Bài 5: Xúc động trào dâng, biết ơn vô bờ công lao những thế hệ trước

Kiên định với lý tưởng cao đẹp

Anh Vương Vĩnh Huy, nhà ở phường Phúc Xá, Ba Đình, Hà Nội may mắn được thưởng thức vở nhạc kịch "Lửa từ Đất" trong buổi công chiếu đầu tiên tối 14/3 tại Cung Văn hóa Lao động Hữu nghị Việt Xô. Không rời mắt khỏi sân khấu, anh cho biết mình được trải qua rất nhiều cung bậc cảm xúc.

Tấm gương chiến đấu và hi sinh của đồng chí Nguyễn Ngọc Vũ sáng mãi trong lòng Nhân dân Thủ đô và cả nước

"Đó là sự bừng bừng căm phẫn khi thực dân Pháp và tay sai đàn áp bà con dân mình. Đó là khí thế sục sôi khi đồng chí Nguyễn Ngọc Vũ tổ chức các phong trào đấu tranh, tuyên truyền cho Nhân dân mình giác ngộ cách mạng và đấu tranh. Đó là sự xót thương vô bờ khi đồng chí bị địch tra tấn tàn ác. Đó là sự căm ghét đến cực điểm đám Thực dân tay sai mất nhân tính.

Khi mẹ Đàm Thị tìm mọi cách để được chăm sóc người con trai yêu quý của mình, khi các nhân vật phe địch, phe phản diện được bà và đồng chí Nguyễn Ngọc Vũ cảm hóa, trở thành người của ta, khi đồng chí Nguyễn Ngọc Vũ ra đi ở tuổi 24, tôi và những người xung quanh không thể cầm được nước mắt.

Chúng tôi hiểu tại sao khi đó các đồng chí không còn con đường nào khác là đấu tranh để giải phóng dân tộc mình. Thực sự khâm phục, biết ơn và vô cùng xúc động", anh Vĩnh Huy cho biết.

Cũng như anh Vĩnh Hy, sau khi vở nhạc kịch kết thúc, chị Thanh Huyền (ở phường Quán Thánh, Ba Đình, Hà Nội) vừa lau nước mắt vừa tâm sự: "Tôi vừa biết ơn vừa tự hào. Biết ơn vì được sống trong những ngày tháng hòa bình, tươi đẹp, với một Thủ đô Hà Nội giàu, đẹp như hiện nay.

Để có được bầu trời tự do cho chúng ta bây giờ, thế hệ cha ông chúng ta đã không tiếc xương máu, tuổi thanh xuân, gia đình, sự yên ấm, hạnh phúc của cá nhân. Tôi không thể tưởng tượng được tại sao những thanh niên còn rất trẻ, mới tầm trên dưới 20 tuổi đã giác ngộ cách mạng, đã xây dựng được trong mình và kiên định với lý tưởng cao đẹp như thế?

Thông qua sự thể hiện xuất sắc của các diễn viên, tôi đã thấy rằng chính lòng yêu nước, thương nòi, xót xa cảnh lầm than nô lệ của dân mình mà các bác, các anh dấn thân vào con đường đấu tranh đầy hiểm nguy và gian khổ.

Dù bị bắt, bị tù đày giam hãm, dù bị tra tấn và dù phải hi sinh họ cũng vẫn kiên định mục tiêu của mình. Lớp lớp những người như thế ngã xuống cho chúng ta có cuộc sống yên bình ngày hôm nay.

Chính bởi thế, tôi cảm thấy vô cùng tự hào về truyền thống anh dũng, tốt đẹp đó của người Hà Nội. Càng tự hào, tôi càng thêm yêu mảnh đất này, yêu Tổ quốc Việt Nam tươi đẹp của chúng ta".

Bác Bùi Phương (ở quận Hoàn Kiếm, Hà Nội) bày tỏ: "Tôi thực sự khâm phục đội ngũ nghệ sĩ làm nên chương trình này. Nghệ thuật có sức lay động con tim rất lớn. Với chủ đề đầy tính hình tượng, nội dung vở nhạc kịch đề cập đến truyền thống gia đình, lý tưởng nhân văn cao đẹp của những người Hà Nội cách đây gần 100 năm.

Chính vì lấy nguyên mẫu từ những người thật, việc thật với câu chuyện vô cùng xúc động nên thông điệp vở kịch được truyền đi hết sức xúc động, hiệu quả.

Hình thức nhạc kịch không hề kén người nghe mà thông qua diễn xuất và âm nhạc, sự khát khao sáng tạo của các nghệ sĩ đã truyền tải hết cảm xúc, ý tưởng của tác giả, của nghệ sĩ, thấm trọn vẹn vào người xem".

Tối 15/3, vở diễn tiếp tục được công diễn tại Cung Văn hóa Lao động Hữu nghị Việt Xô. Mong rằng, sau đó, vở nhạc kịch tiếp tục được đưa tới các địa phương tại Hà Nội như những đợt sinh hoạt chính trị sâu rộng.

Điều này sẽ tiếp thêm "lửa" của lòng yêu nước, biết ơn cha ông, khơi dậy khát vọng cống hiến và dựng xây Hà Nội, xây dựng đất nước ngày càng phát triển hơn, xứng đáng với công lao mà cha ông đi trước đã dày công tạo dựng.

Khúc tráng ca về Hà Nội những năm 1930

Chúng ta đang sống trong những ngày tháng hòa bình, khi đất nước vươn mình mạnh mẽ, nhưng không quên phía sau ánh bình minh hôm nay đã từng có những tháng năm "đêm đen" của lịch sử, nơi ngọn lửa cách mạng đã được thắp lên từ những con người bình dị.

Lửa từ Đất" do ekip sáng tạo của Nhà hát Tuổi Trẻ thực hiện nhân dịp kỷ niệm 95 năm Ngày thành lập Đảng bộ Hà Nội (17/3/1930 - 17/3/2025).

Diễn viên Lê Việt Anh vào vai đồng chí Nguyễn Ngọc Vũ - Bí thư Thành ủy chính thức đầu tiên của Đảng bộ Hà Nội

Không chỉ là một vở nhạc kịch mà đó là khúc tráng ca về Hà Nội những năm 1930, về những thanh niên đã đánh đổi tuổi trẻ, hạnh phúc riêng để đi theo lý tưởng cách mạng. Lấy cảm hứng từ cuộc đời nhà cách mạng Nguyễn Ngọc Vũ - Bí thư Thành ủy chính thức đầu tiên của Đảng bộ Hà Nội - vở kịch tái hiện hành trình gieo mầm đỏ giữa lòng Thủ đô, khi Đảng Cộng sản Việt Nam vừa ra đời.

“Lửa từ Đất” khắc họa thành công ngọn lửa yêu nước nồng nàn của những người con Hà Nội, những người dám hy sinh thân mình vì sự nghiệp giải phóng dân tộc.

Đến với vở nhạc kịch "Lửa từ Đất", thế hệ đảng viên, Nhân dân Hà Nội ngày nay đã được thấu hiểu và vô cùng biết ơn trước hình ảnh đồng chí Nguyễn Ngọc Vũ.

Đây không chỉ là biểu tượng của ý chí kiên cường, mà còn là ngọn lửa cảm hóa mọi tầng lớp Nhân dân - từ những trí thức Hà Nội, những người yêu thương lặng lẽ, cho đến bạn tù hay thậm chí cả bác sĩ người Pháp - những con người mang trái tim nhân nghĩa.

Đồng bào rên xiết lầm than dưới đô hộ

Bên cạnh đó, vở nhạc kịch khắc họa sâu sắc những nhân vật bình dị nhưng mang trong mình khát vọng độc lập tự do. Đó là bà Đàm Thị - mẹ của đồng chí Nguyễn Ngọc Vũ, người mẹ Việt Nam mưu trí, dũng cảm, chở che từng cuộc họp bí mật, dù biết con mình đi trên con đường đầy gian khổ nhưng vẫn gạt nước mắt để tiếp lửa cho con.

Đó là Thúy - người con gái Hà Nội chọn hy sinh hạnh phúc riêng để đồng hành cùng lý tưởng cách mạng của người mình yêu. Đó là Dũng "hổ" - một giang hồ được cảm hóa thành chiến sĩ, minh chứng cho sức mạnh lan tỏa của ánh sáng cách mạng.

Đó là bác sĩ Helene - dù mang dòng máu của người Pháp nhưng lương tri đã khiến bà đứng về phía chính nghĩa.

Mỗi nhân vật, mỗi mảnh đời đều mang trong tim một ngọn lửa - ngọn lửa từ đất mẹ ngàn đời, được thắp lên từ lòng dân, cháy lên vì khát vọng độc lập, tự do.

Chính vì thế, vở nhạc kịch "Lửa từ Đất" không chỉ tái hiện lịch sử, mà còn tôn vinh những con người đã hòa mình vào dòng chảy chung của cách mạng. Bởi chiến thắng cuối cùng luôn là kết tinh từ những trái tim kiên trung, từ sự chung tay của cả dân tộc.

Niềm xúc động sâu sắc

Lấy cảm hứng từ những cuộc đời, những nhân vật có thật, vở nhạc kịch "Lửa từ Đất" gây xúc động mạnh mẽ tới người xem. Với bối cảnh là Hà Nội những năm 1930, tác phẩm khắc họa nên một giai đoạn lịch sử vô cùng bi thương nhưng rất đỗi hào hùng của Thủ đô chúng ta.

Ở đó, những em bé bán báo, những người dân lao động nghèo rên xiết, lầm than dưới ách đô hộ của Thực dân Pháp. Sinh ra trong gia đình khá giả, được học hành đàng hoàng, người thanh niên Nguyễn Ngọc Vũ hoàn toàn có thể sống ấm êm trong vòng tay gia đình và bạn bè cùng tầng lớp.

Ngược lại, trước nỗi khổ của đồng bào mình, đồng chí không thể ăn ngon, ngủ yên. Từ truyền thống gia đình, lòng yêu nước đã thường trực trong huyết quản của đồng chí cháy rừng rực thành ngọn lửa quyết tâm đi theo cách mạng, dù có phải chiến đấu và hi sinh đến hơi thở cuối cùng.

Đồng chí được cha và mẹ, những người dù biết rõ gia đình mình có nhiều người đã chịu thiệt thòi, bị quản thúc, bị giết hại nhưng vẫn động viên, ủng hộ con đi theo lý tưởng của mình. Con người ai chẳng muốn sống trong yên bình, an toàn, mưu cầu hạnh phúc cho bản thân và cho gia đình nhưng nếu ai cũng như vậy thì vận mệnh Hà Nội, vận mệnh dân tộc sẽ đi về đâu?

Chứng kiến những cảnh cha mẹ đồng chí Nguyễn Ngọc Vũ đánh lạc hướng kẻ địch, che chở cho con và các đồng chí bàn việc tổ chức phong trào đấu tranh, chứng kiến những màn ông bà đấu tranh, bảo vệ con trước kẻ thù mới thấy sự hi sinh, tấm lòng bao la của những người Hà Nội thế hệ trước như thế nào.

Với họ, con cái ruột thịt, sự bình yên trong mỗi gia đình là vô cùng quý nhưng sự bình yên của cả dân tộc, hạnh phúc của đất nước này còn quý hơn. Họ không thể yên lòng khi đồng bào mình còn bị tù đày, đàn áp, bóc lột, nghèo đói và bi thương.

Đảng bộ thành phố Hà Nội đã ra đời trong hoàn cảnh ấy, bởi những người giác ngộ cách mạng, có lòng yêu nước thiết tha và có cộng đồng che chở, yêu thương, ủng hộ. Trung tâm của vở nhạc kịch, người thanh niên Nguyễn Ngọc Vũ được sự ủng hộ của gia đình, của bạn gái, của đồng chí đã tỏa sáng phẩm chất lãnh đạo từ khi còn rất trẻ.

22 tuổi đồng chí trở thành Bí thư Thành ủy chính thức đầu tiên của Đảng bộ Hà Nội, nắm vai trò chủ đạo trong việc gây dựng, phát triển Đảng bộ cũng như tổ chức các hoạt động đấu tranh.

Đồng chí bị bắt giam và tra tấn dã man tại Nhà tù Hỏa Lò nhưng dù địch có dùng hình thức tàn ác nào đồng chí cũng kiên trung, bất khuất, nhất quyết không khai đồng chí.

Những cảnh đồng chí bị lôi, bị xiềng, phải gồng mình trước xiềng xích và thủ đoạn dã man của kẻ thù, những giằng xé, xót thương của người mẹ, người bạn gái và các đồng đội khiến khán giả không cầm được nước mắt.

Chính sự dũng cảm, kiên trung của họ đã thôi thúc, khơi dậy những ngọn lửa cách mạng, lan tỏa trong Nhân dân, trở thành ngọn lửa vĩnh cửu và hùng mạnh của lòng dân, tình đoàn kết và ý chí đấu tranh của Hà Nội cũng như cả dân tộc.

Dù bị tra tấn tàn ác nhưng đồng chí nêu cao tinh thần bất khuất, kiên trung, nhất quyết không khai đồng chí của mình

Đồng chí Nguyễn Ngọc Vũ mãi mãi ra đi ở tuổi 24 khi mùa xuân của đời người còn đang rực rỡ, để lại nỗi đau không gì bù đắp nổi trong trái tim người mẹ, người bạn gái, của gia đình, đồng chí và Nhân dân.

95 năm trôi qua, Đảng bộ thành phố Hà Nội phát triển vững mạnh như ngày nay cũng là một phần công lao của người thanh niên xuất sắc Nguyễn Ngọc Vũ cũng như các đồng chí, gia đình, người thân và lớp lớp quần chúng Nhân dân Hà Nội lúc bấy giờ.

Trong niềm xúc động nghẹn ngào, trong lòng tự hào về truyền thống đấu tranh bất khuất của người Hà thành, mỗi chúng ta đều mong muốn được biến lòng biết ơn ấy thành sức mạnh, thành hành động cụ thể để đóng góp nhiều hơn cho sự nghiệp xây dựng, phát triển Hà Nội và đất nước, xứng đáng với sự hi sinh lớn lao của các thế hệ đi trước.

Kết nối những trái tim yêu nồng nàn Hà Nội

Theo Tổng đạo diễn, Phó giám đốc Nhà hát Tuổi trẻ NSƯT Cao Ngọc Ánh, "Lửa từ Đất" mang phong cách kịch anh hùng ca lãng mạn nhưng không hoành tráng hay cầu kỳ mà cách kể chuyện rất giản dị.

Ở đó, những tình yêu Hà Nội nồng nàn, da diết được kết nối, hòa quyện và lan tỏa thành những vai diễn đầy cảm xúc, lay động trái tim người xem và đã thực sự thành công trong việc khắc họa hình ảnh đồng chí Nguyễn Ngọc Vũ cũng như thế hệ những người Hà Nội ở thời đầu của Đảng bộ thành phố Hà Nội mới được thành lập.

Những diễn viên tâm huyết, quyết tâm làm nên thành công của vở diễn bằng tình yêu Hà Nội và lòng biết ơn thế hệ đi trước

Là người cháu của đồng chí Nguyễn Ngọc Vũ, NSƯT Cao Ngọc Ánh - Tổng đạo diễn vở nhạc kịch cho biết: "Sinh ra và lớn lên tại Hà Nội, tôi tự hào với truyền thống văn hiến ngàn đời bồi tụ nên mảnh đất này, tôi cũng tự hào bởi là thế hệ hậu sinh của những con người đã dựng xây, chiến đấu, bảo vệ, bồi đắp nên Hà Nội của hôm nay. Tôi tự hào về chính gia đình mình với những bậc tiền nhân đã để lại danh thơm cho Hà Nội".

Chính vì thế, NSƯT Cao Ngọc Ánh khẳng định: ""Lửa từ Đất" tượng trưng cho ánh sáng mà Đảng thắp lên trong đêm tối của chế độ thực dân, sinh ra từ lòng dân, hun đúc từ khát vọng độc lập và tự do. Tôi sẽ nỗ lực hơn để mỗi tác phẩm nghệ thuật của mình vươn cao, vươn xa. Đó cũng chính là cách mà tôi thể hiện lòng yêu nước, tự hào dân tộc của mình, xứng đáng với truyền thống của dòng họ Nguyễn Ngọc ở Hà Nội".

Dàn nghệ sĩ tham gia diễn xuất trong “Lửa từ Đất” đã từng được casting nhiều lần và là những gương mặt sáng giá trong làng ca múa nhạc và sân khấu nhạc kịch Việt với khả năng ba trong một (vừa diễn xuất, vừa hát, vừa thực hiện vũ đạo) như: Lê Việt Anh, Trần Việt, Trung Hiếu, Dương Minh Anh, Phạm Văn Thọ.

Tham gia tập luyện nghiêm túc nhiều ngày, được truyền lửa từ những câu chuyện thực về đồng chí Nguyễn Ngọc Vũ, ai cũng muốn kết tinh quyết tâm và tình yêu, lòng biết ơn ấy thành một vở diễn thành công rực rỡ, lan tỏa tinh thần bất khuất của người Hà Nội, truyền tải đến thế hệ trẻ ngày nay để họ thấu hiểu hơn sự hi sinh, anh dũng mà cha ông ta đã đánh đổi để giành lấy hòa bình, hạnh phúc cho chúng ta ngày hôm nay.

Trong đó, nghệ sĩ Lê Việt Anh vô cùng vinh dự khi được vào vai đồng chí Nguyễn Ngọc Vũ. Cũng là một người sinh ra và lớn lên tại Hà Nội, nhà ở gần con phố mang tên đồng chí Nguyễn Ngọc Vũ, Việt Anh cho biết mình dồn hết tâm huyết và tình yêu Hà Nội cũng như lòng biết ơn của thế hệ sau với cha ông đi trước trong vai diễn này.

Ngoài ra, vở diễn còn có sự tham gia của NSƯT Thanh Tâm, người sở hữu chất giọng mezzo alto trầm ấm, chị mang đến những màn aria hòa quyện, đắm say của nhân vật bà Đàm Thị (mẹ của Nguyễn Ngọc Vũ).

Là một người con của Hà Nội, Thanh Tâm đã thể hiện xuất sắc vai một bà mẹ Hà thành, rất đỗi dịu dàng, thông minh, sắc sảo nhưng vô cùng quyết đoán và quyết liệt khi ủng hộ con đi theo lý tưởng cách mạng và đấu tranh với kẻ thù để bảo vệ con, bảo vệ các đồng chí của con mình.

Hai gương mặt trẻ tài năng đến từ Nhà hát Nhạc vũ kịch cũng mang đến thành công cho vở nhạc kịch là Đình Khánh vai ông Toản (bố của Nguyễn Ngọc Vũ) và Bùi Trang vai Thủy (bạn gái của Nguyễn Ngọc Vũ).

Bên cạnh đó, các nhân vật như Dũng Hổ, Sảo Sứt, bác sĩ Helene... đều được dàn dựng, đo ni đóng giày theo từng giọng hát, từng phong cách để toát lên hết thần thái của vai diễn, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao.

Truyền thống gia đình hun đúc ý chí cách mạng người cộng sản kiên trung Ông ngoại chị Cao Ngọc Ánh là em trai út của ông Nguyễn Ngọc Vũ. Thế hệ cha ông của chị như ông Nguyễn Ngọc Vũ mà danh thơm của đồng chí đã trở thành tên đường, tên phố, thành một phần Thủ đô Hà Nội. Trong lịch sử, câu chuyện về người chiến sĩ cộng sản kiên trung Nguyễn Ngọc Vũ đã được đã lưu trong nhiều tài liệu. Là con cháu trong nhà, chị còn được trao lại những ghi chép về ông Vũ từ chính ông ngoại và mẹ mình. NSƯT Cao Ngọc Ánh là đại diện gia đình đồng chí Nguyễn Ngọc Vũ - Bí thư Thành ủy Hà Nội (1930 - 1932) tại Hội thảo khoa học với chủ đề: “95 năm ngày thành lập Đảng bộ TP Hà Nội, tầm vóc, ý nghĩa lịch sử (17/3/1930 - 17/3/2025)” Mẹ chị là Nhà giáo ưu tú Nguyễn Thị Mai Hương - người hiện nay chăm lo việc hương hỏa cho ông Vũ tại tư gia và phần mộ ở Nghĩa trang Mai Dịch, Hà Nội. Càng đọc, càng hiểu, càng xúc động với những hy sinh của ông, vì lý tưởng, vì ánh sáng tương lai mà ông Vũ và thế hệ ông đã dành cho đất nước, dành cho Hà Nội. Tinh thần dân tộc và ngọn lửa cách mạng được hun đúc từ nền tảng gia đình Ông Nguyễn Ngọc Vũ sinh năm 1908 trong một gia đình có truyền thống yêu nước tại Hà Nội. Ông là con trai đầu lòng của ông Nguyễn Ngọc Toản và bà Đàm Thị Lan. Ông Toản có tác phong sống, nếp suy nghĩ, cách dạy dỗ giáo dục con cháu và quản lý gia đình theo tam cương, ngũ thường rất nề nếp. Bởi dòng họ Nguyễn Ngọc ở thôn Cựu Lâu, tổng Hữu Túc, huyện Thọ Xương theo Nho giáo. Tổ phụ là ông Nguyễn Ngọc Kim (1831 - 1901), một người yêu nước đã có nhiều hành động dũng cảm bất chấp nguy hiểm để bảo vệ danh dự cho Hà Nội. Năm 1882, khi thực dân Pháp đánh chiếm Hà Nội lần thứ 2, các quan lại dưới quyền của Tổng đốc Hoàng Diệu đã bỏ chạy hết. Tổng đốc Hoàng Diệu khi ấy thà chết không sa vào tay giặc đã tuẫn tiết, xác của người nằm đó không ai dám liều lĩnh chăm sóc mai táng. Cảm kích trước tấm gương trung liệt bất khuất của vị Tổng đốc, cụ Ngọc Kim đã đứng ra tổ chức chôn cất chu đáo cho Ttổng đốc Hoàng Diệu tại vườn dinh đốc học (sau ga Hàng Cỏ ngày nay). Ông căm thù giặc Pháp xâm lược, uất hận vì sự đầu hàng hèn nhát của triều đình Huế. Cụ Nguyễn Ngọc Kim đã cho con gái yêu của mình cùng với con rể theo nghĩa quân. Mặc dù biết chống Pháp lành ít dữ nhiều nhưng cảm nhận được nghĩa khí, ý chí quyết tâm lớn lao của con, ông không ngăn cản mà chỉ lo lắng giấu trong lòng đồng thời xác định sẽ cùng con đương đầu và gánh chịu hậu quả. Hưởng ứng hịch Cần Vương cùng đề đốc Nguyễn Thiện Thuật, cuộc khởi nghĩa Bãi Sậy tại Hưng Yên đã nổ ra. Cuộc khởi nghĩa thất bại nhưng đã gây cho thực dân Pháp nhiều tổn thất nặng nề. Cả con gái ông và chồng là Nguyễn Nhuận đều bị bắt và hành quyết dã man. Ngay sau đó, Pháp quản thúc cụ Kim vô cùng chặt chẽ và tịch thu tài sản. Từ đó, cả đại gia đình bị ảnh hưởng nặng nề về công việc kinh doanh và tài chính dần cạn kiệt. Người con gái của ông tên Nguyễn Thị Bá, sau này trở thành nguyên mẫu trong tiểu thuyết “Bóng nước Hồ Gươm” của Chu Thiên với tên gọi Nguyễn Thị Khuê, một cuốn sách mô tả phong trào chống giặc Pháp xâm lược hết sức quyết liệt của người Hà Nội. Cụ Kim về cõi vĩnh hằng năm 1901. Lúc đó, ông Nguyễn Ngọc Toản là con thứ 5 của cụ đã 21 tuổi. Ông Toản không những chứng kiến mà còn có sự hiểu biết sâu sắc về những hành động cao cả của bố mình. Với tấm lòng vô cùng kính trọng và tự hào về bố, ông đã trao truyền lại cho dòng họ những câu chuyện về cuộc đời của cụ Kim để con cái tiếp bước hành trình yêu nước và lý tưởng giải phóng đất nước khỏi nô lệ. Hình tượng đồng chí Nguyễn Ngọc Vũ trong vở nhạc kịch "Lửa từ Đất" do Nhà hát Tuổi trẻ dàn dựng, NSƯT Cao Ngọc Ánh làm Tổng đạo diễn Năm 1908, cậu bé Nguyễn Ngọc Vũ - con trai đầu lòng của ông Toản ra đời, tiếp bước ông nội giác ngộ cách mạng từ rất sớm khi mới 17 tuổi. Ông Toản tuy rất chịu khó kinh doanh những mặt hàng truyền thống của Việt Nam như mở xưởng dệt vải, dệt khăn mặt, mở lò gốm làm bát nhưng không cạnh tranh nổi với hàng hóa của Pháp mang sang. Khi con trai tham gia cách mạng, biết rõ con đường làm cách mạng đánh đuổi thực dân xâm lược ra khỏi bờ cõi nước nhà là vô cùng gian khổ và nguy hiểm nhưng ông đã ủng hộ và cùng vợ là bà Đàm Thị Lan năm lần bảy lượt canh cho con và các đồng chí họp kín ngay trong ngôi nhà của mình. Nhờ sự tiếp lửa của thầy mẹ nên năm 1927, khi Nguyễn Ngọc Vũ vừa tròn 19 tuổi đã được kết nạp vào Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên tham dự các lớp tập huấn chính trị do Kỳ bộ Bắc Kỳ và Tỉnh bộ Hà Nội tổ chức. Cuối năm 1928, thực hiện chủ trương “Vô sản hóa”, ông cùng nhiều hội viên thanh niên đã đi vào nhà máy, hầm mỏ say sưa lao động hoạt động cách mạng, tuyên truyền xây dựng cơ sở trong thanh niên học sinh, công nhân, nông dân. Bất kỳ công việc nào, dù khó khăn nguy hiểm đến mấy ông cũng hoàn thành nhiệm vụ. Khí tiết người chiến sĩ cộng sản và chân dung người mẹ Việt Nam quả cảm, kiên cường Tháng 6 năm 1929, Đông Dương Cộng sản Đảng thành lập, liền sau đó Thành bộ Đông Dương Cộng sản Đảng Hà Nội được tổ chức. 25 hội viên thanh niên hăng hái nhất được chọn lọc đưa vào Đảng đợt đầu trong đó có Nguyễn Ngọc Vũ, Trần Quang Tặng, Nguyễn Văn Phúc, Đặng Xuân Khu... Nguyễn Ngọc Vũ được chỉ định làm Ủy viên Xứ ủy Bắc kỳ kiêm Ủy viên Thành bộ Hà Nội. Ngày 3 tháng 2 năm 1930, Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời. Ngay sau đó, ngày 17/3/1930 Thành ủy lâm thời Đảng Cộng sản Việt Nam thành phố Hà Nội được tổ chức. Đồng chí Nguyễn Ngọc Vũ được cử vào Ban Chấp hành lâm thời Thành ủy. Tháng 6/1930, Trung ương kiện toàn lại Thành ủy và quyết định đồng chí làm Bí thư chính thức. Việc thành lập Đảng bộ Hà Nội là sự kiện lịch sử có ý nghĩa quan trọng đối với phong trào cách mạng của Nhân dân Thủ đô; là kết quả trực tiếp của phong trào yêu nước và phong trào công nhân ở Hà Nội trong những năm sôi sục của cuộc vận động thành lập Đảng; biểu hiện sự lớn mạnh của phong trào cách mạng và đánh dấu thời kỳ đấu tranh mới của Hà Nội - thời kỳ có sự lãnh đạo trực tiếp của Đảng Cộng sản. Với trách nhiệm Bí thư Thành ủy, đồng chí còn phụ trách công tác vận động nông dân và đặc trách công tác vận động quần chúng trong giới bồi bếp, hoạt động tuyên truyền mở rộng các tổ chức Đảng. Đồng chí làm việc với tinh thần không biết mệt mỏi ngày đêm lo lắng gây dựng cơ sở, tổ chức phong trào. Ngôi nhà của ông bà Toản ở Khâm Thiên trở thành một trong những cơ sở bí mật của Thành ủy in truyền đơn, tài liệu bí mật của Đảng bộ. Đặc biệt phải nói đến bà Đàm Thị Lan là một người mẹ đặc trưng phụ nữ Việt Nam hiền hậu đảm đang, tháo vát lo toan cho chồng con. Bà xứng đáng là dâu con của gia đình có truyền thống yêu nước, hy sinh lợi ích cá nhân gia đình mình để cống hiến cho đất nước. Bà đã theo sát từng bước chân của con trai. Tất cả các hoạt động của tổ chức cách mạng như in ấn truyền đơn các cuộc họp bí mật của đồng chí Nguyễn Ngọc Vũ và đồng đội đều được bà canh gác cẩn thận. Thậm chí trong nhiều trường hợp nguy cấp, bà còn nhanh trí, dũng cảm giải vây cho các đồng chí trốn thoát; bà nuôi ăn ở trong lúc kinh tế khó khăn không nề hà. Người chiến sĩ cộng sản kiên trung đấu tranh quyết liệt vì sự nghiệp giải phóng dân tộc Ngày 6 tháng 12 năm 1930, đồng chí Nguyễn Ngọc Vũ bị bắt, biết đồng chí là Bí thư Thành ủy, kẻ thù đã tra tấn hết sức dã man. Dưới đòn thù ác hiểm, Nguyễn Ngọc Vũ đã chết đi, sống lại nhiều lần nhưng vẫn một lòng một dạ giữ vững khí tiết của người cộng sản. Bà Đàm Thị Lan xót thương con đến cháy ruột cháy gan thế nhưng không yếu đuối gục ngã mà vẫn bình tĩnh, tỉnh táo tiếp tục kiên cường hành động để cứu con. Hàng ngày, bà nấu cháo hầm xương, nấu súp thịt, tối đổ vào chai và tìm cách tiếp tế cho con. Bà khéo léo nhờ cậy được sự giúp đỡ của những người cai tù có tấm lòng cảm thương đã giúp cải trang tiếp cận được đồng chí Nguyễn Ngọc Vũ. Nhờ vậy mà bà đã chăm sóc được cho con phần nào đỡ đuối sức nhưng quan trọng hơn cả là đã an ủi động viên, tiếp thêm sức mạnh cho con giữ vững ý chí dù kẻ thù có độc ác đến đâu thì hy sinh chứ không chịu khuất phục. Ngày 28/9/1931, tại Hà Nội, Hội đồng đề hình đã mở phiên tòa xử 17 tù cộng sản, đồng chí Nguyễn Ngọc Vũ bị kết án 20 năm tù khổ sai. Với chế độ nhà tù khắc nghiệt và bị tra tấn hết sức dã man, đầu năm 1932, Nguyễn Ngọc Vũ đã hy sinh tại nhà tù Hỏa Lò, Hà Nội. Khi đó, đồng chí mới tròn 24 tuổi... Con trai cả ra đi chưa đầy 4 năm thì ông Toản cũng qua đời khi mới 56 tuổi. Đau thương chồng chất đau thương, gánh nặng gia đình đè nặng lên vai bà Đàm Thị Lan. Một mình chăm lo cho 3 đứa con trong thiếu thốn, khó khăn nhưng với bản tính chịu thương, chịu khó cộng với nghị lực phi thường, sự thông minh, tháo vát của người phụ nữ Việt Nam vốn có và trên hết là tình yêu thương các con vô bờ bến, bà đã vượt qua mọi khó khăn thử thách, nuôi các con khỏe mạnh khôn lớn, được học hành đến nơi đến chốn và tiếp tục tiếp nối truyền thống dòng họ Nguyễn Ngọc đóng góp công sức phụng sự Tổ quốc.

Hoàng Châu