Sử dụng và bảo vệ nước sạch đúng cách để cải thiện dinh dưỡng, sức khỏe

Nhiều quốc gia trên thế giới đang lo ngại về nguy cơ mất an ninh lương thực, cùng với sự xuất hiện hình thái mới về mất an ninh dinh dưỡng trong chế độ ăn, dinh dưỡng, ảnh hưởng đến đời sống và sức khỏe của người dân do những tác động của biến đổi khí hậu, mất đa dạng sinh học, đại dịch mới nổi trong đó có COVID-19 và biến động thị trường.

Đứng trước những thách thức toàn cầu về an ninh lương thực, an ninh dinh dưỡng, về biến đổi khí hậu và những tác động tiêu cực đến môi trường do sử dụng lãng phí tài nguyên thiên nhiên, trong đó có việc sử dụng lãng phí nguồn nước, Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO) đưa ra thông điệp cho Ngày Lương thực Thế giới (16/10) năm nay là “Nước là cuộc sống, nước là thức ăn; Không để ai bị bỏ lại phía sau!” (Water is life; Water is food; Leave no one behind!).

Những bể nước sạch được xây dựng để giải quyết nhu cầu nước sinh hoạt cho dân tộc thiểu số tại Việt Nam

Hiện nay, một phần tư dân số thế giới với 2 tỷ người sử dụng nước không an toàn và 2,4 tỷ người sống ở các quốc gia căng thẳng về nước. Sự cạnh tranh để giành nguồn tài nguyên vô giá này ngày càng gia tăng, thậm chí dẫn đến xung đột ngày càng tăng do tình trạng khan hiếm nước.

Khoảng 600 triệu người kiếm sống phụ thuộc vào thực phẩm thủy sản, họ đang phải chịu tác động của ô nhiễm, suy thoái hệ sinh thái và biến đổi khí hậu. Sự đa dạng các loại thực phẩm từ thủy hải sản là nguồn dinh dưỡng có giá trị sinh học cao và thiết yếu.

Thực phẩm từ thủy hải sản chứa nhiều chất dinh dưỡng thiết yếu như axít béo omega-3, vitamin và chấtkhoáng cần thiết cho sức khỏe con người, phòng chống suy dinh dưỡng.

Để đảm bảo về an ninh lương thực, chúng ta cần sản xuất nhiều lương thực hơn, đa dạng hàng nông sản thiết yếu khác nhưng sử dụng ít nước hơn, với mục tiêu là “sản xuất tốt hơn, dinh dưỡng tốt hơn, môi trường tốt hơn, cuộc sống tốt hơn”.

Những gì chúng ta ăn và cách sản xuất thực phẩm đều ảnh hưởng đến nước. Chúng ta có thể tạo ra sự khác biệt bằng cách lựa chọn thực phẩm địa phương, theo mùa và tươi sống, ít lãng phí hơn-thậm chí giảm lãng phí thực phẩm và tìm cách an toàn để tái sử dụng.

Trong những năm qua, Việt Nam đã đạt được nhiều tiến bộ trong việc cải thiện tình trạng dinh dưỡng và nâng cao sức khỏe người dân. Tỷ lệ suy dinh dưỡng trẻ em (SDD) đã giảm đáng kể và bền vững, tình hình an ninh lương thực thực phẩm và bữa ăn của người dân đã được cải thiện rõ rệt.

Thực hiện dinh dưỡng hợp lý

Việt Nam đã đạt được những thành tựu đáng kể về cải thiện tình trạng dinh dưỡng cho người dân như tỷ lệ SDD trẻ em dưới 5 tuổi đã giảm nhanh và bền vững (tỷ lệ SDD thể nhẹ cân giảm từ 14,1% năm 2015 xuống 11,5% năm 2020).

Mặc dù, tỷ lệ suy dinh dưỡng thấp còi ở trẻ em dưới 5 tuổi mỗi năm giảm 1%, nhưng vẫn còn ở mức cao (19,6% năm 2020) và có sự chênh lệch giữa các vùng nhất là vùng núi, vùng khó khăn so với thành phố, đồng bằng. Tỷ lệ này ở miền núi phía Bắc là 27,1% và Tây nguyên là 29,8%.

Nghèo đói, thiếu kiến thức là một trong những nguyên nhân của tình trạng suy dinh dưỡng. Vì vậy, để cải thiện sức khỏe và tình trạng dinh dưỡng bà mẹ và trẻ em ở những vùng khó khăn, miền núi, dân tộc thiểu số; Thủ tướng chính phủ đã phê duyệt chương trình mục tiêu giảm nghèo bền vững tại Quyết định số 90/QĐ-TTg ngày 18/01/2022 giai đoạn 2021-2025 với mục tiêu tỷ lệ hộ nghèo đa chiều duy trì mức giảm từ 1 – 1,5%/năm.

Hiện nay, trên cả nước có 1089 xã nghèo, đặc biệt các xã nghèo thuộc huyện nghèo vùng dân tộc thiểu số.

Người nghèo, ở vùng dân tộc thiểu số còn bị thiếu ăn, thiếu lương thực thực phẩm, thiếu thông tin… là những nguyên nhân của suy dinh dưỡng trẻ em thể nhẹ cân và thấp còi còn cao, cũng như thiếu vi chất dinh dưỡng, thiếu các dịch vụ y tế chăm sóc bà mẹ và trẻ em.

Nhìn lại 10 năm qua (từ năm 2010 đến năm 2020) cơ cấu bữa ăn của người Việt có sự thay đổi rõ rệt, khẩu phần ăn cân đối hơn, gần tiếp cận với nhu cầu khuyến nghị về các chất sinh năng lượng từ glucid, protein, lipid là 63,1%; 15,8%; 20,1%.

Mặc dù vậy, tính cân đối của khẩu phần vẫn chưa đảm bảo, khẩu phần ăn hàng ngày ở nhiều nơi vẫn còn quá nhiều đạm động vật, mức tiêu thụ thịt bình quân 134 gam/người/ngày. Trong đó, thịt đỏ là 95,5g (nhu cầu khuyến nghị 70g/người/ngày), thịt gia cầm 36,2g, các sản phẩm từ thịt là 4,7g.

Với khu vực thành thị mức tiêu thụ thịt cao hơn là 154 gam/người/ngày, thịt đỏ là 155,3g, thịt gia cầm 36,5g và các sản phẩm từ thịt là 3,9g. Ở những vùng nông thôn, tuy điều kiện còn khó khăn, nhưng mức tiêu thụ thịt là 126,2g và thịt đỏ là 85,8g... từ đó dẫn tới lipid nguồn động vật nhiều hơn so lipid nguồn thực vật (tỷ lệ giữa lipid động vật so với lipid tổng số là 51,4%).

Thói quen ăn uống thiếu lành mạnh, mất cân đối về các chất dinh dưỡng (nhiều thịt, mỡ động vật, ít rau xanh và hoa quả) của người Việt đã làm gia tăng các bệnh mạn tính liên quan đến dinh dưỡng như: Thừa cân béo phì, tăng huyết áp, đái tháo đường, gút, rối loạn mỡ máu…

Tỷ lệ thừa cân béo phì ở trẻ em tuổi học đường tăng từ 8,5% năm 2010 lên 19,0% năm 2020, trong đó khu vực thành thị 26,8%, khu vực nông thôn là 18,3% và miền núi là 6,9%.

Hưởng ứng Tuần lễ “Dinh dưỡng và Phát triển”, Bộ Y tế đã đưa ra một số khuyến cáo: Phát triển VAC để tạo nguồn thực phẩm sẵn có, an toàn; Tổ chức tốt bữa ăn gia đình,bữa ăn học đường đảm bảo đa dạng, cân đối, đủ dinh dưỡng; Thực hiện chăm sóc dinh dưỡng hợp lý 1000 ngày đầu đời giúp trẻ phát triển toàn diện về tầm vóc và trí tuệ; Lựa chọn thực phẩm có nguồn gốc, bảo đảm an toàn trong chế biến và bảo quản; Đọc thông tin dinh dưỡng trên nhãn thực phẩm trước khi mua và sử dụng; Sử dụng nước sạch an toàn trong ăn uống, sinh hoạt. Uống đủ nước theo nhu cầu cơ thể.