Linh thiêng đền thờ Quỳnh Hoa công chúa

Trong lịch sử và truyền thuyết, công chúa Khúc Thị Ngọc (còn tên hiệu khác là Quỳnh Hoa công chúa) là con gái của Tiết độ sứ Khúc Thừa Dụ (830 - 907). Dưới sự lãnh đạo của Khúc Thừa Dụ, họ Khúc đã đặt nền móng bước đầu cho nền độc lập dân tộc trước khi đất nước ta hoàn toàn tự chủ dưới vương triều họ Đinh.

Theo PGS.TS. Đặng Hồng Sơn - Phó Chủ nhiệm khoa Lịch sử, Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn, Giám đốc Bảo tàng nhân Học, trong quá trình tồn tại của họ Khúc, bên cạnh trực hệ ba đời ông - cha - cháu, còn có một nhân vật ít được đề cập đến trong các tài liệu chính sử là bà Khúc Thị Ngọc.

Công chúa Khúc Thị Ngọc (còn tên hiệu khác là Quỳnh Hoa công chúa) là con gái của Tiết độ sứ Khúc Thừa Dụ (830 - 907)

Các nguồn tư liệu dân gian cho thấy, bà Khúc Thị Ngọc cũng có nhiều công lao đối với quá trình phát triển hơn thập kỷ của ba thế hệ Tiết độ sứ họ Khúc.

Cũng theo các tài liệu dã sử, khi Khúc Thừa Dụ nắm quyền Tiết độ sứ, Khúc Thị Ngọc đã cùng cha giải quyết việc quốc gia. Sau đó, bà lại cùng với anh trai Khúc Hạo cùng đứng ra gánh vác việc nước thay Khúc Thừa Dụ sau khi ông mất.

Đền thờ bà Khúc Thị Ngọc nằm trên gò cao, bên sông Nhuệ

Thời gian sau đó, bà Khúc Thị Ngọc lựa chọn con đường sống cùng Nhân dân, rời bỏ đô thị Tống Bình sầm uất, để chăm lo phát triển kinh tế, sản xuất. Đặc biệt, bà chú trọng đến các công việc khai khẩn ruộng đất để mở rộng sản xuất nông nghiệp.

Sau khi Khúc Thừa Mỹ (Tiết độ sự thế hệ thứ 3 của dòng họ Khúc) thất bại trong cuộc chiến chống quân Nam Hán và bị bắt đầy ải sang Trung Quốc, bà Khúc Thị Ngọc đã quyết tử giữ kinh thành không để rơi vào tay giặc.

Bà kiên cường giữ vững kinh thành trong một thời gian dài, đủ để cho binh lính đưa các con trai của Khúc Thừa Mỹ trốn vào vùng núi và chạy vào Thanh Hóa.

Năm 1995, đền thờ bà Quỳnh Hoa công chúa Khúc Thị Ngọc được tôn tạo, với ngôi nhà ba gian lợp ngói, có một hậu cung.

Truyền thuyết dân gian còn lưu giữ trong ký ức Nhân dân và được truyền lại đại lược như sau: Khi còn ở phủ Tống Bình, một hôm bà Khúc Thị Ngọc đi thuyền dạo chơi trên Tây Hồ, vừa gặp lúc trời mưa to, mới vào chùa Trấn Quốc thỉnh chuông niệm Phật. Tiếng chuông ngân vang, bỗng phía Hồ Tây có con trâu vàng xuất hiện cúi đầu xin theo hầu. Công chúa Quỳnh Hoa xuống thuyền, trâu vàng rẽ nước băng lên phía trước dẫn lối.

Kỳ lạ thay, thuyền bà lướt tới đâu, thì lạch nước hóa thành sông (tức sông Kim Ngưu ngày nay), bãi lầy thành đồng ruộng, làng xóm, chợ búa cũng theo đó mà trù phú. Thuyền đi qua các địa phận Sở Thượng, Sở Hạ, Phương Quế, Phú Cốc, Động Quất, Nguyễn Bí…

Tại Quyết định số 158/QĐ-UB, UBND Hà Tây (cũ) đã công nhận đền thờ Công chúa Khúc Thị Ngọc là di tích lịch sử văn hóa.

Đến khu chùa Đậu, thì gặp một vùng nước trong biếc, bà hạ lệnh dừng thuyền ở khu Đầm Mâu, rồi xuống tắm. Xong bà bước lên gò cao và hóa. Nơi bà tắm dân làng gọi là “Trẩm”, nơi bà hóa Nhân dân lập đền thờ, suy tôn bà là Quỳnh Hoa Thánh Mẫu, quanh năm hương khói.

Với công lao to lớn của bà Khúc Thị Ngọc, các làng thờ bà. Hàng năm vào ngày 15/3 âm lịch, ba thôn Vĩnh Mộ, Hương Cù và Cổ Chất cùng chung sức tổ chức lễ hội để tưởng nhớ ơn đức của bà với dân với nước, đồng thời cũng để giao lưu với nhau để cùng xây dựng đời sống đoàn kết để hướng về bà.

Bí thư thôn Vĩnh Mộ Nguyễn Tuấn Chỉnh (trái) và hậu duệ họ Khúc, ông Khúc Văn Hưng (phải) ôn lại sự tích về Quỳnh Hoa công chúa

NSƯT Khúc Hà Linh (hậu duệ dòng họ Khúc), nguyên Hiệu trưởng Trường Văn hóa Nghệ thuật tỉnh Hải Dương cho biết, ban đầu, đền thờ bà Khúc Thị Ngọc chỉ là túp lều tranh, dựng sơ sài, xung quanh là đồng chiêm trũng.

Đến khi vua Lý Thái Tổ lên ngôi, dời đô từ Hoa Lư về La Thành, đổi tên là Thăng Long, vua bèn ban sắc chỉ cho dân chúng trong vùng tôn tạo xây đình chùa và nhân đó 3 làng Vĩnh Mộ, Cổ Chất, Phương Cù công đức xây thành ngôi miếu lộ thiên hình ngai để thờ bà.

Sang triều Lê, miếu Thánh Mẫu lần đầu tiên được tân tạo. Nhưng phải đến nhà hậu Lê mới xét công lao và ban sắc phong thần cho bà, nhưng sắc chỉ này đã thất truyền. Trong đền hiện chỉ còn tấm biển sơn son thiếp vàng đề bốn chữ “Lịch triều phong tặng” là dấu tích của lần phong tặng ấy.

Năm 1995, đền thờ bà Quỳnh Hoa công chúa Khúc Thị Ngọc được tôn tạo, với ngôi nhà ba gian lợp ngói, có một hậu cung. Trên bệ thờ có khám cổ. Trong khám có tượng Thánh Mẫu, tĩnh tọa trên tòa sen. Ngày 4/2/2003, tại quyết định số 158/QĐ-UB, UBND Hà Tây đã công nhận đền thờ Công chúa Khúc Thị Ngọc là di tích lịch sử văn hóa.

Tương truyền, phía sau ngôi đền cũng là phần mộ của Quỳnh Hoa công chúa

Hai mươi năm đã qua, dù được Nhân dân địa phương giữ gìn và hậu duệ họ Khúc nhiều lần phát tâm tu bổ, đền thờ Quỳnh Hoa công chúa vẫn không tránh khỏi cảnh xuống cấp, vắng vẻ. Chính vì thế, huyện Thường Tín đã và đang thực hiện kế hoạch lập dự án tu bổ, tôn tạo di tích đền - chùa Vĩnh Mộ.

Sỹ tử cầu mong sự che chở của Quỳnh Hoa công chúa

Huyện Thường Tín kỳ vọng việc di tích đền - chùa Vĩnh Mộ sẽ làm cho di tích ngày càng trở lên khang trang, sạch đẹp, đáp ứng nguyện vọng chính đáng của Nhân dân và chính quyền địa phương trong công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa; đồng thời, góp phần nâng cao đời sống tinh thần cho nhân dân địa phương; phục vụ thờ phụng tín ngưỡng, giáo dục đạo đức, điều chỉnh, củng cố mối quan hệ cư dân làng xã trên cơ sở tôn trọng truyền thống và pháp luật, giới thiệu lịch sử văn hóa tạo điều kiện nghiên cứu cho các đối tượng và khách quốc tế về di tích.