Tuổi trẻ Thủ đô thực hiện bình dân học vụ số

Hôm nay, giữa kỷ nguyên số, khát vọng nâng cao dân trí ấy đang được tiếp nối bằng một hình thức mới - "bình dân học vụ số". Không còn chỉ là con chữ mà là tri thức công nghệ, là kỹ năng số hóa - những năng lực thiết yếu để mỗi người dân trở thành công dân số thực thụ. Và chính tuổi trẻ Thủ đô, bằng tinh thần tiên phong, bằng trái tim nhân ái và tri thức hiện đại, đang góp phần thắp lên ngọn lửa tri thức ấy - lặng lẽ nhưng bền bỉ, để không ai bị bỏ lại phía sau trên hành trình phát triển.

Thủ tướng Phạm Minh Chính và các đại biểu thực hiện nghi thức phát động phong trào “Bình dân học vụ số”

Hồi sinh một biểu tượng lịch sử: Bình dân học vụ trong kỷ nguyên số

Khi nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa vừa ra đời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã phát động phong trào Bình dân học vụ - một trong những phong trào giáo dục Nhân dân vĩ đại nhất trong lịch sử dân tộc. Những lớp học đêm dưới ngọn đèn dầu, những tấm bảng tre giữa sân đình, những người thầy không bằng cấp nhưng mang cả trái tim để dạy con chữ - tất cả đã làm nên một cuộc khai sáng dân trí chưa từng có, góp phần biến đất nước non trẻ thành một quốc gia của trí tuệ và khát vọng vươn lên.

Ngày nay, đất nước đã bước vào thời đại số - một kỷ nguyên mới với trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, chính phủ điện tử, kinh tế số... nhưng cũng như cách đây 80 năm, khoảng cách tri thức vẫn là một rào cản hiện hữu, đặc biệt là khoảng cách số. Người ta có thể không “mù chữ” theo nghĩa truyền thống nhưng lại “mù công nghệ”, “mù kỹ năng số” - không biết dùng điện thoại thông minh, không biết đăng ký dịch vụ công trực tuyến, không biết cách bảo vệ mình trên không gian mạng. Mù số, vì thế, trở thành một hình thức mới của mù tri thức.

Từ thực tế đó, một phong trào mới đang âm thầm nhen nhóm và lan tỏa: “bình dân học vụ số”. Không phải là một khẩu hiệu chính thống, nhưng là một hành động sống động - khi những người trẻ tình nguyện đến với cộng đồng, giúp người già cài đặt ứng dụng, hướng dẫn người lao động tra cứu bảo hiểm xã hội, hỗ trợ nông dân đưa nông sản lên sàn thương mại điện tử… Những lớp học không bục giảng, không phấn trắng bảng đen, nhưng lại tràn đầy yêu thương, sẻ chia và tinh thần trách nhiệm xã hội.

Tuổi trẻ phường Đống Đa hỗ trợ người dân lấy vé tại kiot tự động Điểm phục vụ hành chính công phường Đống Đa (TP Hà Nội).

Bình dân học vụ ngày xưa là ánh sáng của con chữ, thì bình dân học vụ số hôm nay là ánh sáng của tri thức công nghệ. Cả hai đều hướng tới một mục tiêu lớn lao: không để ai bị bỏ lại phía sau trên hành trình tiến lên của dân tộc. Và cũng như thuở ấy, lực lượng đi đầu vẫn là tuổi trẻ - những con người đầy lý tưởng, đầy năng lượng, sẵn sàng cống hiến để nhân lên tri thức, lan tỏa yêu thương và xây dựng một xã hội văn minh, công bằng, hiện đại.

Tuổi trẻ Thủ đô - lực lượng tiên phong trong chuyển giao tri thức số

Nếu bình dân học vụ năm xưa là những lớp học xóa mù chữ ở làng quê, thì hôm nay, "lớp học số" lại hiện diện nơi các khu phố cổ, vùng ven đô, trong những buổi sinh hoạt cộng đồng, hay thậm chí ngay giữa lòng phố đi bộ Hồ Gươm - nơi người trẻ Thủ đô kiên nhẫn chỉ cho người lớn tuổi cách dùng điện thoại thông minh, quét mã QR, tra cứu thông tin y tế, thanh toán không tiền mặt.

Với tâm thế chủ động và trái tim trách nhiệm, tuổi trẻ Thủ đô đã hóa thân thành những "giảng viên công nghệ" không giáo án, không bục giảng, nhưng có sự kiên trì, lòng kiên nhẫn và niềm tin rằng - tri thức cần được sẻ chia thì mới thực sự trở nên sống động. Từ các sinh viên đại học cho đến cán bộ đoàn phường, từ những nhóm tình nguyện viên đến các đội hình thanh niên trí thức, tất cả đang nối dài những hành động nhỏ bé nhưng mang ý nghĩa lớn lao: truyền lại kỹ năng số cho cộng đồng.

Thanh niên trở thành lực lượng nòng cốt góp phần hỗ trợ người lớn tuổi tiếp cận số hóa nhanh hơn

Những mô hình tiêu biểu đã ra đời từ chính thực tiễn ấy. Có thể kể việc Thành đoàn Hà Nội đã triển khai 526 đội hình có nhiệm vụ tuyên truyền, giáo dục hoạt động tập huấn, phổ cập kỹ năng số cho người dân với 9.542 người dân tham gia được phổ cập kỹ năng số. Nhiều đội hình “thanh niên công nghệ số” đã về tận các làng nghề, các nhà văn hóa xã để hướng dẫn bà con nông dân tiếp cận thương mại điện tử, từ đó đưa sản phẩm truyền thống lên các sàn thương mại lớn.

Một cách lặng lẽ, những bước chân của tuổi trẻ đang vẽ nên một bản đồ tri thức số mang màu sắc Hà Nội - nơi truyền thống và hiện đại giao thoa. Đó là hình ảnh một sinh viên Đại học Bách Khoa nắm tay cụ bà 80 tuổi học cách dùng Zalo để gọi con cháu. Là hình ảnh một nhóm sinh viên tình nguyện dựng bảng hướng dẫn tra cứu dịch vụ công ở trụ sở ủy ban. Là nụ cười của người nông dân khi lần đầu tiên nhìn thấy sản phẩm của mình hiển thị trên website bán hàng với hàng trăm lượt truy cập.

Công nghệ vốn khô khan, nhưng qua bàn tay của tuổi trẻ Thủ đô, nó trở nên ấm áp, gần gũi và đầy tính người. Chính họ đang đưa tinh thần nhân văn vào cuộc cách mạng số, đang viết tiếp trang sử “bình dân học vụ” thời hiện đại – không bằng phấn trắng, bảng đen, mà bằng ánh sáng của điện thoại, mạng internet và lòng yêu nước thế hệ mới.

Bình dân học vụ số: Góc nhìn về công bằng và phát triển bền vững

Giữa thời đại mà mọi hoạt động của đời sống - từ thủ tục hành chính, khám chữa bệnh, đến giáo dục, ngân hàng, mua sắm - đều diễn ra trên không gian số, tri thức công nghệ không còn là một lựa chọn, mà đã trở thành một nhu cầu thiết yếu để mỗi người dân tồn tại và phát triển. Trong bối cảnh đó, "bình dân học vụ số" không đơn thuần là một hoạt động thiện nguyện, mà là một sứ mệnh vì công bằng và sự phát triển bền vững.

Xã hội số tạo ra những cơ hội mới, nhưng cũng đồng thời làm lộ rõ hơn những khoảng cách. Khi người trẻ có thể thao tác nhanh chóng trên ứng dụng công nghệ, thì nhiều người cao tuổi vẫn còn loay hoay tìm nút mở điện thoại. Khi học sinh thành thị quen thuộc với lớp học trực tuyến, thì trẻ em miền núi có khi còn chưa tiếp xúc với mạng internet. Những khoảng cách ấy, nếu không được lấp đầy bằng sự sẻ chia, có thể dẫn tới những hình thức bất bình đẳng mới - bất bình đẳng trong tiếp cận thông tin, dịch vụ và cơ hội phát triển.

Việc thanh toán không dùng tiền mặt đã đi sâu vào đời sống người dân

Bởi vậy, bình dân học vụ số chính là một hành động cụ thể để bảo vệ quyền công dân trong kỷ nguyên số. Khi người dân biết cách khai báo y tế điện tử, đăng ký khám bệnh online, tra cứu kết quả học tập cho con cái, sử dụng ví điện tử để thanh toán không dùng tiền mặt… họ đang từng bước làm chủ cuộc sống mới, trở thành những công dân số thực thụ. Mỗi người biết công nghệ là mỗi “nút thắt” được tháo gỡ trong hành trình xây dựng xã hội số toàn diện, bao trùm và nhân văn.

Nhiều quốc gia đã nhìn nhận rất sớm vai trò của “xóa mù số” trong chiến lược phát triển. Singapore phát động chương trình “Digital Literacy for All” từ năm 2017 với mục tiêu mỗi công dân, dù già hay trẻ, đều có thể sử dụng công nghệ an toàn và hiệu quả. Estonia, quốc gia tiên phong về chính phủ điện tử, đã phổ cập kỹ năng số cho cả người nông dân và người về hưu. Tại Hàn Quốc, hàng nghìn trung tâm công nghệ cộng đồng được mở ra để người dân học miễn phí kỹ năng số từ những tình nguyện viên trẻ.

Việt Nam - với một dân số trẻ, năng động - có đủ tiềm lực để đi theo hướng này. Nhưng để không ai bị bỏ lại phía sau, bên cạnh đầu tư hạ tầng, cần một lực lượng kết nối giữa công nghệ và cộng đồng. Và đó chính là vai trò của tuổi trẻ. Khi người trẻ bước ra khỏi không gian học thuật, mang kiến thức và kỹ năng của mình đến với từng hộ dân, từng cụ già, từng em nhỏ… họ không chỉ làm cho công nghệ trở nên hữu ích, mà còn làm cho xã hội trở nên công bằng hơn.

Bình dân học vụ số vì thế không chỉ là sự tiếp nối truyền thống "vì dân mà học, vì dân mà dạy", mà còn là hành động thiết thực để hiện thực hóa khát vọng phát triển bền vững – khát vọng về một xã hội mà tri thức không phải là đặc quyền, mà là quyền lợi của mọi người dân.

Khơi dậy trách nhiệm của người trẻ thời đại mới

Người trẻ hôm nay sinh ra trong thời đại công nghệ, lớn lên cùng mạng xã hội, quen thuộc với trí tuệ nhân tạo và thế giới số hóa. Nhưng không phải ai trong số họ cũng ý thức được rằng: chính mình đang nắm giữ chìa khóa để giúp xã hội không bị bỏ lại phía sau trong hành trình chuyển đổi số. Bình dân học vụ số, vì thế, không chỉ là một chiến dịch cộng đồng – mà còn là nơi người trẻ tìm thấy ý nghĩa sâu sắc của sự trưởng thành, của việc sống có trách nhiệm với xã hội.

Các bạn trẻ phường Cầu Giấy (TP Hà Nội) hỗ trợ người cao tuổi thực hiện dịch vụ công

Khi một bạn sinh viên đại học giúp cụ ông 70 tuổi lần đầu cài đặt ứng dụng khám bệnh, hay khi một tình nguyện viên trẻ ngồi hàng giờ hướng dẫn bác nông dân ở ngoại thành lập tài khoản bán hàng online, đó không chỉ là hành vi chuyển giao công nghệ - mà là sự sẻ chia. Là cách thế hệ tương lai đang giang tay đón lấy quá khứ, đang kết nối những giá trị truyền thống với dòng chảy hiện đại. Là biểu hiện cụ thể nhất của tinh thần “đâu cần thanh niên có, đâu khó có thanh niên”.

Trong mỗi hành động kiên nhẫn, mỗi lời hướng dẫn tận tình, tuổi trẻ đang xây dựng cho mình một hình ảnh khác - không chỉ là những công dân số năng động, mà còn là những người gieo mầm hiểu biết, người truyền cảm hứng và thắp lên lòng tin. Họ không chỉ thành thạo công nghệ, mà còn hiểu rằng: tri thức chỉ có giá trị khi được sẻ chia, và công nghệ chỉ trở nên nhân văn khi được trao tận tay người cần nhất.

Chúng ta có thể bắt gặp họ trong những buổi sáng cuối tuần, ngồi bên bậc thềm trụ sở phường để hướng dẫn người dân đăng ký căn cước công dân gắn chip. Có thể thấy họ trong các hội chợ nông sản, vừa giới thiệu sản phẩm vừa quay video, dựng ảnh để quảng bá cho bà con. Có thể thấy họ trong các buổi sinh hoạt tổ dân phố, nơi họ cầm micro chia sẻ về kỹ năng an toàn trên mạng, chống tin giả và bạo lực mạng. Họ không ồn ào, không ủy mị, nhưng chính sự lặng thầm ấy đang nuôi lớn một giấc mơ: giấc mơ về một đất nước hiện đại, nơi công nghệ phục vụ con người một cách công bằng và tử tế.

Bình dân học vụ xưa từng thắp sáng chữ nghĩa bằng ngọn đèn dầu. Hôm nay, bình dân học vụ số đang thắp sáng lòng người bằng ánh sáng của tri thức và sự nhân văn. Và người châm ngọn đèn ấy - không ai khác, chính là lớp thanh niên Thủ đô - những người không chờ được kêu gọi, mà chủ động đi trước bằng trái tim đầy nhiệt huyết và một niềm tin sâu sắc vào tương lai dân tộc.

Chính quyền địa phương 2 cấp: Khi thanh niên làm "cầu nối" công nghệ

Thắp lên ánh sáng tri thức mới từ những việc nhỏ

Lịch sử dân tộc từng chứng kiến một thế hệ đi trước cầm tay nhau học từng con chữ, thắp sáng tương lai bằng những trang giấy học trò. Ngày nay, thế hệ trẻ lại tiếp tục sứ mệnh ấy nhưng không chỉ bằng bút mực, mà bằng công nghệ, bằng sự tận tâm, và bằng tình yêu với cộng đồng. "Bình dân học vụ số" không phải là một khẩu hiệu, mà là một hành trình - hành trình của những người trẻ tiên phong, dấn thân và không ngại khó.

Trong những ngôi nhà nhỏ ven đô, trong những chợ dân sinh nhộn nhịp, trong các tổ dân phố yên bình hay giữa các trường học vùng sâu - ánh sáng của tri thức số đang được nhen lên từng ngày. Đó không chỉ là sự khai mở công nghệ, mà là sự thức tỉnh tinh thần công dân số, là cách tuổi trẻ Thủ đô đang gắn kết mình với vận mệnh của cộng đồng, của đất nước.

Khi mỗi bạn trẻ sẵn sàng trở thành một "người thầy" số, một "bạn đồng hành" công nghệ cho người lớn tuổi, cho trẻ em nghèo, cho người lao động còn bỡ ngỡ với thế giới kỹ thuật số - thì khi ấy, Hà Nội không chỉ là Thủ đô ngàn năm văn hiến, mà còn là thành phố của ánh sáng tri thức, của văn minh số, của lòng nhân ái lan tỏa.

Đoàn viên, thanh niên phường Thanh Xuân hướng dẫn hướng dẫn đội ngũ bí thư chi bộ khu dân cư kiến thức cơ bản khi sử dụng điện thoại thông minh

Tuổi trẻ không chỉ là những năm tháng rực rỡ để mơ ước, mà còn là quãng đời để gieo những hạt mầm trách nhiệm. "Bình dân học vụ số" chính là cách để tuổi trẻ Thủ đô biến khát vọng phụng sự thành hành động thiết thực. Đó là cách họ viết tiếp một chương mới cho truyền thống hiếu học và nhân văn của dân tộc - chương của thời đại số, nơi tri thức là ánh sáng, công nghệ là công cụ và người trẻ là ngọn lửa không bao giờ tắt.

PGS.TS Bùi Hoài Sơn, Uỷ viên Thường trực Uỷ ban Văn hoá Giáo dục Quốc hội