Bài 90: Vấn đề dạy ngoại ngữ trong thời kì mới

>> Thanh niên với vấn đề hội nhập - Khát vọng vươn xa
Bài 89: Muốn thành công phải xác định đam mê và định hướng

Mặc dù đạt điểm IELTS 6.0, đủ tiêu chuẩn tốt nghiệp của một trường đại học nhưng Trung Hiếu chỉ có thể xin việc ở một doanh nghiệp Việt Nam trong khi mơ ước của Hiếu là được làm việc cho một tập đoàn nước ngoài chuyên về công nghệ thông tin đúng chuyên ngành mà Hiếu theo học. Hiếu chia sẻ: "Ở môi trường đại học, em đã được trang bị khá nhiều kĩ năng để phục vụ cho việc học ngoại ngữ. Tuy nhiên, điều kiện để thực hành và vận dụng đối với em chưa nhiều, nhất là em không có cơ hội để cọ sát với thực tế, cũng như là giao tiếp với người nước ngoài thường xuyên".

Trên thực tế, đã có không ít lao động không thực hiện được ước mơ của mình giống như Hiếu, bởi lẽ, ngoài kĩ năng chuyên môn thì không có kĩ năng ngoại ngữ hoặc trình độ ngoại ngữ chỉ đạt chuẩn đủ để tốt nghiệp đang là hạn chế của hầu hết nhân sự viên. Theo VietnamWorks, trong một cuộc kiểm tra tiếng Anh trực tuyến đến lao động Việt Nam, điểm cao nhất tại Việt Nam là 12/20 điểm, tương đương với các số điểm IELTS 6.0 - 6.5, TOEFL 60 - 93. Hầu hết người tham gia chương trình đều đạt 7/20, tương đương IELTS 4.0 - 4.5, TOEFL dưới 60. Đây là điểm số khá thấp.

Giáo sư Richard Pearl, Đại học Keuka, Mỹ bày tỏ: "Thông thạo một ngôn ngữ nhất định nghĩa là có thể sử dụng nó truyền tải một nội dung chúng ta muốn, phục vụ tốt cho công việc của chúng ta, tùy theo từng cấp độ yêu cầu của công việc đó. Tiếc rằng các bạn trẻ Việt Nam lại rất thiếu điều này. Nói cách khác, chúng ta đang thiếu hụt một nguồn nhân sự có thể sử dụng tiếng Anh cao cấp. Điều này lí giải phần nào, tại sao mặc dù người Việt nói chung có thể khá ngoại ngữ nhưng lại non yếu trong việc đưa các sản phẩm trí tuệ ra thế giới, cũng như thể hiện vai trò trong cộng đồng thế giới.

Khi tham gia vào AEC (ASEAN Economic Community), số việc làm của Việt Nam đến năm 2025 có thể tăng 14,5%. Đây là cơ hội lớn cho lao động Việt Nam với năng lực chuyên môn không thua kém các nhân sự đến từ các quốc gia lân cận. Tuy nhiên, với vốn ngoại ngữ yếu như hiện nay, nhân sự Việt Nam đang để tuột mất nhiều cơ hội việc làm ngay trên sân nhà.

Một thực tế đáng buồn là nhiều sinh viên khi tốt nghiệp chỉ đạt trình độ ngoại ngữ ở mức trung bình. Trình độ ngoại ngữ ấy chưa thể đáp ứng được yêu cầu tại môi trường làm việc chuyên nghiệp, có thu nhập cao.

Thực tế là quá trình đào tạo ngoại ngữ của chúng ta chưa thực sự hiệu quả. Một phần nguyên nhân là ngay từ cấp tiểu học cho đến đại học, thậm chí là sau đại học thì chúng ta cũng chưa có tiêu chí nào để đánh giá đúng khả năng ngoại ngữ thật sự của học sinh và sinh viên. Thêm vào đó là giáo trình dạy ngoại ngữ khá nghèo nàn, giảng đi giảng lại.

Theo sự phát triển của đất nước, nhiều gia đình có điều kiện không tiếc tiền cho con em mình đi học tại các trung tâm ngoại ngữ, thậm chí là do giáo viên bản địa kèm cặp nhưng nhiều bạn trẻ vẫn lúng túng trong giao tiếp tiếng Anh với người nước ngoài.

Bà Nguyễn Thị Vân Anh, Giám đốc điều hành Công ty tuyển dụng nhân sự cấp cao Navigos Search, cho rằng: "So với các nước, lao động Việt Nam còn yếu nhiều kĩ năng. Khả năng trình bày, thuyết trình, truyền đạt, tinh thần đồng đội, cách xử lí công việc khi gặp khủng hoảng… của các bạn còn rất yếu. Trình độ ngoại ngữ của lao động Việt Nam cũng kém hơn rất nhiều so với các nước trong khu vực. Ngoại ngữ của chúng ta có khoảng cách khá xa so với Philippines hay Thái Lan. Trong khi ngoại ngữ đóng vai trò then chốt tiếp thu tri thức. Muốn hội nhập cần phải quảng cáo sản phẩm với bạn bè thế giới. Vì vậy, ngoại ngữ vừa là cầu nối vừa là yếu tố tự thân bắt buộc phải có của thanh niên".

Chúng tôi có dịp trao đổi với bà Đào Thị Liên Hương, Trưởng ban đối ngoại hiệp hội các trường đại học, cao đẳng Việt Nam, kiêm Tổng thư kí liên đoàn các hiệp hội tư vấn, giáo dục và ngôn ngữ thế giới. Bà Liên Hương chia sẻ: "Tôi từng đề xuất lên PhóThủ tướng Vũ Đức Đam về vấn đề hội nhập giáo dục. Đến bây giờ, Việt Nam đã trở thành một thành viên của cộng đồng ASEAN. Như vậy là các sinh viên sau khi tốt nghiệp đại học, cao đẳng ở nước này có thể đi sang nước kia làm việc mà không gặp bất kì một rào cản nào. Nếu ai có bằng cấp tốt nghiệp tốt hơn, trình độ ngoại ngữ tốt hơn, trình độ IT tốt hơn thì người đó sẽ có công việc tốt với mức thu nhập rất cao. Bởi thế nên các công ty đa quốc gia ngày càng mở rộng hơn".

Trường THPT Chuyên ngoại ngữ thuộc trường ĐH Ngoại ngữ - ĐH Quốc gia Hà Nội là một trong những trường học đầu tiên triển khai đề án ngoại ngữ quốc gia 2020. Phương pháp giảng dạy ngoại ngữ của trường là dựa vào tính tự giác của học sinh, đồng thời bổ sung thêm nhiều hoạt động vào các tiết học ngoại khóa. Năm 2012, ĐH Ngoại ngữ - ĐH Quốc gia Hà Nội chính thức đề ra yêu cầu tiêu chuẩn đầu ra đối với sinh viên. Cụ thể, các sinh viên phải có trình độ ngoại ngữ bậc 5 trong khung thang 6 bậc của Việt Nam về năng lực ngoại ngữ hay tương đương với bậc C1 trong khung tham chiếu châu Âu.

TS Đỗ Tuấn Minh, Hiệu trưởng trường ĐH Ngoại ngữ, ĐH Quốc gia Hà Nội cho biết: Sinh viên của trường chúng tôi với yêu cầu muốn ra trường phải đạt chuẩn. Do vậy, chúng tôi thực hiện chính sách sinh viên tốt nghiệp chỉ được nhận bằng tốt nghiệp sau khi đã đạt chuẩn đầu ra về 5 thứ tiếng.

Việc đổi mới giảng dạy ngoại ngữ chỉ thật sự hiệu quả khi có mô hình kiểm tra đánh giá hợp lí. Vì vậy, trường ĐH Ngoại ngữ, ĐH Quốc gia Hà Nội đã hoàn thành việc xây dựng bộ dụng cụ kiểm tra, đánh giá tiếng Anh dành cho đối tượng sau THPT có tên là VSTEP. Đây là kì thi đầu tiên của Việt Nam được chuẩn hóa như các kì thi nổi tiếng khác như IELT hay TOFL

Trước tình hình cấp thiết của xu thế hội nhập, các sinh viên ra trường phải đảm bảo khả năng về ngoại ngữ, giao tiếp tốt với người nước ngoài và thông thạo tiếng Anh chuyên ngành. Riêng đối với tiêu chí chất lượng cao thì phải đầu tư trọng tâm trọng điểm ở những chương trình nhập khẩu.

Các trường đại học phải thay đổi phương pháp giảng dạy. Phải làm thế nào để các trường mở ra phải gắn với các doanh nghiệp. Trong kỉ nguyên số và cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 này, trường đại học cần có các giải pháp để nâng cao chất lượng đào tạo, đổi mới các hình thức đào tạo.

Tạo điều kiện thuận lợi nhất cho từng cá nhân học tập theo kế hoạch riêng. Đưa người học vào môi trường của doanh nghiệp, tạo môi trường để người học phát triển năng lực bản thân và phát triển cái “khác biệt” của họ. Bản thân các thầy cô giáo trong quá trình làm công tác hướng dẫn cũng nắm được nhu cầu thực tế của doanh nghiệp để thay đổi phương pháp giảng dạy”.

(còn nữa)