Gỡ rào cản, giao trọng trách cho kinh tế tư nhân phát triển

Diễn đàn Kinh tế Việt Nam 2025 phiên thảo luận thứ hai, hướng tới mục tiêu làm rõ vai trò và vị thế của kinh tế tư nhân trong thời kỳ mới, từ đó kiến tạo một không gian đối thoại cởi mở, thực chất giữa cơ quan hoạch định chính sách và khu vực doanh nghiệp.

Đồng thời, diễn đàn kỳ vọng đề xuất các giải pháp cụ thể, đột phá nhằm mạnh dạn trao cơ hội, giao trọng trách lớn hơn cho khu vực tư nhân; qua đó phát huy nội lực, thúc đẩy tăng trưởng và củng cố niềm tin vào môi trường đầu tư - kinh doanh công bằng, minh bạch, bền vững.

Quang cảnh phiên thảo luận thứ hai, Diễn đàn Kinh tế Việt Nam 2025

Tháo gỡ các rào cản pháp lý, cải cách thể chế

Phát biểu mở đầu, PGS.TS Trần Đình Thiên, Ủy viên Hội đồng tư vấn chính sách của Thủ tướng Chính phủ cho biết, hiện nay, khu vực tư nhân đang dần khẳng định vị thế, được giao phó một sứ mệnh chưa từng có trước đây, tuy nhiên, thực lực và năng lực cạnh tranh của khu vực này vẫn đang gặp nhiều khó khăn.

Thống kê cho thấy, khu vực tư nhân Việt Nam chỉ đóng góp khoảng 40 - 41% GDP; theo cách tính mới, tỷ lệ này vượt 50%. Trong đó, các doanh nghiệp tư nhân nội địa ban đầu chỉ đóng góp 9 - 10% GDP, sau đó có tăng lên, nhưng vẫn còn khá khiêm tốn so với khu vực doanh nghiệp FDI, vốn đóng góp tới 22% GDP.

PGS.TS Trần Đình Thiên đánh giá, nguyên nhân là vì khoảng 95 - 96% doanh nghiệp tư nhân là doanh nghiệp vừa, nhỏ và siêu nhỏ, có tiềm lực hạn chế.

Cơ cấu kim ngạch xuất khẩu cũng cho thấy sự lệch pha: Khu vực FDI ngày càng chiếm tỷ trọng lớn, trong khi khu vực nội địa lại giảm, tương tự đối với nhập khẩu. Việt Nam là nền kinh tế mở hoàn toàn; tổng kim ngạch xuất nhập khẩu tương đương với GDP, nên vị thế của khu vực tư nhân trong bối cảnh cạnh tranh quốc tế cần được đặc biệt lưu tâm - nhất là khi Mỹ đang áp dụng các biện pháp thuế đối ứng.

PGS.TS Trần Đình Thiên nhấn mạnh, cần thay đổi tư duy và cấu trúc phát triển để khu vực tư nhân có thể lớn mạnh, tránh bị ảnh hưởng tiêu cực bởi các rào cản thuế quan.

PGS.TS Trần Đình Thiên, Ủy viên Hội đồng tư vấn chính sách của Thủ tướng

Hiện nay, tỷ lệ doanh nghiệp đăng ký thành lập và doanh nghiệp giải thể, rút khỏi thị trường đang ngày càng tiệm cận nhau, theo PGS.TS Trần Đình Thiên đánh giá điều này phản ánh môi trường kinh doanh vẫn còn nhiều khó khăn và cho thấy cần điều chỉnh chính sách.

"Trong bối cảnh đó, việc Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết 68 với quan điểm coi khu vực tư nhân là lực lượng trung tâm của nền kinh tế là rất kịp thời và cần thiết. Dù khu vực này hiện còn yếu, nhưng chính vì thế lại càng cần được hỗ trợ để vươn lên...", PGS. TS Trần Đình Thiên nói.

PGS.TS Trần Đình Thiên nhấn mạnh thêm rằng, tư duy "quản không được thì cấm" cần phải chấm dứt, cần phát triển đồng bộ các loại thị trường: Thị trường nguồn lực, thị trường đất đai, tài chính…

Đồng thời, cải cách thể chế kinh tế và pháp lý cũng cần được đẩy mạnh; chấm dứt tư duy "xin - cho" từ dưới lên, vốn gây rủi ro cho doanh nghiệp và cho cấp dưới; tư duy cải cách phải từ trên xuống, rõ ràng và dứt khoát.

TS Trần Du Lịch, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế TP Hồ Chí Minh

Cùng phát biểu, TS Trần Du Lịch, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế TP Hồ Chí Minh cho rằng, Việt Nam cần sự tham gia của khu vực tư nhân vào các công trình chiến lược với một quyết tâm chính trị rất lớn.

Song song đó, khi các doanh nghiệp tư nhân lớn tham gia vào những dự án trọng điểm quốc gia, cần đi kèm với điều kiện lan tỏa, thu hút doanh nghiệp nhỏ cùng phát triển; không nên để xảy ra tình trạng thiếu sự liên kết giữa doanh nghiệp lớn và doanh nghiệp nhỏ.

Theo bà Lý Kim Chi, Chủ tịch Tập đoàn Tân Đông Hiệp, Chủ tịch Hội Lương thực Thực phẩm TP Hồ Chí Minh, tình trạng quy định pháp luật chồng chéo, chính sách thay đổi quá đột ngột, cùng với cơ chế thực thi thiếu minh bạch đang trở thành những rào cản nghiêm trọng đối với doanh nghiệp.

Bà Chi chỉ rõ, bên cạnh Nghị quyết 68, cần có thêm các nghị quyết khác với kế hoạch hành động rõ ràng, có mục tiêu cụ thể được lượng hóa và đặc biệt là phân công trách nhiệm cụ thể cho người đứng đầu các Bộ, ngành, địa phương. Đồng thời, cần chuyển mạnh sang tư duy kiến tạo, coi doanh nghiệp là đối tác bình đẳng trong tiến trình phát triển đất nước; xóa bỏ các rào cản, các điều kiện kinh doanh chồng chéo, bất hợp lý...

Còn theo ông Nguyễn Tử Quảng, Tổng Giám đốc Tập đoàn BKAV, cần xây dựng một hành lang pháp lý rõ ràng, minh bạch, với các cơ chế và chính sách tạo ra một sân chơi công bằng cho mọi doanh nghiệp... Chỉ khi đó, doanh nghiệp Việt mới có cơ hội bứt phá, đóng góp thực sự vào sự phát triển của đất nước.

Ông Nguyễn Tử Quảng, Tổng Giám đốc Tập đoàn BKAV

Không hình sự hóa quan hệ kinh tế - dân sự

Tại diễn đàn, Luật sư Trương Thị Hòa đánh giá, những rào cản này phần lớn xuất phát từ thủ tục hành chính rườm rà và các quy định pháp luật đã lỗi thời, không còn phù hợp với thực tiễn phát triển của nền kinh tế. Chính vì vậy, việc rà soát lại toàn diện các văn bản pháp luật để sửa đổi, bổ sung là yêu cầu cấp thiết.

"Mục tiêu đến năm 2030 có 2 triệu doanh nghiệp, giải quyết việc làm cho khoảng 84 - 85% lực lượng lao động, đóng góp 55% GDP và tiến tới 65% trong những năm tiếp theo là một mục tiêu rất lớn. Trọng trách đặt lên vai khu vực kinh tế tư nhân không hề nhỏ, bởi đây là lực lượng tiên phong trong đổi mới sáng tạo và là động lực quan trọng nhất của nền kinh tế, như đã được nêu rõ trong Nghị quyết 68", Luật sư Trương Thị Hòa nói.

Điều đặc, theo vị luật sư cần không hình sự hóa các quan hệ kinh tế - dân sự, không chỉ đối với khu vực tư nhân mà đối với toàn bộ nền kinh tế. Điều này mang ý nghĩa rất lớn vì trong môi trường kinh doanh, nếu không có sự an toàn pháp lý thì doanh nghiệp sẽ không thể yên tâm hoạt động, không dám đầu tư hay mở rộng quy mô.

"Sự an tâm là điều kiện tiên quyết để doanh nghiệp phát triển bền vững", luật sư Trương Thị Hòa nhấn mạnh.

Cũng theo luật sư Trương Thị Hòa, trong những tình huống pháp lý nằm ở ranh giới giữa xử lý hành chính - dân sự và xử lý hình sự, cần ưu tiên chọn hướng xử lý không hình sự, nếu phải xử lý bằng hình sự thì cần đặt trọng tâm vào việc khắc phục hậu quả kinh tế trước. Đồng thời, hoạt động thanh tra, kiểm tra của Nhà nước cần được đổi mới theo hướng hỗ trợ và cảnh báo để doanh nghiệp kịp thời điều chỉnh, thay vì chờ đến khi sai phạm xảy ra rồi mới xử lý.

Luật sư Trương Thị Hòa nêu ý kiến

TS Trần Du Lịch nhấn mạnh thêm, linh hồn của Nghị quyết 68 và Nghị quyết 198 chính là “gỡ rào cản và giao trọng trách” cho khu vực tư nhân và việc giao trọng trách là điều rất cần thiết.

Để làm được điều này, theo TS Trần Du Lịch trước hết cần có sự quản lý chặt chẽ nhằm giảm thiểu rủi ro, trước khi giao nhiệm vụ, cần phải đánh giá kỹ năng lực về tài chính và khả năng thực thi của doanh nghiệp.

Ngoài ra, cần có cơ chế giám sát chặt chẽ trong quá trình thực thi dự án. Việc giao cho khu vực tư nhân không có nghĩa là khoán trắng; vẫn phải có trách nhiệm giám sát nghiêm ngặt, nhất là trong quá trình triển khai dự án.

"Trong suốt quá trình thực hiện, cơ quan quản lý Nhà nước phải có trách nhiệm đồng hành, hỗ trợ và cùng doanh nghiệp vượt qua khó khăn. Nếu làm tốt các yếu tố trên, chúng ta cần mạnh dạn giao trọng trách cho doanh nghiệp tư nhân, đồng thời các cơ quan Nhà nước phải là điểm tựa vững chắc để họ triển khai công việc", TS Trần Du Lịch cho biết thêm.

Nhà báo - TS Tô Đình Tuân, Tổng Biên tập Báo Người Lao động phát biểu

Nhà báo - TS Tô Đình Tuân, Tổng Biên tập Báo Người Lao động đánh giá, việc tập trung vào tháo gỡ rào cản và tin tưởng giao cho khu vực doanh nghiệp tư nhân đảm trách những phần việc quan trọng của đất nước.

Tất cả những điều này cần phải xây dựng hành lang pháp lý và chuẩn bị lộ trình để bước vào giai đoạn mới. TS Tô Đình Tuân tin tưởng với khát vọng, kết hợp với "bộ tứ trụ cột", chúng ta sẽ bước vào kỷ nguyên phát triển mới, cùng Việt Nam bước vào giai đoạn 40 năm đổi mới, mở cửa đất nước.