Tag

Trăn trở trước những công trình kiến trúc thời bao cấp

Người Hà Nội 05/12/2024 17:07
aa
TTTĐ - Trên chặng đường phát triển của Hà Nội, những công trình kiến trúc thời bao cấp làm nên bản sắc văn hóa của Thủ đô. Theo các chuyên gia, giữ lại các công trình kiến trúc thời bao cấp cũng là giữ một phần “hồn” đô thị của Hà Nội.
Kỳ vọng sẽ trở thành biểu tượng mới của Thủ đô, điểm đến và điểm nhấn về kiến trúc, mỹ thuật Người kiến trúc sư Ba Lan và tâm nguyện với Mỹ Sơn Nữ sinh Kiến trúc và quyết tâm góp phần bảo tồn làng đá cổ

“Ký ức đô thị” một thời

Theo PGS.TS Nguyễn Trọng Phúc, nguyên Viện trưởng Viện Lịch sử Đảng, sau ngày Hà Nội được giải phóng, Đảng bộ, chính quyền Thủ đô bắt tay vào sự nghiệp xây dựng, phát triển theo con đường chủ nghĩa xã hội mà Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nêu ra. Lúc này, toàn dân Hà Nội phấn khởi, hăng hái xây dựng kiến thiết Thủ đô.

Thời kỳ năm 1954 - 1965 là chặng khôi phục lại kinh tế của Hà Nội. Cuối năm 1954, Thủ đô chỉ có một vài công trình, nhà máy như Nhà máy Điện Biên Phủ, Nhà máy Đèn Bờ hồ, Nhà máy xe Lửa Gia Lâm.

Đến năm 1957 - 1958, Hà Nội đã hiện diện những cơ sở công nghiệp lớn: Nhà máy Cơ khí Hà Nội, Nhà máy Dệt 8/3, hình thành khu công nghiệp Thượng Đình gồm: Nhà máy Cao su Sao vàng, Nhà máy xà phòng, Nhà máy Rạng Đông… Vì thế, gam màu nổi bật nhất trong bức tranh của Hà Nội giai đoạn này chính là những cơ sở công nghiệp lớn được hình thành.

Trăn trở trước những công trình kiến trúc thời bao cấp
Cung Thiếu nhi Hà Nội

Khi bước vào thực hiện kế hoạch 5 năm lần thứ nhất (1961 - 1965), Hà Nội đã khẳng định vai trò là trung tâm chính trị, kinh tế, giáo dục rất rõ. Các trường đại học nở rộ như Đại học Tổng hợp, Đại học Bách khoa Hà Nội, Đại học Dược, Đại học Kinh tế Quốc dân, Đại học Sư phạm, Đại học Nông lâm, Đại học Kiến trúc.

Rất nhiều công trình giai đoạn này được sự giúp đỡ của các nước xã hội chủ nghĩa. Năm 1961, Đại học Bách khoa Hà Nội xây dựng với sự viện trợ của Liên Xô (trước kia). Cung Văn hóa Lao động hữu nghị Việt - Xô là một trong những công trình kiến trúc văn hóa biểu trưng cho tình hữu nghị giữa hai nước Việt Nam - Liên Xô, do kiến trúc sư Isakovich, người Liên Xô thiết kế và nguồn tài chính do Hội đồng Trung ương các Công đoàn Liên Xô trao tặng.

Khách sạn Thắng lợi trên đường Yên Phụ, quận Tây Hồ được xây dựng những năm đầu thập niên 1970, do Đảng Cộng sản và Nhân dân Cuba dành tặng Đảng, Nhà nước và Nhân dân Việt Nam; Cung Thiếu nhi Hà Nội.

Những công trình này không chỉ phục vụ nhu cầu văn hóa, giáo dục, truyền thông và thể thao mà còn đóng vai trò quan trọng trong quá trình phát triển đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Kiến trúc thời bao cấp mang nhiều ý nghĩa lịch sử, khoa học và xã hội, phản ánh một thời đại với các nguyên tắc hiện đại và tiến bộ.

Các công trình được thiết kế và xây dựng theo chiến lược của một quốc gia đang trên con đường phát triển, góp phần vào quá trình vận hành hành chính và nâng cao đời sống tinh thần cho cộng đồng. Với những đóng góp không nhỏ ấy, các chuyên gia cho rằng, kiến trúc thời bao cấp là vốn quý di sản, cần được nghiên cứu kỹ lưỡng để không bỏ phí.

Ký ức về Cung Thiếu nhi Hà Nội và băn khoăn về “khoảng trống”

Đối với KTS Trần Huy Ánh, Cung Thiếu nhi Hà Nội là nơi mang nhiều ký ức và hoài niệm về tuổi thơ của ông và cả một thế hệ thời bao cấp. Sau những ngày “Điện Biên Phủ trên không” năm 1972, mùa Đông năm 1973, Hà Nội khởi công xây Cung Thiếu nhi Hà Nội.

“Năm 1976, chúng tôi mới được vào học ngôi nhà mới. Ngôi nhà rất đẹp, rất hiện đại, sang trọng: Có cửa kính khung thép, thang máy, trần nhôm, đá ốp lát bóng…

Nhiều người từng nghĩ, công trình này do KTS nước ngoài thiết kế và do viện trợ quốc tế. Đến tận năm 1982, tôi mới biết KTS Lê Văn Lân là tác giả thiết kế giám sát thi công Cung Thiếu nhi”, ông nói.

KTS Lê Văn Lân ngày đó đã phải vẽ chi tiết từng cánh cửa thép, bản lề, chốt khóa để các thợ sắt tài hoa gia công lắp kính. TP Hà Nội cho phép huy động các tấm trần nhôm thừa ra từ công trình Cung Lao động Việt - Xô để ốp sảnh chính, KTS Lê Văn Lân lên nhà máy An Dương xin cả đống gạch hoa vỡ vụn do bom Mỹ về ghép lại thành sàn sảnh, ốp cột bê tông rồi mài nhẵn mà thành màu sắc lung linh.

Trăn trở trước những công trình kiến trúc thời bao cấp

KTS Lê Văn Lân giờ vẫn nhớ, khi làm công trình này, ông được Bí thư Thành ủy Trần Vĩ và Chủ tịch Ủy ban hành chính TP Hà Nội thường xuyên gặp gỡ, động viên, ủng hộ hết mực. Cung Thiếu nhi Hà Nội từng là “thiên đường” của thiếu nhi Thủ đô thời bấy giờ.

“Trải qua mấy chục năm, Hà Nội giờ có nhiều điểm vui chơi công cộng hơn, Cung Thiếu nhi mới cũng vừa được khánh thành song phải nói rằng, từ nơi này, có biết bao thế hệ đã trưởng thành, đóng góp cho nền nghệ thuật nước nhà. Tôi vẫn cứ băn khoăn, phải bảo tồn công trình này như thế nào, giữ lại một phần ký ức đô thị và bản sắc của Hà Nội”, KTS Trần Huy Ánh xúc động nói.

Những trăn trở của vị chuyên gia này không phải không có cơ sở, bởi theo KTS Lê Thành Vinh, nguyên Viện trưởng Viện Bảo tồn di tích, các công trình kiến trúc thời bao cấp đến nay đa phần có nhiều chức năng không còn phù hợp với xã hội hiện đại, nhiều công trình xuống cấp trầm trọng. Trong kho tàng di sản văn hóa kiến trúc, nhóm này vẫn được coi là mức ưu tiên thấp trong các đối tượng cần bảo tồn.

Trăn trở trước sự sống còn của những công trình kiến trúc thời bao cấp
KTS Lê Văn Lân (thứ 2 từ phải sang - hàng thứ nhất)

Đồng quan điểm trên, KTS Nguyễn Đức Vinh, Công ty Cổ phần X.Y.Z nhận định: “Công trình kiến trúc thời bao cấp rất “chấp chới”, không được bảo vệ bởi Luật Di sản. Những công trình này có thể nằm trong khái niệm “công trình kiến trúc có giá trị” được ghi trong Luật Kiến trúc, nhưng có giá trị như thế nào thì chúng ta chưa biết”.

Theo ông, rõ ràng, đang thiếu những cơ sở pháp lý, đang có những “khoảng trống” cho những công trình có thể được gọi là “di sản” này, nên ông đưa ra khái niệm “tái phát triển” gồm: Bảo tồn và cải tạo, nhằm mục đích vừa giữ gìn, vừa tạo ra khả năng để gia tăng giá trị của những công trình kiến trúc thời bao cấp.

Trăn trở trước sự sống còn của những công trình kiến trúc thời bao cấp
Các hoạt động tại Cung Thiếu nhi Hà Nội dịp Lễ hội Thiết kế Sáng tạo 2024

Cũng theo khảo sát của chuyên gia này, 64,8% những người được khảo sát đều muốn giữ nguyên và bổ sung công năng của những công trình kiến trúc công cộng thời bao cấp; rất ít người muốn phá dỡ. “Như vậy, trong cộng đồng đều nhận thấy giá trị của những công trình này”, KTS Nguyễn Đức Vinh nói.

Bày tỏ thêm với phóng viên Báo Tuổi trẻ Thủ đô, vị chuyên gia này nói: “Nếu một đô thị mà không có di sản, không khác gì đô thị “mất trí nhớ”. Cung Thiếu nhi Hà Nội hay một số những công trình kiến trúc thời bao cấp khác dường như bị lãng quên. Hãy nhìn những hoạt động từ Lễ hội Thiết kế Sáng tạo Hà Nội vừa qua tại đây, khi chúng ta “thổi sinh khí” cho chúng - đó là những sinh hoạt cộng đồng thì nó vẫn “sống”.

Đọc thêm

Giao lưu gương sáng phụ nữ Thủ đô tiêu biểu Người Hà Nội

Giao lưu gương sáng phụ nữ Thủ đô tiêu biểu

TTTĐ - Ngày 18/6, tại trụ sở Hội Liên hiệp Phụ nữ (LHPN) Hà Nội, Báo Phụ nữ Thủ đô phối hợp với Ban Thi đua - Khen thưởng TP Hà Nội tổ chức chương trình Giao lưu gương điển hình tiên tiến, người tốt, việc tốt với chủ đề "Phụ nữ Thủ đô tự tin - hội nhập - kết nối thành công" năm 2025.
Nhà báo Nguyễn Mạnh Hưng nhận Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ Người Hà Nội

Nhà báo Nguyễn Mạnh Hưng nhận Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ

TTTĐ - Chiều 18/6, thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ, đồng chí Vũ Thu Hà, Phó Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội đã trao Bằng khen của Thủ tướng Chính Phủ cho nhà báo Nguyễn Mạnh Hưng, Tổng Biên tập Báo Tuổi trẻ Thủ đô.
Chân dung người con gái Hà Nội tinh khôi và tràn đầy lý tưởng Người Hà Nội

Chân dung người con gái Hà Nội tinh khôi và tràn đầy lý tưởng

TTTĐ - Cuốn sách "Đặng Thùy Trâm và cuốn nhật ký thứ ba" được xuất bản, là dịp nhìn lại trọn vẹn câu chuyện đặc biệt của một con người - chiến sĩ bình dị trong chiến tranh, giúp chúng ta biết thêm về chân dung Đặng Thùy Trâm với tuổi trẻ, tri thức và văn hóa của một người con gái Hà Nội tinh khôi và tràn đầy lý tưởng.
Báo chí đồng hành vì một Việt Nam thịnh vượng Người Hà Nội

Báo chí đồng hành vì một Việt Nam thịnh vượng

TTTĐ - Ngày 5/6, tại Thủ đô Hà Nội, Báo Kinh tế & Đô thị đã tổ chức Diễn đàn "Báo chí đồng hành cùng Doanh nghiệp vì sự phát triển bền vững trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc". Sự kiện thu hút 200 đại biểu là lãnh đạo các cơ quan Trung ương, chuyên gia, nhà khoa học, nhà báo và cộng đồng doanh nghiệp tham dự.
Thiếu nhi Thủ đô thanh lịch, văn minh Nhịp điệu cuộc sống

Thiếu nhi Thủ đô thanh lịch, văn minh

TTTĐ - Sau 5 năm thực hiện Chương trình số 06-CTr/TU, ngày 17/3/2021 của Thành ủy Hà Nội về “Phát triển văn hóa; nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh giai đoạn 2021 - 2025”, TP Hà Nội đã đạt được nhiều thành tựu đáng ghi nhận. Đóng góp nên thành công đó có sự vào cuộc của các trường học và phong trào xây dựng văn hóa học đường của thiếu nhi Thủ đô.
Gìn giữ và phát huy giá trị di tích lịch sử, nghệ thuật Người Hà Nội

Gìn giữ và phát huy giá trị di tích lịch sử, nghệ thuật

TTTĐ - UBND thành phố Hà Nội vừa ban hành Quyết định 2617/QĐ-UBND về việc xếp hạng 16 di tích lịch sử - văn hóa và danh lam thắng cảnh trên địa bàn thành phố. Đây là những công trình mang đậm dấu ấn thời gian, có ý nghĩa với người dân và có giá trị độc đáo với Thủ đô ngàn năm tuổi. Việc xếp hạng các công trình này sẽ góp phần bảo tồn, giữ gìn và phát huy giá trị của những vốn quý mà cha ông để lại cho chúng ta.
Những ý nghĩa, truyền thống tốt đẹp trong “Tết Đoan ngọ xưa và nay” Người Hà Nội

Những ý nghĩa, truyền thống tốt đẹp trong “Tết Đoan ngọ xưa và nay”

TTTĐ - Theo tục lệ truyền thống, hàng năm, cứ đến ngày mùng 5 tháng 5 Âm lịch, từ chốn cung đình hoa lệ, tôn nghiêm cho đến những miền quê mộc mạc thân thương đều hân hoan đón tết Đoan ngọ. Tết Đoan ngọ trong cung đình và ngoài dân gian tuy có những lễ nghi, phong tục khác nhau nhưng đều là dịp con cháu tìm về cội nguồn, nhớ ơn công đức tổ tông; cầu mong sức khỏe, bình an.
Tour đêm “Tiếng chuông Trấn Vũ” sắp ra mắt có gì đặc biệt? Người Hà Nội

Tour đêm “Tiếng chuông Trấn Vũ” sắp ra mắt có gì đặc biệt?

TTTĐ - Tour đêm “Tiếng chuông Trấn Vũ” là một sản phẩm du lịch được tổ chức ra mắt đúng dịp kỷ niệm 64 năm Ngày thành lập quận Ba Đình (31/5/1961 - 31/5/2025) và thành lập Đảng bộ quận Ba Đình (9/6/1961 - 9/6/2025).
Doanh nhân trẻ Thủ đô dâng hương tưởng nhớ Đại tướng Võ Nguyên Giáp Người Hà Nội

Doanh nhân trẻ Thủ đô dâng hương tưởng nhớ Đại tướng Võ Nguyên Giáp

TTTĐ - Chiều 23/5, Viện Doanh trí thuộc Hội Phát triển hợp tác kinh tế Việt Nam - ASEAN (VASEAN) tổ chức chương trình dâng hương tưởng nhớ Đại tướng Võ Nguyên Giáp và trò chuyện thân mật cùng đại diện gia đình Đại tướng tại nhà riêng (số 30 Hoàng Diệu, Ba Đình, Hà Nội).
Hà Nội phát huy giá trị di sản để tiếp tục là điểm đến văn hóa nổi bật Người Hà Nội

Hà Nội phát huy giá trị di sản để tiếp tục là điểm đến văn hóa nổi bật

TTTĐ - Thành phố Hà Nội xác định “đầu tư cho văn hóa là đầu tư cho sự phát triển bền vững”, trong đó việc bảo vệ, phát huy giá trị các di sản là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị, các cấp, các ngành, của toàn xã hội, của mỗi người dân. Được vinh danh là điểm đến văn hóa nổi bật hàng đầu Châu Á là động lực để Thủ đô của chúng ta tiếp tục triển khai thực hiện những chiến lược phát triển trong suốt thời gian qua.
Xem thêm