Canh tác cà phê thông minh - Giải pháp "vàng" cho nông dân Tây Nguyên

“Tiếng kêu cứu” từ đất và áp lực của biến đổi khí hậu

Tây Nguyên – thủ phủ cà phê của Việt Nam đang phải đối mặt với “thách thức kép” như khí hậu ngày càng khắc nghiệt và đất trồng thoái hóa nghiêm trọng sau nhiều năm canh tác.

Nông dân Tây Nguyên tham dự Hội thảo tổng kết mô hình “Canh tác cà phê thông minh thích ứng với biến đổi khí hậu” giai đoạn 2023–2025 do Công ty Phân bón Bình Điền, Trung tâm Khuyến nông Quốc gia và Viện Wasi tổ chức

Kết quả phân tích gần 200 mẫu đất tại các vùng trọng điểm cho thấy một bức tranh đáng lo ngại: đất rất chua, độ pH trung bình chỉ khoảng 3,9, thậm chí có nơi xuống đến 3,0. Hàm lượng canxi và magiê đều ở mức thấp khiến đất nghèo dinh dưỡng và kém khả năng giữ chất. Trong khi đó, lượng chất hữu cơ chỉ ở mức trung bình, lân tổng cao nhưng cây trồng lại hấp thu kém, đồng thời thiếu hụt đạm, kali và các vi lượng thiết yếu như bo, kẽm.

Theo các chuyên gia nông nghiệp, nguyên nhân của tình trạng này bắt nguồn từ địa hình dốc, mưa lớn gây xói mòn, việc sử dụng phân bón hóa học mất cân đối trong thời gian dài, cùng với sự thiếu hụt bổ sung hữu cơ khiến đất “mệt mỏi”, cây cà phê yếu và dễ nhiễm sâu bệnh.

Giải pháp bền vững từ canh tác thông minh

Trước thực trạng đó, Công ty Cổ phần Phân bón Bình Điền (Phân bón Bình Điền) đã triển khai mô hình canh tác cà phê thông minh – một giải pháp tổng hợp nhằm phục hồi sức khỏe đất, cân bằng dinh dưỡng và gia tăng năng suất trên cơ sở kết hợp giữa khoa học đất, dinh dưỡng cây trồng và công nghệ số.

TS. Phan Việt Hà, Phó Viện trưởng phụ trách Viện Khoa học Kỹ thuật Nông lâm nghiệp Tây Nguyên (WASI) định hướng kỹ thuật cho nông dân tại hội thảo

Trọng tâm của mô hình là bón phân cân đối, giúp cải thiện chất lượng đất và tăng sức đề kháng cho cây. Các sản phẩm như Đầu Trâu Cân bằng đất được sử dụng để nâng pH, khử độc kim loại và bổ sung canxi, magiê, trong khi Đầu Trâu hữu cơ dưỡng rễ – tốt cây giúp tăng hàm lượng hữu cơ và cải thiện cấu trúc đất.

Song song đó, bộ sản phẩm Đầu Trâu NPK chuyên dùng cho cà phê – gồm các công thức phù hợp từng giai đoạn như Đầu Trâu mùa khô, Đầu Trâu tăng trưởng, Đầu Trâu chắc hạt – cung cấp đầy đủ dinh dưỡng đa, trung và vi lượng, giúp cây hấp thu tốt nhất những yếu tố dinh dưỡng cần thiết theo từng thời kỳ sinh trưởng của cây, cây phát triển khỏe mạnh, năng suất và chất lượng đều tăng.

Ngoài ra, nông dân tham gia mô hình còn được hướng dẫn áp dụng kỹ thuật canh tác tích hợp, bao gồm tưới tiết kiệm, quản lý cỏ và sâu bệnh tổng hợp (IPM), tận dụng phụ phẩm nông nghiệp để tái tạo dinh dưỡng và giảm phát thải khí nhà kính.

TS. Phạm Anh Cường – Trưởng phòng Nghiên cứu và Phát triển sản phẩm, Công ty Phân bón Bình Điền chia sẻ cùng bà con về hiệu quả của mô hình áp dụng công thức bón bộ phân NPK chuyên dùng cho cây cà phê Đầu Trâu mùa khô, Đầu Trâu tăng trưởng và Đầu Trâu chắc hạt

Trong tương lai Phân bón Bình Điền sẽ tích hợp và áp dụng các công nghệ hiện đại như Internet of Things (IoT), dữ liệu lớn (Big Data), trí tuệ nhân tạo (AI)… và cảm biến thông minh vào quá trình trồng trọt, chăm sóc, thu hoạch và chế biến cà phê, để nâng cao hiệu quả sản xuất.

Hiệu quả rõ nét: “4 tăng – 2 giảm”

Sau hai năm triển khai tại nhiều tỉnh Tây Nguyên, mô hình canh tác cà phê thông minh của Phân bón Bình Điền đã mang lại những kết quả ấn tượng. Năng suất cà phê trồng thuần đạt trung bình 6 tấn nhân mỗi héc-ta, các mô hình xen canh hồ tiêu đạt cao hơn đối chứng từ 10 đến 15%. Hạt cà phê to, chắc, tỷ lệ sàng lớn và chất lượng nông sản được nâng cao rõ rệt.

Ông Nguyễn Huy Thân – nông dân tham gia mô hình, chia sẻ niềm vui khi năng suất và chất lượng cà phê được nâng cao rõ rệt

Lợi nhuận của nông dân tăng thêm từ 89 đến 124 triệu đồng mỗi héc-ta so với phương pháp canh tác truyền thống, trong khi sức khỏe cây trồng cũng được cải thiện đáng kể: cây phát triển mạnh, đốt dự trữ nhiều và phục hồi nhanh sau thu hoạch. Tỷ lệ rụng trái non giảm từ 15% đến 25%, sâu bệnh hại như rệp sáp, gỉ sắt hay thán thư được kiểm soát hiệu quả nhờ sử dụng chế phẩm sinh học thay cho thuốc bảo vệ thực vật.

Ông Lê Thanh Trí, nông dân tham gia mô hình tại Gia Lai, chia sẻ: “Chưa bao giờ tôi thấy cây cà phê khỏe như bây giờ. Đất mềm, cây xanh, trái sai mà ít sâu bệnh. Nếu không có chương trình này, chúng tôi rất khó trụ được trước thời tiết thất thường như hiện nay.”

TS. Trương Hồng, Thành viên Hội đồng Khoa học Công ty CP Phân bón Bình Điền, chia sẻ tại buổi hội thảo

Nông dân thực hiện mô hình tại Eakar, Ông Nguyễn Huy Thân: "Qua 2 năm thực hiện mô hình, vườn cà phê tốt hơn rõ rệt, năng suất cao và cành dữ trữ cho niên vụ sau vẫn cao, không gặp tình trạng năm được mùa năm sau lại thất mùa như trước đây".

Hướng tới nền nông nghiệp bền vững

“Canh tác cà phê thông minh thích ứng với biến đổi khí hậu” không chỉ là một mô hình khuyến nông, mà là bước đi chiến lược trong hành trình đồng hành cùng nông dân trên hành trình “xanh hóa từ nhà máy đến ruộng vườn”. Bình Điền không chỉ cung cấp phân bón, mà hướng tới việc mang đến giải pháp kỹ thuật toàn diện, giúp người trồng cà phê tăng hiệu quả sản xuất, giảm chi phí và phát triển bền vững.

Các nhà nông tham dự hội thảo tổng kết chương trình Canh tác cà phê thông minh tại Tây Nguyên của Công ty Phân bón Bình Điền

Từ những cánh đồng lúa trĩu hạt ở đồng bằng sông Cửu Long đến những nương cà phê xanh mướt nơi cao nguyên, Bình Điền đang từng bước hiện thực hóa tầm nhìn phát triển xanh – hiệu quả – bền vững, góp phần nâng cao giá trị nông sản Việt trên thị trường quốc tế.

Thông điệp “Đất khỏe – Cây cà phê khỏe – Nông dân khỏe” không chỉ là khẩu hiệu, mà là cam kết hành động cụ thể mà Bình Điền và bà con nông dân Tây Nguyên đang cùng nhau vun đắp – vì một Tây Nguyên xanh tươi, vì một hạt cà phê Việt Nam vươn xa.

VĂN QUÂN