Gỡ "nút thắt", giải "cơn khát" nước sạch cho người dân

Công nhân vận hành hệ thống tại nhà máy nước Yên Phụ, Hà Nội. Ảnh Phạm Hùng

Cử tri và Nhân dân kiến nghị đẩy nhanh tiến độ công trình cấp nước sạch

Sau gần 10 năm không tăng giá, Hà Nội dự kiến điều chỉnh mức giá nước sinh hoạt từ ngày 1/7, nhằm đáp ứng yêu cầu thực tế. Nhiều chuyên gia cho rằng, việc điều chỉnh này sẽ đáp ứng nhu cầu mở rộng nguồn cung cũng như bảo đảm nâng cao chất lượng nguồn nước sạch.

Những năm qua, hệ thống sản xuất và phân phối nước sạch sinh hoạt trên địa bàn thành phố Hà Nội được đầu tư bằng nhiều nguồn vốn như: Ngân sách Nhà nước, vốn của doanh nghiệp Nhà nước, nguồn vốn đầu tư ngoài ngân sách. Qua đó, thành phố đã đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng về nước sạch, khắc phục cơ bản tình trạng thiếu nước sạch sinh hoạt của các năm trước. Nguồn nước sạch đang từng bước chuyển từ khai khác nguồn nước ngầm sang sử dụng nguồn nước mặt, từng bước đảm bảo nguồn cung và nâng cao chất lượng nước sạch phục vụ người dân cũng như sản xuất kinh doanh.

Tuy nhiên, đến nay, tại nhiều khu vực nông thôn (149 xã của các huyện: Đông Anh, Sóc Sơn, Đan Phượng, Ba Vì, Chương Mỹ, Phúc Thọ, Ứng Hòa, Mỹ Đức, Thường Tín, Thanh Oai, Thạch Thất, Quốc Oai), người dân vẫn chưa được tiếp cận nguồn nước sạch của thành phố. Trong đó, có 28 xã chưa có nhà đầu tư đề xuất và 121 xã đã giao nhà đầu tư nhưng chưa thực hiện hoặc thực hiện chậm dự án cấp nước.

Tại cuộc tiếp xúc cử tri huyện Đan Phượng ngày 20/6 mới đây, Tổ đại biểu HĐND thành phố Hà Nội, Đơn vị bầu cử số 25 đã nhận được nhiều kiến nghị của cử tri về đẩy nhanh đẩy nhanh tiến độ công trình cấp nước sạch để người dân huyện ngoại thành được tiếp tiếp cận, sử dụng nước sạch, nâng cao đời sống.

Một trong những nguyên nhân dẫn tới việc chưa phủ sóng được 100% nguồn nước sạch đến người dân nông thôn ở Hà Nội chính là giá nước. Hà Nội hiện là một trong những địa phương có giá nước sạch thấp trên cả nước. Giá nước thấp cũng là một trở ngại lớn trong việc kêu gọi xã hội hóa đầu tư sản xuất nước sạch. Theo quy định thì 5 năm, giá nước phải được điều chỉnh một lần nhưng từ năm 2013 tới nay, giá nước do UBND thành phố quy định đã không thay đổi.

Việc chậm điều chỉnh giá tiêu thụ nước sạch khiến việc thu hút nhà đầu tư xây dựng hệ thống cấp nước gặp nhiều khó khăn. Theo Sở Xây dựng Hà Nội, từ năm 2025, nếu tiến độ đầu tư các dự án nguồn cấp nước không bảo đảm theo kế hoạch, thành phố có thể lại đối mặt với thiếu nước sinh hoạt.

Điều chỉnh giá nước là yêu cầu cấp thiết

Hiện, giá bán nước sạch tại Hà Nội đang được áp dụng theo Quyết định số 38/2013/QĐ-UBND ngày 19/9/2013 của UBND thành phố Hà Nội về việc ban hành giá bán nước sạch sinh hoạt trên địa bàn thành phố. Theo đó, giá bán lẻ nước sinh hoạt 10m3 đầu tiên (hộ/tháng) là 5.973 đồng/m3; Từ trên 10 đến 20m3 là 7.052 đồng/m3; Từ trên 20 đến 30m3 là 8.669 đồng/m3; Từ trên 30m3 là 15.929 đồng/m3.

Nhà máy nước mặt sông Đuống

Theo Sở Tài chính Hà Nội, 10 năm qua, giá các yếu tố đầu vào cho sản xuất nước sạch đã tăng nên giá bán nước sạch đến thời điểm này cơ bản không đủ bù đắp chi phí sản xuất, kinh doanh. Cụ thể, chi phí cấu thành giá bán nước sinh hoạt gồm: Nguyên, vật liệu (hóa chất xử lý, điện); Nhân công (tiền lương, bảo hiểm xã hội, ăn ca); Chi phí sản xuất chung (khấu hao tài sản cố định, chi phí xét nghiệm nước); Chi phí quản lý doanh nghiệp (tiền cấp quyền khai thác nước, thuế tài nguyên, chi phí bảo vệ môi trường đối với nước thải công nghiệp); Chi phí lãi vay, chi phí bán hàng, chi phí an toàn cấp nước... Vì vậy, việc điều chỉnh giá nước là yêu cầu cấp thiết.

Lãnh đạo Sở Tài chính cho biết, quy định về xác định giá nước sạch sinh hoạt cũng đã có sự thay đổi. Cụ thể, tại Thông tư số 44/2021/TT-BTC ngày 18/6/2021 của Bộ Tài chính về khung giá, nguyên tắc, phương pháp xác định giá nước sạch sinh hoạt, có quy định “Hằng năm, đơn vị cấp nước chủ động rà soát việc thực hiện phương án giá nước sạch và giá nước sạch dự kiến cho năm tiếp theo. Trường hợp các yếu tố chi phí sản xuất kinh doanh nước sạch biến động làm giá nước sạch năm tiếp theo tăng hoặc giảm, đơn vị cấp nước lập hồ sơ phương án giá nước sạch gửi Sở Tài chính thẩm định, trình UBND cấp tỉnh xem xét quyết định, điều chỉnh”.

Bên cạnh đó, việc điều chỉnh phương án giá nước sạch còn do chính sách của Nhà nước trong việc hạn chế khai thác nước ngầm. Theo Sở Xây dựng Hà Nội, trước năm 2016, tổng công suất các nguồn cấp nước tập trung của thành phố là khoảng 900.000m3/ngày - đêm. Trong đó, nguồn nước ngầm công suất khoảng 700.000m3/ngày-đêm, nguồn nước mặt khoảng 200.000m3/ngày-đêm.

Hiện nguồn nước ngầm thành phố đang khai thác là 780.000m3/ngày - đêm. Nếu khai thác quá mức nước ngầm sẽ dẫn đến việc hạ thấp mực nước, gây ra tình trạng sụt lún mặt đất, chất lượng nước ngầm suy giảm, ô nhiễm asen trong các tầng chứa nước; Xâm nhập nước mặt ô nhiễm…, gây hệ quả đến các công trình xây dựng, môi trường sống và ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của cộng đồng dân cư.

Theo Quyết định số 554/QĐ -TTg ngày 6/4/2021 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt điều chỉnh Quy hoạch cấp nước Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050, dự kiến khai thác nguồn nước ngầm giai đoạn đến năm 2025 xuống còn khoảng 615.000m3/ngày - đêm; Đến năm 2030 còn khoảng 504.000m3/ngày - đêm và đến năm 2050 còn khoảng 413.000m3/ngày - đêm.

Tại thời điểm năm 2022, Hà Nội có 3 nhà máy sản xuất từ nguồn nước mặt, công suất đạt 750.000 m3/ngày - đêm, chiếm 49% sản lượng nước sạch cung cấp cho thành phố. So với thời điểm trước đây, cơ cấu nguồn nước mặt của thành phố đã tăng lên, bổ sung nguồn cấp cho các đơn vị và dần dần thay thế các nguồn giếng ngầm không bảo đảm chất lượng.

Ngày 14/12/2018, Bộ Y tế đã ban hành Thông tư số 41/2018/TT-BYT ban hành Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về chất lượng nước sạch sử dụng cho mục đích sinh hoạt (QCVN 01 -1:2018/BYT), thay thế quy chuẩn QCVN 02:2009/BYT, QCVN 01:2009/BYT của Bộ Y tế. Trong đó, yêu cầu chất lượng nước sạch cao hơn để bảo đảm sức khỏe cho người dân. Để xử lý nước đạt QCVN 01 - 1:2018/BYT, các đơn vị lưu thông cần đầu tư nâng cấp cải tạo hệ thống cấp nước cũ, tăng cường công tác kiểm định, thay thế nguồn nước cấp để bảo đảm nước sạch cấp đến người dân. Do vậy, giá nước cần được điều chỉnh để các đơn vị cấp nước có đủ nguồn lực tiếp tục đầu tư cải tạo và kiểm soát, nâng cao chất lượng nước sạch bảo đảm sức khỏe cho người dân.