Bảo vệ trẻ em tương tác lành mạnh, sáng tạo trên môi trường mạng

Thói quen gây nghiện

Mạng xã hội (Facebook, Zalo, TikTok, YouTube...) đang ngày càng phổ biến trong đời sống xã hội. Tuy nhiên, với những nội dung giải trí tưởng chừng như vô hại nhưng lại thiếu sự kiểm duyệt chặt chẽ có thể gây ra nhiều tác động tiêu cực cho người dùng, đặc biệt là trẻ em. Nếu trẻ em tiếp xúc quá nhiều và không có sự định hướng từ người lớn có thể bị ảnh hưởng xấu bởi những thông tin sai lệch, nội dung độc hại hoặc những hành vi tiêu cực trên mạng xã hội.

Đã thành thói quen, cứ đi học về con gái chị Hà Thanh Thủy (ở quận Đống Đa, Hà Nội) lại vứt cặp sách vào góc nhà, vơ lấy chiếc điện thoại, mải miết xem các chương trình trên đó. Chị Thủy cho biết: Con năm nay mới 6 tuổi nhưng rất thích sử dụng các thiết bị điện tử như điện thoại, máy tính, tivi để xem các chương trình trên mạng xã hội. Con coi đây như thời gian giải trí sau giờ học ở trường.

Nhà trường cần tổ chức các buổi tuyên truyền, giáo dục kiến thức, kỹ năng, giúp trẻ nhanh chóng, dễ dàng nhận ra các thông tin xấu độc trên mạng xã hội

Tuy nhiên, theo chị Thủy, việc giải trí này khiến bố mẹ lo lắng khi em không tự giác ấn định thời gian kết thúc mà thường mải mê cho đến khi người lớn yêu cầu. Khi có chiếc điện thoại trên tay, con chị luôn trì hoãn các công việc nhà, tỏ thái độ khó chịu, thậm chí chống đối khi được yêu cầu dừng điện thoại.

Tương tự, anh Vũ Hồng Quân (ở quận Hoàng Mai, Hà Nội) cho biết, con gái anh học lớp 10, ở quận Thanh Xuân, đi học bằng xe buýt nên gia đình cho cháu dùng điện thoại thông minh để tiện liên hệ. “Tuy nhiên, tôi rất quan ngại về tần suất cháu sử dụng điện thoại, thường xuyên là khoảng 5 - 6 giờ mỗi ngày. Khi bị nhắc nhở thì cháu nói lập nhóm bạn trong lớp để trao đổi bài vở nhưng sự thật trên nhóm “chat” mà các cháu gửi cho nhau có nhiều thông tin không lành mạnh, giật gân đăng tải trên mạng xã hội”, anh Quân nói.

Vấn đề bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng đã và đang nhận được sự quan tâm của các Bộ, ngành, đơn vị, địa phương.

Thực tế đã ghi nhận, không chỉ trẻ em mà cả người lớn cũng có xu hướng “nghiện” internet và mạng xã hội qua việc dành quá nhiều thời gian “lướt” trên điện thoại mà không đặt mối quan tâm vào một vấn đề nào nhất định.

Theo khuyến cáo của các chuyên gia y tế, thời lượng dùng điện thoại chỉ nên khoảng 2 giờ/ngày, với việc ngắt quãng hợp lý. Tuy nhiên theo thống kê, trung bình trẻ em dành tới 5 - 7 giờ/ngày truy cập internet, gây ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe thể chất và tinh thần. Do đó, các gia đình cần có biện pháp phòng ngừa ngay từ ban đầu vì việc “cai nghiện” internet là rất khó khăn.

Cần trang bị kỹ năng cần thiết cho trẻ khi sử dụng mạng xã hội

Có thể thấy rằng, sự phát triển bùng nổ của công nghệ đã mang lại cho trẻ em cơ hội tiếp cận nhiều hơn với internet. Tuy nhiên, ở độ tuổi này, các em lại thường ít được trang bị đủ các kỹ năng “tự vệ”, có nguy cơ chịu nhiều rủi ro và bị xâm hại nhiều hơn như bị tiết lộ thông tin thuộc bí mật cá nhân và bị sử dụng thông tin cá nhân vào các mục đích xấu, dễ bị lôi kéo, kích động vi phạm pháp luật, lừa đảo qua các trò chơi trên mạng…

Cần tạo môi trường hoạt động, vui chơi phù hợp cho trẻ nhỏ, giúp trẻ tránh xa các thiết bị điện tử

Tiến sĩ tâm lý học Nguyễn Tuấn Anh, Viện Nghiên cứu thanh niên (Học viện Thanh thiếu niên Việt Nam), cho rằng: Trẻ em dưới 16 tuổi sử dụng mạng xã hội có một số lợi ích nhất định. Mạng xã hội là kênh giúp tiếp cận nhiều bài học bổ ích về đạo đức, lối sống, ý thức trách nhiệm; là kênh giải trí phong phú, đa dạng thể loại từ hoạt hình, phim truyện, đến ca múa nhạc, ảo thuật… Mạng xã hội cũng giúp trẻ em học và nâng cao kỹ năng sống, kỹ năng xã hội cần thiết…

Tuy nhiên, mạng xã hội có nhiều nội dung xấu, độc hại có thể ảnh hưởng đến suy nghĩ, nhận thức, hành vi của trẻ em. Nhiều nội dung mang tính xuyên tạc, cổ súy cho các hành động dại dột. Đặc biệt, khi sử dụng mạng trong thời gian quá dài, không kiểm soát… thì có thể dẫn đến tình trạng "nằm dài trên mạng", gặp các bệnh về mắt, gây căng thẳng, thiếu ngủ, thậm chí gây ra tình trạng mệt mỏi, trầm cảm, cô đơn, ngại tiếp xúc giao tiếp với người khác.

Tiến sĩ tâm lý học Nguyễn Tuấn Anh khuyên: "Phụ huynh cần trang bị cho con cái, những trẻ em dưới 16 tuổi các kỹ năng cần thiết cũng như thái độ, trách nhiệm khi sử dụng mạng xã hội".

Trẻ dưới 16 tuổi khi đăng ký tài khoản mạng xã hội phải sử dụng thông tin của cha mẹ

Liên quan đến vấn đề này, Tiến sĩ tội phạm học, Thượng tá Đào Trung Hiếu (Bộ Công an) cho biết: "Chúng ta cần tạo "tấm lá chắn" bảo vệ trẻ em trên không gian mạng, hướng dẫn cách sử dụng mạng xã hội một cách an toàn; phải hướng dẫn trẻ em các kỹ năng nhận diện được tính hai mặt của mạng xã hội; phải giúp trẻ em biết được những cái tích cực, nhận diện được những nguy cơ để biết phòng tránh. Từ đó, giảm thiểu những tác hại, hậu quả có thể xảy ra nếu sử dụng mạng xã hội. Ngoài ra, các gia đình cần hướng dẫn trẻ em cách kiểm soát thời gian, những nội dung nào thì nên tìm hiểu, hội nhóm nào thì có thể tham gia, cách nhận diện những tin giả…".

Trước sự phát triển như vũ bão của thiết bị công nghệ số, Thủ tướng Chính phủ đã quyết định phê duyệt chương trình “Bảo vệ và hỗ trợ trẻ em tương tác lành mạnh, sáng tạo trên môi trường mạng giai đoạn 2021 - 2025. Đây là lần đầu tiên Việt Nam ban hành một chương trình cấp quốc gia về vấn đề bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng.

Cha mẹ cần tìm hiểu, lựa chọn các website có nội dung phù hợp để định hướng, giúp tạo thói quen tốt cho con về việc dùng thiết bị điện tử thông minh thực sự lành mạnh, hiệu quả

Vấn đề bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng đã và đang nhận được sự quan tâm của các Bộ, ngành, đơn vị, địa phương. Tuy nhiên, trong bối cảnh công nghệ ngày càng phát triển và bởi tính năng không giới hạn về thời gian và không gian, khó nắm bắt, quản lý của không gian mạng, nên cần đẩy mạnh hơn nữa sự phối hợp chặt chẽ giữa các Bộ, ngành, đơn vị và địa phương trong công tác quản lý. Trong đó, thực hiện các giải pháp về bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng; tăng cường trang bị kiến thức, kỹ năng trẻ em về quyền trẻ em, tự bảo vệ mình khi tham gia môi trường mạng và kỹ năng tương tác lành mạnh, sáng tạo trên môi trường mạng...

Cha mẹ cần tự tìm hiểu, lựa chọn các website có nội dung phù hợp để định hướng cho các con, sau đó thống nhất với con về danh sách các website nên truy cập. Bên cạnh đó, cha mẹ thống nhất với các con về khung giờ sử dụng các thiết bị thông minh, chỉ sử dụng ở các khu vực sinh hoạt chung của gia đình như phòng khách, phòng làm việc của bố mẹ để tiện quan sát con; không đồng ý cho con sử dụng thiết bị điện tử tại các khu vực riêng, khó quan sát trong nhà như phòng ngủ. Điều này giúp tạo thói quen tốt cho con về việc dùng thiết bị điện tử thông minh thực sự lành mạnh, hiệu quả.