Biến đổi khí hậu gây mưa lũ liên tiếp ở Châu Á

Biến đổi khí hậu gây mưa lũ liên tiếp ở Châu Á (Ảnh: Getty)

Mưa lũ bất thường

Một dự đoán không mấy lạc quan về khu vực đông dân nhất thế giới cuối cùng cũng trở thành hiện thực. Homero Paltan Lopez, nhà nghiên cứu tại Đại học Oxford, cho biết: “Có sự nhất quán khi cho rằng biến đổi khí hậu ở Châu Á sẽ hình thành những mùa mưa dữ dội hơn, từ đó dẫn đến lũ lụt nhiều hơn”.

Nobiron, một góa phụ 54 tuổi sống gần sông Brahmaputra ở miền Bắc Bangladesh, đã chứng kiến ​​ngôi nhà và tất cả đồ đạc của mình bị phá hủy khi lũ quét qua ngôi làng vào tháng 6 - 7 vừa qua.

“Tôi chưa bao giờ phải chịu mất mát như vậy vì lũ lụt. Ngôi nhà của tổ tiên đã trôi xuống sông với tất cả những thứ mà tôi cố gắng dành dụm được trong cả cuộc đời. Giờ đây, tôi không còn gì cả”, bà Nobiron nói.

Vốn là quốc gia thường phải hứng chịu các đợt lũ lụt nhưng năm nay, Bangladesh chịu ảnh hưởng đặc biệt nặng nề. Có những thời điểm, một phần ba diện tích của quốc gia này trong tình trạng ngập nước.

Kaiser Rejve, Giám đốc tổ chức nhân đạo CARE Bangladesh cho biết: “Trong những năm gần đây, tần suất lũ lụt bất thường ở Bangladesh đã tăng lên đáng kể, gây thiệt hại nghiêm trọng về tính mạng và tài sản. Các trận lũ lụt gần đây cho thấy tần suất và cường độ nguy cơ lũ lụt và xói mòn sông sẽ gia tăng ở Bangladesh trong những năm tới”.

Tình cảnh ngập lụt ở thủ đô Dhaka của Bangladesh (Ảnh: Getty)

Tuy nhiên, hiện tượng này không chỉ xảy ra ở riêng Bangladesh. Kể từ tháng 6, lượng mưa cực lớn đã dẫn đến lũ lụt lớn ở nhiều nơi trong khu vực. Tại Nhật Bản, Trung Quốc, Indonesia, Hàn Quốc, Nepal, Pakistan, Mông Cổ, Ấn Độ và gần đây nhất là Việt Nam. Hàng triệu người dân đã phải di dời và hàng trăm người thiệt mạng.

Riêng tại Trung Quốc, 2,7 triệu người đã phải sơ tán và ước tính khoảng 63 triệu người bị ảnh hưởng do lũ lụt trong năm 2020. Tổng số 53 con sông hiện đang ở gần hoặc đã đạt mực nước cao kỷ lục. Các đập ở lưu vực sông Dương Tử đều đạt mức gần hoặc cao hơn dung tích chứa, gây ra đợt lũ lụt tồi tệ nhất ở miền Nam Trung Quốc kể từ năm 1961.

Trong khi đó, ở Nam Á ước tính 17 triệu người sẽ bị ảnh hưởng trong năm nay. Tình hình có khả năng trở nên tồi tệ hơn do lượng mưa lớn được dự báo ở nhiều khu vực Châu Á trong mùa này.

Tại Nhật Bản, quốc gia vốn không xa lạ gì với các thảm họa thiên tai cũng đang phải trải qua tình hình thời tiết vô cùng tồi tệ. Trận mưa kỷ lục vào tháng 7 vừa qua ở tỉnh Kumamoto trên đảo Kyushu đã khiến ít nhất 65 người thiệt mạng. Các khu vực của tỉnh Chiba ở phía Đông Tokyo bị một cơn bão lớn càn quét khiến hơn 70.000 ngôi nhà bị hư hại, đánh đánh sập nguồn điện dẫn đến mất điện nhiều ngày, ảnh hưởng đến cuộc sống của hàng chục nghìn người.

Khu vực chịu tác động nặng nề nhất

Trước đó, theo kết quả từ nghiên cứu do Viện nghiên cứu toàn cầu McKinsey thực hiện vào tháng 8, các đợt nắng nóng gây chết người, hạn hán, lũ lụt và bão sẽ trở nên phổ biến hơn ở Châu Á - Thái Bình Dương. Khu vực này đang phải đối mặt với các tác động ngày càng nghiêm trọng hơn từ biến đổi khí hậu so với nhiều nơi trên thế giới.

Chuyên gia của Viện dự báo: “Đến năm 2050, 75% lượng vốn toàn cầu đối mặt rủi ro vì lũ lụt liên tiếp xảy ra ở Châu Á. Trong đó, tiểu lục địa Ấn Độ và các vùng duyên hải Đông Nam Á sẽ bị ảnh hưởng nặng nề nhất”.

Một nghiên cứu khác cũng dự báo kết quả tương tự. Nghiên cứu trên tạp chí khoa học Nature Communications năm ngoái ước tính, 300 triệu người sống ở những vùng có thể xảy ra lũ lụt do biến đổi khí hậu gây ra vào năm 2050. Phần lớn các vùng dễ bị tổn hại nhất là các nước Châu Á như Trung Quốc, Ấn Độ, Bangladesh và Việt Nam.

Ông Abhas K Jha thuộc chương trình quản lý rủi ro thiên tai và đô thị của Ngân hàng Thế giới tại Đông Á và Thái Bình Dương, cho biết: “Khoa học ngày càng trở nên chính xác hơn. Một điều mà chúng tôi biết chắc chắn là những nơi có nguy cơ lũ lụt sẽ có nguy cơ lũ lụt cao hơn và những nơi khô hạn sẽ ngày càng khô hạn hơn”.

Lũ lụt ở Tây Nam Nhật Bản hồi tháng 7 (Ảnh: Kyodo)

Nguyên nhân do Châu Á là khu vực chiếm phần lớn tổng lượng khí thải carbon toàn cầu và tỷ lệ này đang gia tăng không ngừng. Hiện nay, hầu hết sự chú ý về biến đổi khí hậu đều tập trung vào việc giảm nhẹ hay cắt giảm lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính, qua đó nhằm giảm tác động lâu dài của biến đổi khí hậu.

Tuy nhiên, đối với lũ lụt, việc cắt giảm khí thải trong ngắn và trung hạn có ít tác động bởi lượng mưa dữ dội và mực nước biển dâng như bây giờ là do hậu quả của lượng khí thải trong quá khứ.

Bên cạnh đó, các yếu tố phi khí hậu như di cư và phát triển đô thị cũng có tác động đến tình trạng lũ lụt.

Sự bùng nổ kinh tế trong nhiều thập kỷ của Châu Á đã thúc đẩy làn sóng di cư. Ước tính có khoảng một triệu người chuyển đến các khu vực thành thị mỗi tuần. Đó là sự bùng nổ và hầu hết là không có kế hoạch. Các thành phố tại Châu Á đã có thêm 200 triệu cư dân trong 10 năm kể từ năm 2000. Xu hướng này thể hiện rõ rệt nhất ở Trung Quốc, trong khi tốc độ đô thị hóa tại Pakistan, Indonesia và Ấn Độ cũng đang gia tăng mạnh mẽ.

Tại Châu Á, sự phát triển của các thành phố và số lượng người sống dọc bờ biển hoặc con sông ngày càng tăng. Như vậy, số lượng người dân ở các khu vực dễ bị ảnh hưởng bởi lũ lụt đã tăng lên.

Mặt khác, các nhà khoa học vẫn đang nghiên cứu các dự án cơ sở hạ tầng khổng lồ như đập có phải là một trong những nguyên nhân gây lũ lụt hay không. Một số trận lũ lụt dữ dội đã xảy ra ở lưu vực sông Dương Tử, nơi có một trong những cơ sở hạ tầng quản lý nước khổng lồ nhất hành tinh, trong đó có cả đập thuỷ điện Tam Hiệp lớn nhất thế giới.

Giáo sư Lopez thuộc Đại học Oxford cho biết: “Ở Trung Quốc, chính sách của nhà nước trong nhiều thập kỷ là can thiệp, kiểm soát và giảm thiểu lũ lụt ở khu vực lưu vực sông Dương Tử. Tuy nhiên, thật đáng ngạc nhiên khi lũ lụt vẫn xảy ra ở một khu vực như vậy”.