“Vùng đất Chín Rồng” biến thách thức thành cơ hội

Trước những vấn đề cấp bách đang diễn ra, Đảng và Chính phủ cùng các địa phương đã đưa ra nhiều chủ trương, quyết sách nhằm giúp ĐBSCL chuyển mình, thích nghi và phát triển bền vững.

ĐBSCL đang bị ảnh hưởng nghiêm trọng từ biến đổi khí hậu và tác động của con người

Phát huy tiềm năng sẵn có, chủ động ứng phó biến đổi khí hậu

Mệnh danh là “Vùng đất Chín Rồng” - ĐBSCL với diện tích hơn 4 triệu ha và 20 triệu dân, bình quân đóng góp 20% GDP, có vai trò rất quan trọng trong nền kinh tế cả nước. Đặc biệt, ĐBSCL là một trong những đồng bằng lớn, phì nhiêu nhất Đông Nam Á; Là vùng sản xuất, xuất khẩu lương thực, vùng cây ăn trái nhiệt đới lớn nhất Việt Nam. Phần lớn diện tích đồng bằng được bồi đắp phù sa hằng năm, rất màu mỡ. Nhất là dải đất phù sa ngọt dọc sông Tiền và sông Hậu cùng với mạng lưới sông ngòi, kênh rạch chằng chịt, tạo điều kiện thuận lợi cung cấp nước cho sản xuất nông nghiệp và nuôi trồng thủy hải sản.

Với những lợi thế sẵn có về tự nhiên, ĐBSCL đã phát huy lợi thế vựa lúa số một cả nước khi đóng góp hơn 90% lượng gạo xuất khẩu của Việt Nam, góp phần khẳng định vai trò, vị thế xuất khẩu gạo top đầu thế giới, trong đó có những loại gạo thơm ngon được quốc tế công nhận. Nơi đây cũng góp phần đảm bảo an ninh lương thực quốc gia, tạo công ăn việc làm cho 65% dân cư nông thôn của vùng…

Bên cạnh việc phát triển lúa gạo, ĐBSCL cũng chiếm 70% lượng thủy hải sản nuôi trồng, 36,5% lượng trái cây của cả nước; Nhiều tiềm năng để phát triển du lịch, logistics và năng lượng tái tạo…

ĐBSCL rất tiềm năng phát triển du lịch sông nước

Để phát huy những tiềm năng sẵn có của vùng, các tỉnh trong khu vực đã đưa ra nhiều kế hoạch, quyết sách phát triển kinh tế - xã hội trước tình hình biến đổi khí hậu đã và đang tác động rất xấu đến nơi đây.

Cụ thể, trong các kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm giai đoạn 2021 - 2025, định hướng đến 2030, tầm nhìn 2045 và xa hơn nữa của Bến Tre, Bạc Liêu, Kiên Giang, Trà Vinh, Sóc Trăng… hay một số tỉnh thành ĐBSCL khác đều xác định rõ nhiệm vụ và giải pháp trọng tâm về phát triển kinh tế - xã hội phải gắn liền sản xuất nông nghiệp và nông thôn mới trong điều kiện thích ứng với biến đổi khí hậu, hạn hán, xâm nhập mặn.

Trong đó, một số tỉnh tùy đặc thù giữ vững ổn định và phát triển cây lúa, cây ăn trái và nuôi trồng thủy sản phù hợp với định hướng thị trường, thích ứng với biến đổi khí hậu, gắn với công nghệ cao trong sản xuất, chế biến và xuất khẩu; Phát triển toàn diện kinh tế nông nghiệp, kinh tế biển gắn với bảo vệ tài nguyên đất, nước, vùng biển; Phát huy lợi thế liên kết du lịch liên tỉnh, liên vùng; Tận dụng thế mạnh và phát triển năng lượng sạch, năng lượng tái tạo…

Cáp treo tại Hòn Thơm, TP Phú Quốc, Kiên Giang

Riêng định hướng phát triển của thủ phủ “Tây Đô”, theo UBND TP Cần Thơ cho biết, tháng 6/2022, thành phố đã có Tờ trình số 21-TTr/BCSÐ về nhiệm vụ quy hoạch tổng thể Ðồ án điều chỉnh quy hoạch chung của TP Cần Thơ đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050.

Theo đó, mục tiêu quan trọng là phấn đấu đến năm 2030, Cần Thơ sẽ trở thành thành phố sinh thái, văn minh, hiện đại mang đậm bản sắc văn hóa sông nước vùng ÐBSCL; Là khu vực trung tâm của vùng về dịch vụ thương mại, du lịch, logistics, có công nghiệp chế biến hiện đại, nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao; Giáo dục và đào tạo, y tế chuyên sâu; Là trung tâm khoa học công nghệ, văn hóa, thể thao; Là đô thị hạt nhân vùng ĐBSCL, đời sống vật chất và tinh thần của người dân đạt mức cao.

Về tầm nhìn xa đến năm 2050, Cần Thơ đặt mục tiêu sẽ có bước đột phá hơn và thuộc nhóm các thành phố phát triển của Châu Á…

ĐBSCL đang chuyển mình, phát triển nhờ phát huy lợi thế và thích nghi với biến đổi khí hậu

Biến thách thức thành cơ hội

Bên cạnh những lợi thế về nông nghiệp, thời gian qua, ĐBSCL luôn phải đối mặt với những khó khăn của biến đổi khí hậu, hạn hán, xâm nhập mặn, từ đó ảnh hưởng nghiêm trọng tình hình sản xuất của khu vực nói riêng và cả nước nói chung.

Nhận thấy được những nguy cơ trước mắt và dài hạn của biến đổi khí hậu, từ năm 2017, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết 120/NĐ-CP về Phát triển bền vững ĐBSCL thích ứng với biến đổi khí hậu; Sau đó là Quyết định 33/QĐ-TTg ngày 7/1/2020 của Thủ tướng Chính phủ về Phê duyệt Chiến lược thủy lợi Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Tiếp đến, ngày 22/1/2020, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị số 04/CT-TTg về việc Triển khai các giải pháp cấp bách phòng, chống hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn.

Theo Chính phủ cùng các Bộ ngành, các tỉnh ĐBSCL cần chủ động triển khai các biện pháp cần thiết để có thể biến thách thức thành cơ hội đổi mới, thích nghi và phát triển kinh tế đa dạng hơn nữa trong tình hình mới.

Hệ thống cống Cái Lớn - Cái Bé đang hỗ trợ chống sâm nhập mặn hiệu quả tại ĐBSCL

Trước những chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, đến nay các giải pháp đã phát huy hiệu quả. Nhiều công trình thủy lợi, hệ thống đê biển, đê sông ứng phó với mực nước biển dâng cao đã được xây dựng và đưa vào vận hành. Ngoài ra, trên địa bàn 12 tỉnh thành khu vực ĐBSCL còn có hàng trăm hệ thống cống, công trình chống hạn, ngăn mặn...

Ngoài việc xây dựng các công trình ngăn mặn, chứa ngọt, hàng năm các tỉnh thành ĐBSCL còn tăng cường nạo vét kênh, rạch, đào ao, giếng, đắp đập tạm để trữ nước ngọt và ngăn mặn, lắp đặt và vận hành trạm bơm dã chiến; Xây dựng kịch bản ứng phó với xâm nhập mặn cực đoan, khoanh vùng cụ thể các khu vực có khả năng bị ảnh hưởng bởi xâm nhập mặn để chỉ đạo, triển khai giải pháp ứng phó phù hợp; Nỗ lực tìm cách sống chung bằng cách “thuận thiên” để thích ứng, như thực hiện chuyển đổi cơ cấu mùa vụ cây trồng, vật nuôi và tạo ra được những mô hình kinh tế thành công...

Quyết sách giúp chủ động thích ứng

Không chỉ là vựa lúa đảm bảo an ninh lương thực quốc gia, vùng ĐBSCL còn có vị trí đặc biệt quan trọng về chính trị, quân sự. Và nhằm tạo bước đột phá, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của toàn vùng, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 13/NQ-TW, khóa XIII về phương hướng phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm quốc phòng, an ninh vùng ĐBSCL đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Bên cạnh đó, để đẩy mạnh phát triển kinh tế ĐBSCL, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách định hướng chiến lược, trong đó có Nghị quyết 120/NQ-CP ngày 17/11/2017 của Chính phủ về phát triển bền vững ĐBSCL thích ứng với biến đổi khí hậu…

Sau hơn 4 năm triển khai Nghị quyết 120/NQ-CP, việc thích ứng với biến đổi khí hậu đã có những bước phát triển mạnh mẽ. Nghị quyết 120/NQ-CP ra đời là quyết sách sống còn, đã xác định tầm nhìn dài hạn, yêu cầu thay đổi tư duy, kiến tạo phát triển bền vững, thịnh vượng, chuyển hóa những thách thức thành cơ hội để phát triển vùng.

Một góc TP Cần Thơ

Theo GS.TS Mai Trọng Nhuận, Phó Chủ tịch Hội đồng tư vấn Ủy ban quốc gia về biến đổi khí hậu: “Sự ra đời Nghị quyết 120/NQ-CP là minh chứng cụ thể cho việc chuyển từ thế bị động sang chủ động để dễ thích ứng với biến đổi khí hậu, chủ động ứng phó với những biến động bất lợi từ bên ngoài, trong đó có cả dịch bệnh. Sự chủ động được thể hiện thông qua nhận thức, tư duy, đặc biệt là thông qua quy hoạch, kế hoạch và chiến lược để thích ứng”.

Quy hoạch, đầu tư đồng bộ

Mới đây nhất, Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Văn Thành vừa ký Quyết định 287/QĐ-TTg phê duyệt Quy hoạch vùng ĐBSCL thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050. Theo đó, quy hoạch nêu rõ sẽ tập trung phát triển hệ thống kết cấu giao thông vận tải đa phương thức kết nối liên vùng và quốc tế, trong đó chú trọng phát huy thế mạnh của vùng về giao thông thủy nội địa.

Cụ thể, đến năm 2030, ĐBSCL đầu tư xây dựng mới và nâng cấp khoảng 830km đường bộ cao tốc, khoảng 4.000km đường quốc lộ, 4 cảng hàng không, 13 cảng biển, 11 cụm cảng hành khách và 13 cụm cảng hàng hóa đường thủy nội địa; Đồng thời, đầu tư xây dựng hệ thống hạ tầng và cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ du lịch đồng bộ, kết nối giữa các khu và điểm du lịch trong vùng, liên vùng và quốc tế, trong đó chú trọng phát triển hệ thống cảng du lịch trên sông Tiền, sông Hậu và cảng du lịch tàu biển tại các tỉnh ven biển…

Hạ tầng giao thông đường bộ và đường thủy đang được Chính phủ quan tâm sẽ tạo đà phát triển cho ĐBSCL

Theo Bộ Giao thông vận tải (GTVT), giai đoạn 2021 - 2030, Bộ kiến nghị Chính phủ ưu tiên đầu tư các dự án trong vùng ĐBSCL nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm an ninh quốc phòng. Trong đó, nhóm dự án được Bộ GTVT quan tâm đặc biệt tại ĐBSCL là Cao tốc TP Hồ Chí Minh - Cà Mau; Cao tốc An Hữu - TP Cao Lãnh (Đồng Tháp) - cầu Vàm Cống - Rạch Giá (Kiên Giang); Cao tốc Châu Đốc (An Giang) - Cần Thơ - cảng Trần Đề (Sóc Trăng); Cao tốc Mỹ Thuận - Cần Thơ; Cầu Mỹ Thuận 2, cầu Rạch Miễu 2; Cao tốc Bắc - Nam phía Đông (dự án thành phần Cần Thơ - Hậu Giang và Hậu Giang - Cà Mau)… Về hàng hải, Bộ đã bố trí 937 tỷ đồng năm 2022 để thực hiện Giai đoạn 2 dự án Luồng cho tàu trọng tải lớn vào sông Hậu, nhằm phát huy hiệu quả đồng bộ các dự án.

Với hàng loạt chủ trương, chính sách được ban hành và đưa vào thực tiễn, ĐBSCL đã có sự thay đổi rõ rệt, đời sống người dân nông thôn được nâng cao, điều kiện sinh hoạt được cải thiện đáng kể. Các tỉnh thuộc vùng ĐBSCL cũng trở thành điểm đến hấp dẫn với các nhà đầu tư trong và ngoài nước, với hàng loạt dự án lớn, tạo đà phát triển cho kinh tế - xã hội “Vùng đất Chín Rồng” chuyển mình, cất cánh.

Minh Tuấn - Nguyên Pháp