Đổi mới tư duy, cách nghĩ, cách làm, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính chủ trì Hội nghị toàn quốc tổng kết Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2025 và định hướng nội dung giai đoạn 2026-2030 - Ảnh: VGP/Nhật Bắc

Hội nghị được tổ chức trực tiếp tại trụ sở Chính phủ, trực tuyến với 34 tỉnh, thành phố trong cả nước. Đồng chủ trì hội nghị có các đồng chí: Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam Đỗ Văn Chiến; Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Nguyễn Hoà Bình, Trưởng Ban Chỉ đạo Trung ương các chương trình mục tiêu quốc gia; Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Thủ tướng Chính phủ Mai Văn Chính; Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh. Dự hội nghị có lãnh đạo các ban, bộ, ngành, cơ quan Trung ương; lãnh đạo các tỉnh, thành phố; các đại sứ, đại diện các tổ chức quốc tế tại Việt Nam.

Phát biểu khai mạc hội nghị, trong không khí cả nước đang có nhiều hoạt động sôi nổi kỷ niệm các ngày lễ lớn của đất nước, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh, việc thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi không chỉ là trách nhiệm, nghĩa vụ, mà còn là tình cảm sâu sắc, mệnh lệnh từ trái tim, mang tính nhân văn cao cả đối với đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi - nơi còn nhiều khó khăn về hạ tầng cả về giao thông, giáo dục, y tế, vệ sinh môi trường, sinh kế của người dân còn nhiều khó khăn, còn nhiều tập quán lạc hậu…

Bày tỏ trăn trở về cách tổ chức thực hiện thời gian qua, Thủ tướng Chính phủ cho rằng việc thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia này còn manh mún, chia cắt, thiếu đồng bộ, gắn kết, trọng tâm, trọng điểm. Do đó, Thủ tướng yêu cầu hội nghị tập trung thảo luận đánh giá khách quan những kết quả đạt được, những hạn chế, khó khăn; đặc biệt nêu ra bài học kinh nghiệm, đề xuất giải pháp để việc thực hiện Chương trình thời gian tới hiệu quả hơn.

Cho rằng việc phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi phải có cách tiếp cận toàn dân, toàn diện, cả hệ thống chính trị phải vào cuộc, Thủ tướng gợi mở cần đổi mới tư duy, cách nghĩ, cách làm; đẩy mạnh phân cấp, phân quyền đi đôi với phân bổ nguồn lực, nâng cao năng lực thực thi và thiết kế công cụ, tăng cường giám sát, kiểm tra; hoàn thiện thể chế để phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi; ưu tiên nguồn lực, tài chính có trọng tâm, trọng điểm; đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực; quy hoạch phát triển, sản xuất, các sản phẩm đặc trưng… nhằm mang lại lợi ích cho cộng đồng, nâng mức hưởng thụ cho người dân vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi…

Thủ tướng cho rằng, đối với địa phương có các sản phẩm tiêu biểu (OCOP), cần phải xây dựng thương hiệu, quy hoạch vùng trồng nguyên liệu bài bản; ứng dụng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số; liên kết với doanh nghiệp để cung ứng hàng hoá, vật tư phục vụ sản xuất, tiêu thụ sản phẩm; huy động ngân hàng hỗ trợ vốn; đẩy mạnh liên kết giữa các hộ gia đình, hợp tác xã; phát triển hộ kinh doanh thành doanh nghiệp, doanh nghiệp nhỏ thành doanh nghiệp lớn, doanh nghiệp lớn thành doanh nghiệp đa quốc gia, tham gia chuỗi giá trị toàn cầu.

Thủ tướng yêu cầu hội nghị tập trung thảo luận đánh giá khách quan những kết quả đạt được, những hạn chế, khó khăn; đặc biệt nêu ra bài học kinh nghiệm, đề xuất giải pháp để việc thực hiện Chương trình thời gian tới hiệu quả hơn - Ảnh: VGP/Nhật Bắc

Theo Ban Chỉ đạo Trung ương các chương trình mục tiêu quốc gia, nước ta có 53 dân tộc thiểu số với dân số trên 14,4 triệu người, cư trú trên địa bàn chiếm khoảng 3/4 diện tích tự nhiên của cả nước. Sau sắp xếp địa giới hành chính và tổ chức bộ máy chính quyền địa phương 02 cấp, cả nước có khoảng 1.516 xã thuộc vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi trên địa bàn 32 tỉnh, thành phố.

Vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi chủ yếu ở các khu vực núi cao, biên giới, có vị trí chiến lược đặc biệt quan trọng; giàu tiềm năng và lợi thế về kinh tế nông lâm nghiệp, khoáng sản, thủy điện, du lịch sinh thái, thương mại qua biên giới… Tuy nhiên, khí hậu khắc nghiệt, địa hình bị chia cắt mạnh, giao thông đi lại khó khăn, thường xuyên gặp sự cố sạt thiên tai lở do lũ ống, lũ quét. Do đó, kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi còn khó khăn, hạ tầng kinh tế - xã hội chưa phát triển, tỷ lệ hộ nghèo cao, tiếp cận dịch vụ y tế, giáo dục, văn hoá hạn chế…

Tiếp nối các chính sách, chương trình trước đó của Đảng, Nhà nước, năm 2019 và 2020, Quốc hội có các nghị quyết phê duyệt Đề án tổng thể và Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030. Ngay sau đó, Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030, giai đoạn I từ năm 2021 đến năm 2025. Theo các nghị quyết của Quốc hội và Chính phủ, tổng mức vốn để thực hiện Chương trình giai đoạn 2021-2025 là trên 137.000 tỷ đồng.

Chương trình của Chính phủ gồm 10 dự án về: Giải quyết tình trạng thiếu đất ở, nhà ở, đất sản xuất, nước sinh hoạt; quy hoạch, sắp xếp, bố trí, ổn định dân cư ở những nơi cần thiết; phát triển sản xuất nông, lâm nghiệp bền vững; phát triển kinh tế - xã hội mô hình bộ đội gắn với dân; đầu tư cơ sở hạ tầng thiết yếu, phục vụ sản xuất, đời sống; phát triển giáo dục đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực; bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp; chăm sóc sức khỏe nhân dân; thực hiện bình đẳng giới và các vấn đề cấp thiết đối với phụ nữ và trẻ em; đầu tư phát triển nhóm dân tộc thiểu số rất ít người và nhóm dân tộc còn nhiều khó khăn; truyền thông, tuyên truyền, vận động trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Chương trình đã hỗ trợ đất ở cho 10.549 hộ; hỗ trợ nhà ở cho 42.567 hộ, hỗ trợ trực tiếp đất sản xuất cho 13.387 hộ, hỗ trợ chuyển đổi nghề cho 54.899 hộ; hỗ trợ nước sinh hoạt phân tán cho 479.358 hộ; đầu tư xây dựng 809 công trình nước sinh hoạt tập trung.

Quy hoạch, sắp xếp, bố trí, ổn định dân cư ở những nơi cần thiết cho 25.056 hộ; các địa phương đã triển khai hỗ trợ khoán bảo vệ 1.478.962 ha diện tích rừng đặc dụng, rừng phòng hộ, tương đương 323.769 hộ được hỗ trợ; triển khai 403 dự án hỗ trợ phương thức sản xuất theo chuỗi giá trị, với tổng giá trị lên tới 306 tỷ đồng; triển khai hỗ trợ 383 dự án, mô hình chăn nuôi, trồng trọt với 36.654 hộ tham gia.

Hội nghị được tổ chức trực tiếp tại trụ sở Chính phủ, trực tuyến với 34 tỉnh, thành phố trong cả nước - Ảnh: VGP/Nhật Bắc

Chương trình triển khai hỗ trợ đầu tư 6.018 công trình giao thông nông thôn, 8.673 km đường giao thông được nhựa hoá, bê tông hoá hoặc cứng hoá; 442 công trình cung cấp điện, 90 trạm chuyển tiếp phát thanh xã; 1.787 nhà sinh hoạt cộng đồng; cải tạo, sửa chữa 183 trạm y tế xã; hỗ trợ trang thiết bị 118 trạm y tế xã; 225 trạm y tế xã và 629 công trình trường, lớp học đạt chuẩn; hỗ trợ 1.901 mô hình đào tạo nghề với 115.575 người lao động tham gia; 5.385 người lao động được hỗ trợ tham gia khóa đào tạo bồi dưỡng kỹ năng nghề, ngoại ngữ và các thủ tục đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng; 37.718 người lao động được hỗ trợ giới thiệu, tư vấn về đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng; 8.424 cán bộ làm công tác đưa người lao động đi làm việc có thời hạn ở nước ngoài và tuyên truyền viên cơ sở ở các cấp.

Tại các địa phương, đã hỗ trợ đầu tư xây dựng, bảo tồn 48 làng, bản và 69 điểm đến du lịch tiêu biểu truyền thống của các dân tộc thiểu số, có 4.409 nhà văn hóa/khu thể thao tại các thôn, bản vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi được đầu tư xây dựng và hỗ trợ trang thiết bị, tu bổ, tôn tạo; bảo tồn, phát huy 124 lễ hội truyền thống tiêu biểu của các dân tộc thiểu số; hỗ trợ hoạt động cho 695 câu lạc bộ sinh hoạt văn hóa dân gian và 5.760 đội văn nghệ truyền thống tại các thôn, bản…

Sau 5 năm thực hiện chương trình, có 6 nhóm nhiệm vụ cơ bản đạt hoặc vượt kế hoạch đề ra. Trong đó, mục tiêu về tỉ lệ giảm nghèo vùng đồng bào dân tộc thiểu số đạt bình quân 3,4%, vượt dự kiến chương trình là 3,2%; thu nhập bình quân của người đạt bình quân 43,4 triệu đồng, tăng 3,1 lần so với năm 2020; nhóm mục tiêu về giáo dục, lao động trong độ tuổi được đào tạo nghề phù hợp với nhu cầu, điều kiện đạt bình quân 54,8, vượt mục tiêu chương trình là 50%; bảo tồn và phát triển các giá trị, bản sắc văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc; tăng cường công tác y tế để đồng bào được tiếp cận các dịch vụ chăm sóc sức khỏe hiện đại, tiếp tục khống chế, tiến tới loại bỏ dịch bệnh…

Tuy nhiên có 3 nhóm mục tiêu chưa đạt về cải thiện cơ sở hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội ở các xã, thôn đặc biệt khó khăn, trong đó tỉ lệ trường, lớp học được xây dựng kiên cố mới đạt 94,6%, tỉ lệ đồng bào được xem truyền hình đạt 97%, tỉ lệ đồng bào được nghe đài phát thanh đạt 98,3%; nhóm mục tiêu số xã, thôn ra khỏi địa bàn đặc biệt khó khăn; và nhóm mục tiêu về công tác định canh, định cư, giải quyết cơ bản tình trạng thiếu đất ở, đất sản xuất cho đồng bào…

Trên cơ sở đánh giá kết quả thực hiện Chương trình giai đoạn I (2021-2025), hội nghị cho rằng trong giai đoạn II (2026-2030), cần tập trung thực hiện 3 nhóm mục tiêu chưa đạt, tiếp tục duy trì, giữ vững và phát triển vượt kế hoạch đối với các mục tiêu, nhóm mục tiêu đã hoàn thành ở giai đoạn I; phấn đấu hoàn thành toàn bộ mục tiêu của Chương trình cho cả giai đoạn 2021-2030 đã được xác định tại Nghị quyết số 120/2020/QH14 ngày 19/6/2020 của Quốc hội, góp phần quan trọng vào thực hiện mục tiêu chung "Đến năm 2030, Việt Nam trở thành nước đang phát triển, có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao" được xác định tại Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng.

Trong đó, tập trung xây dựng, hoàn thiện cơ sở hạ tầng thiết yếu; phát triển sản xuất, nâng cao thu nhập, thu hẹp dần khoảng cách về mức sống so với bình quân chung của cả nước; tăng cường chất lượng và số lượng nguồn nhân lực phát triển kinh tế - xã hội và tham gia hệ thống chính trị; giải quyết hiệu quả, kịp thời những vấn đề cấp thiết; hỗ trợ hiệu quả đối với nhóm đồng bào dân tộc còn gặp nhiều khó khăn, có khó khăn đặc thù; thực hiện tốt công tác truyền thông, tuyên truyền, ứng dụng công nghệ thông tin; tăng cường kiểm tra, giám sát, tháo gỡ khó khăn; phát huy vai trò giám sát và phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc, góp phần quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng, an ninh, tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân tộc…

VGP