Giải pháp nào ngăn chặn nội dung tình dục độc hại trên môi trường mạng

Tọa đàm chuyên môn có sự tham dự của hơn 50 đại biểu đến từ các các cơ quan quản lý Nhà nước như: Cục Trẻ em (Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội), Vụ Giáo dục chính trị và công tác học sinh, sinh viên (Bộ Giáo dục và Đào tạo), Cục An toàn Thông tin (Bộ Thông tin và Truyền thông), Vụ Văn hóa giáo dục (Văn phòng Quốc hội); Cùng các chuyên gia, tổ chức xã hội và đại diện các đoàn viên, thanh niên.

Các bên liên quan cam kết bảo vệ thanh thiếu niên

Báo cáo Tiếng nói Trẻ em Việt Nam năm 2020 của MSD cho thấy: Cứ 5 trẻ thì có 2 trẻ gặp các vấn đề rủi ro trên môi trường mạng. Theo báo cáo từ Tổng đài Quốc gia Bảo vệ trẻ em (số 111), trong năm 2022, Tổng đài đã tiếp nhận 419 ca báo cáo liên quan đến bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng (398 ca tư vấn và 21 ca can thiệp liên quan đến các kênh, link, clip xấu, độc hại với trẻ em).

Còn theo Báo cáo Ngăn chặn hành vi gây tổn hại tại Việt Nam - Bằng chứng về bóc lột và xâm hại tình dục trẻ em qua mạng của ECPAT, INTERPOL và UNICEF năm 2022, 23% trẻ độ tuổi 12-17 sử dụng Internet tham gia khảo sát cho biết, các em đã vô tình nhìn thấy hình ảnh hoặc video nhạy cảm trên mạng trong năm qua (12 tháng trước cuộc khảo sát), 5% từng nhận được hình ảnh nhạy cảm không mong muốn, 1% trẻ em bị chia sẻ hình ảnh nhạy cảm khi chưa có sự đồng ý, 2% bị yêu cầu trò chuyện về tình dục.

Phần lớn những trẻ nói các em từng bị xâm hại tình dục trên mạng đã không tiết lộ việc bị bóc lột và xâm hại với ai hoặc chỉ kể với một người bạn. Rất ít trẻ cho biết các em đã kể với người chăm sóc và/hoặc một kênh chính thức, như công an hoặc đường dây trợ giúp. Nhiều khả năng là do trẻ có thể ngại nói cởi mở về chủ đề khá nhạy cảm này.

Tọa đàm “Bảo vệ thanh thiếu niên khỏi các nội dung tình dục độc hại trên môi trường mạng" được thực hiện nhằm thảo luận và đưa ra những khuyến nghị, giải pháp ngăn chặn những nội dung tình dục độc hại trên môi trường mạng và hỗ trợ thanh thiếu niên sử dụng Internet lành mạnh và hiệu quả

Giải pháp đã có nhưng vẫn cần nỗ lực nhiều hơn

Chia sẻ về thực trạng nội dung tình dục độc hại tràn lan trên môi trường mạng, TS Hoàng Tú Anh, Giám đốc CCIHP cho biết: “Hầu hết các trường hợp trẻ em tiếp cận các trang web, hình ảnh, video về tình dục do lỗi đánh máy trong quá trình tìm kiếm và bị dẫn tới trang không định tìm hoặc bị dụ dỗ bấm vào các đường link không an toàn.

Bên cạnh đó, những hình ảnh, ca từ gợi dục, độc hại ngày càng xuất hiện phổ biến trong các sản phẩm văn hóa hướng đến giới trẻ như video ca nhạc, phim ảnh… Các thông tin truyền thông về tình dục hầu hết mang tính tiêu cực, lên án về đạo đức, trong khi các thông điệp tình dục lành mạnh lại thiếu hụt”.

Tại tọa đàm, bà Nguyễn Thị Nga, Phó Cục trưởng Cục Trẻ em (Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội) chia sẻ về những nỗ lực trong việc hỗ trợ và xử lý các rủi ro trên môi trường mạng đối với trẻ em: “Trong thời gian tới, chúng tôi sẽ tiếp tục các hoạt động nhằm tăng cường vai trò của gia đình, cha mẹ và trường học trong việc huấn luyện, giám sát, hướng dẫn trẻ em sử dụng mạng an toàn; Tăng cường xây dựng các ứng dụng, trò chơi lành mạnh, thu hút sự tham gia của trẻ em tìm hiểu những kiến thức, kỹ năng bổ ích trên môi trường mạng; Hoàn thiện, bổ sung quy định pháp luật về bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng”.

Bà Nga cũng bày tỏ cam kết của Cục Trẻ em trong việc lắng nghe, cùng đưa ra giải pháp và hành động vì trẻ em và sự sẵn sàng phối hợp với các bên liên quan.

Bà Nguyễn Thị Nga, Phó Cục trưởng Cục Trẻ em, Bộ LĐTB&XH, chia sẻ tại tọa đàm

Về vấn đề thanh thiếu niên khi tiếp xúc với những nội dung tình dục độc hại thường lựa chọn việc im lặng và cho qua thay vì lên tiếng, báo cáo và tìm kiếm sự hỗ trợ, e ngại tìm đến những kênh tiếp nhận và trợ giúp, bà Hoàng Thu Giang - Đại diện Cục An toàn thông tin (Bộ Thông tin và Truyền thông) đưa ra giải pháp: “Chúng tôi đã và đang nỗ lực mở rộng các kênh để người dùng báo cáo những nội dung độc hại; Hỗ trợ người dùng khi đối mặt với các nguy cơ mất an toàn trên môi trường mạng.

Người dùng có thể tìm đến các kênh như Tổng đài Quốc gia bảo vệ trẻ em 111, cơ quan công an các cấp hoặc gọi Hotline 113, Mạng lưới ứng cứu bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng… Tuy nhiên, đây vẫn chỉ là giải pháp ứng phó, việc nâng cao nhận thức, giáo dục kĩ năng về sử dụng mạng an toàn là cách bảo vệ hoàn hảo nhất”.

Lan tỏa điều tích cực, đẩy lùi nội dung độc hại

Bên cạnh những giải pháp chính sách, pháp luật, bộ quy tắc ứng xử, chặn/lọc… thì các chuyên gia cho rằng “Tăng cường sự tham gia của các công dân số và bảo vệ trẻ em, thanh thiếu niên trước các nội dung tình dục độc hại trên môi trường mạng” là giải pháp lâu bền và hiệu quả nhất.

Các diễn giả tại phiên tọa đàm

Đại diện thanh niên, nhà sáng tạo nội dung TikTok Huỳnh Quang Minh nêu quan điểm, trong khi các nhà sáng tạo có thể đưa ra các nội dung để câu view, like thì bạn tập trung làm giáo dục tình dục cho các bạn trẻ. Đây là một công việc thách thức, khó khăn nhưng Quang Minh hiện có tới hơn 823 nghìn người theo dõi trên TikTok và 13.8 triệu like. Sau khi thành công cũng có nhiều nhà sáng tạo nội dung khác lập kênh giáo dục tương tự và các nội dung giáo dục, sự tử tế sẽ được lan tỏa.

Quang Minh nhấn mạnh: “Các nhà sáng tạo nội dung cần được truyền cảm hứng để chia sẻ những điều tốt đẹp, trong đó bao gồm chủ đề giáo dục giới tính và tình dục tích cực. Thay vì trở thành những KOL (Key Opinion Leader - người dẫn dắt), bạn hãy trở thành những Kind Opinion Leader - người lan tỏa những điều tốt đẹp. Các nền tảng cũng nên có những cơ chế hỗ trợ cho những nhà sáng tạo nội dung tích cực”.

nhà sáng tạo nội dung TikTok Huỳnh Quang Minh

Vừa là một chuyên gia giáo dục, vừa là người mẹ, diễn giả Phan Hồ Điệp đã chia sẻ kinh nghiệm cùng con trải nghiệm Internet an toàn và hiệu quả.

“Tôi và con cùng tiếp xúc với Internet khá sớm. Con tôi cũng từng tiếp xúc những ấn phẩm tình dục độc hại khi các bạn chia sẻ. Trong trường hợp này, bố mẹ hãy cùng con xử lý theo các nguyên tắc: Không làm con cảm thấy xấu hổ, vì điều này khiến con cảm thấy tự ti, sợ và không tin tưởng bố mẹ nữa. Do vậy, bố mẹ sẽ khó để cùng con giải quyết; Chỉ nói chuyện với con khi bố mẹ đã thực sự có sự hiểu biết và sẵn sàng chia sẻ về vấn đề này; Không nói những điều vượt quá xa so với hiểu biết của con, không nghiêm trọng hóa vấn đề để tránh kích thích sự tò mò của con”, diễn giả Hồ Điệp nói.

Ngoài ra, bà Điệp cũng khuyến nghị các cơ quan chức năng cần có các hoạt động truyền thông, nâng cao nhận thức cho cha mẹ để có thể đồng hành cùng con và giải quyết những vấn đề gặp phải khi tham gia môi trường mạng.

Các diễn giả tham gia buổi tọa đàm

Bà Nguyễn Thị Nga, Phó Cục trưởng Cục Trẻ em đồng ý và khẳng định vai trò quan trọng của gia đình trong việc giáo dục tình dục cho trẻ em là vô cùng quan trọng. “Bố mẹ chính là những người gần gũi nhất để theo dõi giáo dục, đồng hành cùng trẻ. Tuy nhiên, bố mẹ vẫn còn thiếu các kiến thức, kỹ năng phù hợp, chính vì thế, chúng ta phải làm song song vừa cung cấp kiến thức, kỹ năng liên quan đến sức khỏe sinh sản và tình dục cho cả phụ huynh và trẻ em”, bà Nga nhấn mạnh.

Từ góc độ đơn vị truyền thông, ông Đỗ Lê Thăng - Phụ trách Trung tâm Sản xuất và Phát triển Nội dung Số, Truyền hình Quốc hội Việt Nam, đề xuất: “Các cơ quan chức năng, cơ quan quản lý - đặc biệt trong lĩnh vực truyền thông cần tạo thuật toán để xây dựng whitelist cho người dùng. Danh sách này có thể bao gồm những trang web, tài liệu, video được đề xuất, gợi ý từ nguồn chính thống như các cơ quan Nhà nước, tờ báo uy tín, những tổ chức xã hội, tổ chức giáo dục…".