Chè sen Quảng An: Lưu giữ nét đẹp văn hóa tinh tế của người Hà Nội

Nét đặc trưng trong văn hóa thưởng trà

Khi nhắc đến trà/chè sen Hồ Tây là nhắc đến niềm tự hào, nét đặc trưng trong văn hóa thưởng thức trà của người Hà Nội. Khi những búp sen hồng bắt đầu nở rộ cũng là lúc những người làm nghề ướp chè sen ở phường Quảng An, quận Tây Hồ (Hà Nội) bắt đầu vào mùa. Với người dân nơi đây, làm chè không hẳn vì lợi nhuận kinh tế mà họ muốn lưu giữ nghề truyền thống, một nét đẹp văn hóa tinh tế của người Hà Nội.

Nhằm gìn giữ nét đẹp văn hóa của người Hà Thành xưa, Hợp tác xã nông nghiệp kinh doanh dịch vụ tổng hợp Quảng An đã nghiên cứu và cho “ra đời” một sản phẩm hết sức độc đáo mang tên “Chè sen Quảng An”. Đây được xem là một thức uống tao nhã trong văn hóa của người Hà Nội.

Khi nhắc đến trà/chè sen Hồ Tây là nhắc đến niềm tự hào, nét đặc trưng trong văn hóa thưởng thức trà của người Hà Nội

Chia sẻ về bí quyết tạo nên thương hiệu trà sen Quảng An, bà Vũ Hoa Thảo, người gắn bó với nghề ướp trà sen bộc bạch: Trà sen không lạ nhưng lạ là phải đúng sen Bách Diệp trăm cánh được trồng ở khu vực Hồ Tây mới có thể ướp ra thứ trà tuyệt hảo. Mỗi năm vào tháng 6, khi những búp sen bắt đầu nở rộ cũng là thời điểm các gia đình làm nghề ướp trà sen nơi đây tất bật vào vụ.

“Vào mùa sen nở, từ tờ mờ sáng, khi những giọt sương còn chưa tan, người làm trà dậy sớm chèo con thuyền nhỏ ra giữa hồ, khéo léo thu lượm từng búp sen còn đẫm sương đêm. Từng bông sen được hái thật nhanh với những thao tác nhẹ nhàng để búp sen không nhàu nát. Sau đó bông sen được đưa về nhà, người thợ thực hiện các công đoạn bóc cánh, tách gạo sen (thứ được ví như túi hương của bông sen). Việc lấy gạo sen là công đoạn khó, người làm phải nhẹ nhàng, khéo léo sao cho gạo sen không bị vỡ nát, bay mất hương thơm”, bà Thảo chia sẻ.

Chè sen là sự hòa quyện hoàn hảo giữa vị ngon của chè với mùi thơm nhẹ nhàng tinh khiết của hoa sen tạo hương vị rất riêng biệt. Đặc biệt, đây cũng chính là sản phẩm OCOP 4 sao do UNBD thành phố Hà Nội đánh giá, phân hạng và công nhận trong năm 2021.

Gìn giữ nghề truyền thống

Để có chén chè sen thơm hội tụ tinh hoa của đất trời không phải là điều đơn giản, người làm phải trải qua từng khâu, vô cùng tỉ mẩn. Công đoạn chính là việc chọn hoa sen, không quan trọng hoa to hay nhỏ nhưng phải đúng loại hoa sen Bách Diệp.

Việc chọn chè để ướp cũng không kém phần quan trọng, chè được chọn là loại chè khô nhưng chưa vào hương. Chè được đem ướp với những cánh hoa sen, gạo sen. Để ướp được 1kg chè sen phải cần tới 1.500 bông hoa sen và để mẻ chè đượm hương sen phải đủ 21 ngày với 7 lần vào hương và 7 lần sấy.

Để có chén chè sen thơm hội tụ tinh hoa của đất trời không phải là điều đơn giản, người làm phải trải qua từng khâu, vô cùng tỉ mẩn

Nghề ướp chè sen khô rất kỳ công, vất vả, không phải ai cũng làm được, nó đòi hỏi người làm phải có tâm, yêu nghề chứ không thể chạy theo lợi nhuận kinh tế. Người làm phải biết độ nóng, nguội của chè, phải kiên trì nâng giấc trong từng mẻ sấy.

Tất cả các công đoạn làm “chè sen Quảng An” đều được Hợp tác xã làm hoàn toàn bằng phương pháp thủ công. Chè được sấy theo cách truyền thống bằng than hoa để cho ra hương thơm đặc trưng. Càng ướp nhiều lần thì hương sen càng quyện, chè càng thơm lâu.

Chính bởi độ cầu kì, phức tạp trong cách chế biến mà “Chè sen Quảng An” được xem là loại trà có giá thành đắt đỏ trên thị trường. Hiện nay chè sen khô có giá từ 8-10 triệu đồng/kg, tuy giá cao nhưng do cách làm thủ công, tốn nhiều thời gian nên số lượng chè làm theo cách truyền thống không nhiều.

Chè sen là sự hòa quyện hoàn hảo giữa vị ngon của chè với mùi thơm nhẹ nhàng tinh khiết của hoa sen tạo hương vị rất riêng biệt

Ngoài ướp trà sen khô theo cách truyền thống, nhiều gia đình ở Hồ Tây còn làm chè bông sen. Theo đó một nắm nhỏ chè được cho vào bên trong bông hoa sen, sau đó được gói lại rồi dùng lá sen buộc chặt bên ngoài. Bông sen sau khi được ngậm chè sẽ được cắm vào nước qua một đêm cho hương sen thấm quyện vào chè. Cách ướp trà này đơn giản, không tốn công nên giá thành rẻ từ 35 -50 nghìn đồng/bông.

Mặc dù nghề ướp trà sen của phường Quảng An ngày càng có chỗ đứng vững trên thị trường, tuy nhiên khi nhắc đến việc gìn giữ nghề truyền thống, các nghệ nhân trong làng vẫn còn nhiều trăn trở. Bởi lẽ, những năm gần đây, vùng nguyên liệu làm trà sen trở nên khan hiếm, giá hoa bị đẩy lên cao khiến người làm trà gặp nhiều khó khăn, không ít gia đình đã phải chuyển nghề khác. Môi trường nước ngày càng bị ô nhiễm, số lượng hoa sen quanh hồ ngày càng ít, cùng đó với phương pháp làm thủ công, tạo nhiều áp lực, thế hệ trẻ theo nghề cha ông không nhiều.

Do đó, dù đã trở thành nét đặc sắc trong văn hóa ẩm thực Hà thành nhưng nghệ nhân nơi đây lo lắng trà sen Tây Hồ sẽ dần bị mai một. Để giữ nghề, những nghệ nhân làm trà sen hồ Tây luôn truyền dạy cho các con, cháu tình yêu, niềm đam mê với nghề ngay từ khi còn nhỏ.

THANH TÙNG