Phong vị truyền thống trong mâm cỗ của người Hà thành

Bức tranh ẩm thực độc đáo

Từ xa xưa, ẩm thực Hà thành đã luôn nhận được sự đánh giá cao với những lời khen ngợi hoa mỹ, được ví là một loại "nghệ thuật" tinh tế, chỉn chu với nhiều ý tứ, khúc triết nhân sinh. Điều này đặc biệt trở lên rõ ràng ngay trên bàn ăn Tết của họ, với những quy tắc đặc biệt mang ý nghĩa sâu sắc.

Mâm cỗ Tết với người Hà Nội không chỉ là sự kết tinh ẩm thực độc đáo từ chốn Kinh kỳ mà còn làm toát lên sự khéo léo và đảm đang của phụ nữ Tràng An. Bữa cỗ Tết tại thủ đô không chỉ phong phú về hương vị mà còn cầu kỳ từ khâu lựa chọn nguyên liệu, cách thức chế biến cẩn thận, sử dụng các loại gia vị thuần thục. Đặc biệt, mâm cỗ chú trọng vào vẻ bề ngoài thông qua cách trang trí và sắp xếp đẹp mắt, tạo nên một không gian ấm cúng và hấp dẫn.

Bởi vậy mới nói, bữa cơm trong dịp Tết của mảnh đất nghìn năm văn hiến là một hành trình thưởng thức đa dạng và phong phú. Đầy đủ từ những món truyền thống như thịt gà, canh bóng, miến nấu, canh mọc, thịt lợn nấu đông, giò lụa, chả quế, nem rán đến những món đặc biệt từ các nguyên liệu quý như bào ngư, yến, vây cá mập...

Mâm cơm tươm tất, đầy đặn thể hiện nét tinh hoa ẩm thực của người Hà Nội

Gia đình Hà Nội, tuỳ vào điều kiện, sẽ chuẩn bị những mâm cỗ với mức độ khác nhau. Tuy nhiên, tựu chung lại dù khá giả hay bình dân thì vẫn thể thiếu vắng bóng những món ăn gần như là “bắt buộc” trong mâm cỗ Tết truyền thống là: Gà luộc, giò lụa, xôi, bánh chưng, nem rán, canh măng… đều được thực hiện tỉ mỉ, chỉn chu bởi bàn tay khéo léo, tài nấu nướng sẵn có của người phụ nữ Hà thành.

Sự tài tình này hiện rõ trong cả những chi tiết nhỏ nhất, như cách luộc con gà để mang lại màu vàng óng, quyến rũ, hoặc làm thế nào để bánh chưng, khi nấu chín, có màu xanh mượt mà, bắt mắt; chọn súp lơ đơn, dù số lượng ít chứ không dùng súp lơ kép để giữ vị ngọt thanh cho bát canh. Kén gà bày cỗ cúng là gà ri, lùn, chân vàng. Khi kén gà lễ phải nhìn vào tướng con gà, mào, cờ, lông, đuôi vổng lên.

Ngoài ra, người Hà Nội còn rất sâu sắc, kỹ tính trong cách bài biện và “tô son, điểm phấn" bữa ăn. Họ tránh việc bày cỗ ú ụ, thay vào đó, họ sắp xếp mỗi món một cách tinh tế trên đĩa và bát để tạo nên không gian ăn uống đẹp mắt, màu sắc hài hoà.

Điển hình, khi cúng đĩa gà nguyên con, họ thường thêm bông hồng nhung đỏ, và đối với đĩa giò lụa, họ có thể sắp xếp miếng thịt như hình bông hoa để làm điểm nhấn.

Việc gọi là “ăn Tết” thay vì “chơi Tết” là một phản ánh rõ ràng về vai trò quan trọng của ẩm thực trong đời sống của người Việt, đặc biệt là trong những dịp lễ tết. Với người Hà Nội, ẩm thực không chỉ là việc ăn uống mà còn là biểu tượng của sự tinh tế và thanh lịch, từ lối sống đến lối ăn.

Giữ mãi nét truyền thống

Những món ăn trong mâm cỗ ngày Tết của người Hà Nội không chỉ là biểu tượng của truyền thống, mà còn là dấu ấn văn hóa được lưu giữ và kế thừa cho thế hệ sau theo năm tháng.

Do đó, mà dịp được cùng nhau ngồi bên mâm cơm ngày Tết, thưởng thức những món ăn ngon chỉ có riêng trong dịp đặc biệt mới có chính là để cùng cầu chúc cho một năm mới niềm hạnh phúc, ấm no. Đây chính là cách ông cha ta mang nếp sống truyền thống đi sâu vào tiềm thức của lớp trẻ Hà Nội thế hệ sau vào mỗi dịp Tết đến xuân về, đón xuân.

Bởi những ý nghĩa sâu sắc như vậy, gia đình anh Tùng (ở quận Hoàn Kiếm, Hà Nội) hầu như năm nào cũng sắp xếp thời gian cùng các thành viên tụ tập gói bánh chưng: “Bánh chưng thời nay không khó để kiếm mua, nhưng cảm giác được tự tay chuẩn bị từng miếng thịt lợn tươi, rửa lá dong, chọn đỗ thì không phải lúc nào cũng có.

Tôi nghĩ, việc gói bánh chưng vào ngày Tết rất ý nghĩa, nó làm tăng tình cảm gia đình, các thành viên đoàn kết mỗi người một việc giúp đỡ nhau, tránh cho bọn trẻ ngó lơ những phong tục tốt đẹp mà còn tạo nên những mảnh kí ức đẹp đẽ.

Đối với tôi, việc chuẩn bị những món ăn truyền thống vào Tết Nguyên đán là một việc vô cùng ý nghĩa, tuy mệt nhưng vui".

Gia đình quây quần gói bánh chưng, gắn kết hơn trong ngày Tết

Khác với anh Tùng, một người trẻ bận rộn, gắn liền với mảnh đất thủ đô từ khi sinh ra, thấm nhuần văn hoá của người thủ đô, bạn Tường Vy (26 tuổi, ở quận Đống Đa, Hà Nội) chia sẻ: “Vì tính chất công việc nên mình không thể tự tay chuẩn bị đầy đủ bữa cơm tươm tất cho gia đình nhỏ nhưng cũng không thể qua loa được. Mình có xu hướng đặt cỗ với các món ăn đặc trưng của Tết như: Bánh chưng, giò lụa, gà luộc, nem rán… từ những người bán uy tín trên mạng xã hội.

Ngoài ra thì mình cũng chuẩn bị một số món chế biến sẵn để có thể phục vụ người thân, bạn bè khi tới chơi. Làm như vậy giúp mình tiết kiệm được kha khá thời gian, nhưng vẫn có thể dâng lên ban thờ gia tiên bữa cơm đầy đặn, bày tỏ lòng thành kính với tổ tiên”.

Hiện nay, mặc dù mâm cỗ Tết truyền thống ở Hà Nội có thể thay đổi đôi chút, do điều kiện và khẩu vị gia đình khác nhau, nhưng giá trị cốt lõi vẫn vẹn nguyên. Đó tấm lòng, sự bày tỏ lòng thành kính của con cháu đối với ông bà tổ tiên và tình yêu thương của gia đình, hiện diện qua mâm cơm sum vầy.