thiết, nhằm tự vệ thì mới là phòng vệ “chính đáng” được quy định tại Điều 22 Bộ luật hình sự năm 2015.

Luật sư Đặng VĂn Cường phân tích vụ việc chồng giải cứu vợ bị bắt cóc khiến 3 người thương vong ở Vĩnh Long

Luật sư Cường cho rằng, trong tình huống này, cơ quan điều tra sẽ làm rõ hành vi “chống trả lại” này là “cần thiết” hay không, có “vượt quá” khả khả năng mà pháp luật cho phép hay không. Nếu có căn cứ cho thấy hành vi là phòng vệ chính đáng, việc sử dụng vũ khí, “chống trả lại một cách cần thiết” thì sẽ phải loại trừ trách nhiệm hình sự, không truy cứu trách nhiệm hình sự đối với người chồng (dù có người đã thiệt mạng và thương tích).

Trường hợp nếu không gây thiệt mạng, gây thương tích cho những người đó thì anh Giao và vợ sẽ bị đe dọa, nguy hiểm đến tính mạng (những người đó vẫn đang sử dụng vũ lực để tấn công hai vợ chồng anh Giao) thì trường hợp này có thể được xác định là phòng vệ chính đáng, kể cả hậu quả của hành vi chống trả lại làm đối tượng đang tấn công vợ chồng anh này thiệt mạng.

Để xác định hành vi là “chống trả lại” có cần thiết hay không? Có vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng hay không thì cần làm rõ tương quan lực lượng giữa hai bên, làm rõ vũ khí, công cụ mà hai bên sử dụng, làm rõ hành vi và động cơ mục đích của hành vi, làm rõ hậu quả để lại thì mới có cơ sở để xác định sự việc có bản chất pháp lý như thế nào để áp dụng pháp luật.

Cũng theo luật sư Cường, trường hợp người chồng được phép sử dụng vũ lực nhưng đã có hành vi chống trả quá mức cần thiết ví dụ như các đối tượng đã bỏ chạy, không còn nguy hiểm nữa nhưng vẫn tiếp tục đuổi theo, tấn công gây thương tích hoặc thiệt mạng cho các đối tượng thì hành vi này là giết người trong trường hợp vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng hoặc hành vi là giết người trong tình trạng tinh thần bị kích động mạnh, với tình huống này thì người chồng sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự với các tội danh tương ứng.

Một điều đáng chú ý là bộ luật hình sự năm 2015 bổ sung tình huống công dân được phép dùng vũ lực, thậm chí gây thương tích cho đối tượng phạm tội quả tang trong quá trình bắt giữ. Nếu hành vi của nhóm đối tượng đó là bắt giữ người trái pháp luật, có dấu hiệu phạm tội quả tang thì người chồng của nạn nhân hoặc bất kỳ ai cũng có quyền bắt giữ, có quyền dùng vũ lực trong phạm vi pháp luật cho phép, được quy định tại Điều 24, Bộ luật hình: Gây thiệt hại trong khi bắt giữ người phạm tội.

Việc làm rõ diễn biến hành vi của hai bên, làm rõ nhận thức, tương quan lực lượng là cơ sở quan trọng để xác định hành vi cố ý gây thương tích, giết người hay hành vi phòng vệ chính đáng. Hành vi có vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng hay không, có thuộc trường hợp được dùng vũ lực khi bắt giữ tội phạm để có kết luận chính xác và giải quyết vụ việc theo quy định của pháp luật.