Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam có coi thường pháp luật?

Coi thường quy định của Chính phủ?

Thời gian qua, báo Tuổi trẻ Thủ đô đã đăng tải loạt bài phản ánh về việc Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam bất tuân quy định của Chính phủ, khi đơn vị này trong nhiều năm qua, dù là doanh nghiệp 100% vốn Nhà nước nhưng không công bố đầy đủ thông tin doanh nghiệp Nhà nước.

Với mong muốn tìm hiểu về việc không công bố thông tin doanh nghiệp theo yêu cầu của Chính phủ cũng như trách nhiệm của từng cá nhân, đơn vị trong việc này để độc giả được tỏ tường, phóng viên đã liên hệ làm việc với Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam, Bộ Giáo dục và Đào tạo. Tuy nhiên, đến nay đã nhiều ngày trôi qua phóng viên không nhận được phản hồi từ các đơn vị trên, thậm chí là sự né tránh.

Sau khi đặt lịch làm việc, phóng viên báo Tuổi trẻ Thủ đô đã nhiều lần liên hệ với đại diện truyền thông của Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam nhưng vị này luôn tìm cách né tránh trả lời với lý do "ban lãnh đạo bận nên chưa trả lời được". Trong khi đó, về phía Bộ Giáo dục và Đào tạo, mặc dù đã đặt lịch làm việc tại trụ sở nhưng nhiều ngày trôi qua phóng viên không nhận được bất cứ hồi âm nào.

Trước sự việc trên, dư luận đặt ra vấn đề vì sao Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam lại chọn cách im lặng với báo chí trước những dấu hiệu vi phạm của mình. Còn Bộ Giáo dục và Đào tạo, với tư cách là đại diện sở hữu vốn Nhà nước cũng là cơ quan chủ quản lại không phản hồi báo chí, liệu có hay không tình trạng bao che cho các hành vi vi phạm của Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam?

Có ý kiến còn cho rằng, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam, Bộ Giáo dục và Đào tạo đang "coi trời bằng vung" khi bất tuân cả Luật Báo chí, Luật Doanh nghiệp và các quy định của Chính phủ?

Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam

Điều 38 Luật Báo chí năm 2016, quy định: "Trong phạm vi quyền hạn, nhiệm vụ của mình, các cơ quan, tổ chức, người có trách nhiệm có quyền và nghĩa vụ cung cấp thông tin cho báo chí và chịu trách nhiệm trước pháp luật về nội dung thông tin đã cung cấp". Ngoài ra, việc phát ngôn, cung cấp thông tin cho báo chí của các cơ quan hành chính còn được quy định tại Nghị định số 09/2017/NĐ-CP ngày 9/2/2017 của Chính phủ.

Theo Luật sư Phan Thị Lam Hồng - Đoàn Luật sư TP Hà Nội, nếu phóng viên xuất trình đầy đủ thẻ nhà báo hoặc giấy giới thiệu của cơ quan, thậm chí công văn để bảo đảm tính chính danh khi liên hệ làm việc mà lãnh đạo đơn vị, doanh nghiệp không cung cấp/trả lời thì đồng nghĩa với việc họ đang vi phạm quy định của Chính phủ về cung cấp, trả lời thông tin cho báo chí và vi phạm Luật Báo chí.

Trước đó, sau khi báo Tuổi trẻ Thủ đô đăng bài phản ánh về việc Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam thời gian qua đã không công bố đầy đủ thông tin doanh nghiệp theo quy định Chính phủ, bất ngờ, ngày 30/6, đơn vị này đã đồng loạt công bố các tài liệu: Báo cáo thực trạng quản trị và cơ cấu tổ chức năm 2021; Báo cáo kết quả thực hiện các nhiệm vụ công ích và trách nhiệm xã hội năm 2021; Báo cáo tình hình đầu tư tại các công ty con năm 2021 và Báo cáo đánh giá tình hình hoạt động sản xuất kinh doanh năm 2021.

Tuy nhiên, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam vẫn chưa công bố báo cáo tài chính, kế hoạch kinh doanh hằng năm trên website của công ty. Việc Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam không công bố thông tin doanh nghiệp đầy đủ, đặc biệt là các báo cáo tài chính hằng năm khiến dư luận đặt nghi vấn về tính minh bạch trong hoạt động kinh doanh sách giáo khoa của đơn vị này. Trong khi đó, việc tăng giá sách giáo khoa đang là vấn đề gây bức xúc với phụ huynh học sinh cũng như dư luận xã hội trong thời gian qua.

Bộ Giáo dục và Đào tạo có làm ngơ?

Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam là doanh nghiệp do Bộ Giáo dục và Đào tạo đại diện Nhà nước sở hữu 100% vốn. Đơn vị này hoạt động theo mô hình công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên.

Do đó, việc Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam không tuân thủ quy định của Chính phủ thì Bộ Giáo dục và Đạo cũng phải có trách nhiệm với tư cách là cơ quan đại diện chủ sở hữu vốn Nhà nước và cũng là cơ quan chủ quản.

Bộ Giáo dục và Đào tạo có làm ngơ cho vi phạm của Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam?

Luật sư Phan Thị Lam Hồng - Đoàn Luật sư TP Hà Nội cho biết, theo quy định tại Điều 61 Luật Quản lý, sử dụng vốn Nhà nước đầu tư vào sản xuất kinh doanh tại doanh nghiệp, doanh nghiệp, cơ quan đại diện chủ sở hữu, Bộ Tài chính có trách nhiệm công khai thông tin hoạt động của doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ.

Cụ thể, ngày 18/9/2015, Chính phủ ban hành Nghị định số 81/2015/NĐ-CP của Chính phủ quy định về việc công bố thông tin của doanh nghiệp Nhà nước. Mới nhất, Nghị định 47/2021/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều của Luật Doanh nghiệp của Chính phủ cũng đã nêu việc công bố thông tin của doanh nghiệp Nhà nước phải đầy đủ, chính xác và kịp thời theo quy định của pháp luật nhằm bảo đảm yêu cầu công khai, minh bạch về hoạt động của doanh nghiệp; Bảo đảm tính hiệu quả, hiệu lực trong hoạt động quản lý và giám sát của cơ quan Nhà nước và xã hội.

Theo ý kiến của vị luật sư, doanh nghiệp Nhà nước nắm giữ một lượng lớn vốn, tài sản của Nhà nước, đóng vai trò quan trọng trong thực hiện các chính sách kinh tế vĩ mô, hoạt động trong những lĩnh vực mà khối tư nhân không tham gia hoặc do độc quyền tự nhiên; Cung cấp những sản phẩm, dịch vụ thiết yếu, quan trọng đối với nền kinh tế.

Do đó, công khai thông tin hoạt động của doanh nghiệp Nhà nước là một trong những công cụ hữu hiệu để các cơ quan có thẩm quyền thực hiện giám sát việc thực thi các nhiệm vụ được Nhà nước giao và nâng cao hiệu quả quản lý, sử dụng các nguồn lực của Nhà nước tại các doanh nghiệp này.

Theo đó, việc công khai thông tin giúp chia sẻ, minh bạch hóa thông tin trong nội bộ doanh nghiệp cũng như giữa doanh nghiệp với cơ quan đại diện chủ sở hữu, cơ quan quản lý Nhà nước và các tổ chức, cá nhân có liên quan (ví dụ: Người lao động, nhà đầu tư, đối tác kinh doanh...).

Đồng thời, Nhân dân là chủ sở hữu thực sự của doanh nghiệp Nhà nước; Cơ quan đại diện chủ sở hữu và những người có liên quan chỉ được ủy quyền để thực thi quyền sở hữu của Nhân dân đối với doanh nghiệp.

Vì vậy, cần thiết phải công bố thông tin, giải trình để Nhân dân có cơ sở đánh giá, xác thực rằng các tổ chức, cá nhân được ủy quyền đại diện đang hành động vì lợi ích của Nhân dân và đang sử dụng có hiệu quả nguồn lực (trong đó có nguồn gốc từ tiền thuế của Nhân dân) được Nhà nước đầu tư tại doanh nghiệp.

Luật sư cho rằng, việc Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam không công bố đầy đủ thông tin doanh nghiệp thì cần phải làm rõ trách nhiệm của đơn vị đại diện sở hữu vốn Nhà nước là Bộ Giáo dục và Đào tạo, sau đó là trách nhiệm trực tiếp của lãnh đạo Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam.

"Mặc dù theo quy định, người quản lý sẽ bị khiển trách hoặc cảnh cáo, doanh nghiệp bị xử phạt hành chính nếu không thực hiện công bố thông tin theo quy định. Tuy nhiên, chế tài hiện hành chưa đủ nặng để bắt buộc doanh nghiệp phải tuân thủ, do đó, tôi cho rằng phải tăng mạnh chế tài xử lý, đặc biệt là người đứng đầu đơn vi vi phạm và đại diện sở hữu", vị luật sư nhận định.

Dàn lãnh đạo có thu nhập khủng Theo "Báo cáo đánh giá tình hình hoạt động sản xuất kinh doanh năm 2021" vừa công bố, năm 2021, Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam đã phát hành hơn 164 triệu quyển sách giáo khoa, vượt 40% so với kế hoạch đề ra. Về các chỉ tiêu tài chính, năm 2021, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam ghi nhận doanh thu hơn 1.828 tỷ đồng, đạt 132% so với kế hoạch Bộ Giáo dục và Đào tạo giao. Trong đó, doanh thu chủ yếu đến từ hoạt động phân phối sách giáo khoa chiếm tới 97%, phần còn lại thuộc về nguồn thu từ hoạt động tài chính và thu nhập khác. Kết quả, năm 2021, Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam ghi nhận sau thuế đạt 287,4 tỷ đồng, tương đương cao gấp 2,5 lần so với kế hoạch được Bộ Giáo dục và đào tạo giao. Đây cũng là mức lợi nhuận tăng đột biến, vượt qua con số dao động bình quân từ 120 - 150 tỷ đồng của những năm trước (năm 2015 đạt 32 tỷ đồng, năm 2016 đạt 72 tỷ đồng, năm 2017 đạt 151 tỷ đồng, năm 2018 đạt 128 tỷ đồng, năm 2019 đạt 132 tỷ đồng, năm 2020 đạt 125 tỷ đồng). Như vậy, có thể thấy, kết quả kinh doanh của Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam đã tăng mạnh theo đà tăng giá sách giáo khoa. Năm học 2020 - 2021, khi bắt đầu triển khai chương trình giáo dục phổ thông mới với lớp 1, giá sách cao hơn 3 - 4 lần. Năm nay, mức giá sách giáo khoa cho các lớp 3, 7 và 10 cũng cao hơn 2 - 3 lần so với các bộ sách cũ. Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam hưởng lợi lớn từ sách giáo khoa Trong "Báo cáo thực trạng quản trị và cơ cấu tổ chức năm 2021", Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam đã hé lộ mức thu nhập khủng của dàn lãnh đạo đơn vị này. Theo đó, ông Nguyễn Đức Thái - Chủ tịch Hội đồng thành viên nhận mức lương 544,3 triệu đồng/năm cộng với khoản 120 triệu đồng tiền thưởng và thu nhập khác. Như vậy, tổng thu nhập năm 2021 của ông Thái lên tới hơn 660 triệu đồng. Người có tổng thu nhập cao thứ hai tại Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam là ông Hoàng Lê Bách - Ủy viên Hội đồng thành viên kiêm Tổng Giám đốc, với gần 620 triệu đồng. Trong đó, tiền lương là 538 triệu đồng và 80 triệu đồng tiền thưởng và thu nhập khác. Các Ủy viên Hội đồng thành viên khác gồm: Ông Phạm Vĩnh Thái (nhận 425 triệu đồng tiền lương năm 2021); Ông Phạm Văn Thắng (173,8 triệu đồng); Ông Phạm Gia Thạch (vừa chức danh Ủy viên Hội đồng thành viên kiêm Kế toán trưởng có tổng thu nhập hơn 500 triệu đồng); Bà Nguyễn Thị Thu Hằng (360 triệu đồng); Ông Thừa Phú (340 triệu đồng). Tương tự, các thành viên trong ban điều hành là các Phó Tổng Giám đốc gồm: Ông Lê Hoàng Hải (tổng thu nhập hơn 540 triệu đồng); Ông Nguyễn Chí Bình và bà Phùng Ngọc Hồng có cùng mức thu nhập là hơn 530 triệu đồng. Trong khi đó, cùng là Phó Tổng Giám đốc nhưng ông Lê Huy chỉ nhận mức lương 57,9 triệu đồng và ông Lê Thành Anh là 225 triệu đồng. Hưởng lợi lớn từ sách giáo khoa vẫn "đổ lỗi" cho báo chí Lý giải về việc kinh doanh của năm vừa qua, Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam cho biết có nhiều thuận lợi và cả khó khăn. Về mặt thuận lợi, Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam cho biết tiếp tục nhận được sự quan tâm, chỉ đạo sâu sát của lãnh đạo Bộ Giáo dục và Đào tạo, lãnh đạo Bộ Tài chính; Đồng thời nhận được sự ủng hộ của các ban, ngành Trung ương và địa phương, sự quan tâm của xã hội đối với ngành Giáo dục cũng như đối với các sản phẩm của Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam phục vụ nhiệm vụ dạy và học trong nhà trường... Về mặt khó khăn, Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam cho biết, dịch bệnh gây trở ngại cho công tác in, vận chuyển, cung ứng sách trước ngày khai giảng; Kế hoạch in sách giáo khoa mới lớp 2 và lớp 6 bị động do Bộ Giáo dục và Đào tạo phê duyệt mẫu chậm so với kế hoạch. Mặt khác, nạn in lậu, làm giả sách ngày càng tinh vi. Bên cạnh đó, Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam cũng cho biết thêm, tình hình cạnh tranh trong xuất bản sách giáo khoa ngày càng gia tăng, những thông tin báo chí, dư luận xã hội bất lợi về bản quyền sách giáo khoa, hoạt động đấu thầu mua sắm vật tư giấy in... cũng tác động không nhỏ đến hoạt động sản xuất kinh doanh của đơn vị này.