Nền tảng nào cho sự tăng trưởng 2026?

Các chuyên gia chủ trì Diễn đàn Kinh tế Việt Nam lần 4 - 2025

Những kỳ vọng mới cho năm 2026

Phát biểu khai mạc diễn đàn, Nhà báo - TS Tô Đình Tuân, Tổng Biên tập Báo Người Lao Động cho biết, Diễn đàn Kinh tế Việt Nam lần thứ 4 được tổ chức vào thời điểm đặc biệt, ngày cuối cùng của năm 2025, đây là thời khắc khép lại một chu kỳ phát triển, đồng thời mở ra những kỳ vọng mới cho năm 2026 và giai đoạn phát triển tiếp theo của đất nước.

Việc lựa chọn chủ đề "Ổn định vĩ mô, thực thi thể chế - Nền tảng cho tăng trưởng 2026" không chỉ mang ý nghĩa thời sự, mà còn phản ánh một yêu cầu mang tính căn cốt của điều hành kinh tế trong giai đoạn hiện nay.

Năm 2026 là năm bản lề sau Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng, những định hướng chiến lược lớn đã được xác lập. Vấn đề đặt ra lúc này không còn là chọn đúng con đường mà là tổ chức thực hiện như thế nào để nền kinh tế vừa giữ được sự ổn định cần thiết, vừa tạo được động lực tăng trưởng mới, thực chất và bền vững.

Việt Nam đang đứng trước nhiều áp lực không nhỏ, nguy cơ lạm phát quay trở lại khi mặt bằng giá trong nước tăng, giá hàng hóa thế giới biến động khó lường; thị trường tài chính quốc tế có xu hướng thắt chặt hơn; tỉ giá và dòng vốn tiếp tục là những ẩn số.

Trong bối cảnh đó, sự phối hợp nhịp nhàng, hiệu quả giữa chính sách tiền tệ và chính sách tài khóa, giữa Trung ương và địa phương, sẽ quyết định chất lượng tăng trưởng và mức độ an toàn của nền kinh tế trong năm 2026. Song song với ổn định vĩ mô là một thách thức không kém phần quan trọng: thực thi thể chế. Nhiều đạo luật lớn vừa được sửa đổi và ban hành đang bước vào giai đoạn triển khai.

Nếu các nghị định, thông tư hướng dẫn chậm trễ, thiếu rõ ràng; nếu phân cấp, phân quyền không đi kèm trách nhiệm cụ thể; nếu tâm lý e dè, sợ sai còn tồn tại, thì thể chế rất dễ trở thành "nút thắt". Ngược lại, nếu được tổ chức thực thi thông suốt, nhất quán và thực chất, thể chế sẽ trở thành bệ phóng cho tăng trưởng, khơi thông nguồn lực và củng cố niềm tin của thị trường.

Nhà báo - TS Tô Đình Tuân, Tổng Biên tập Báo Người Lao Động phát biểu khai mạc

Trong 2 năm qua, Báo Người Lao Động, Cơ quan của Thành ủy TP Hồ Chí Minh đã kiên trì xây dựng chuỗi Diễn đàn Kinh tế Việt Nam như một không gian đối thoại chính sách cởi mở, thực chất giữa cơ quan quản lý, giới chuyên gia, cộng đồng doanh nghiệp và các chủ thể thị trường. Qua những diễn đàn được tổ chức trong giai đoạn 2024 - 2025, chúng tôi ghi nhận ngày càng rõ sự gặp gỡ giữa tư duy chính sách và thực tiễn vận hành của nền kinh tế.

Cần xác định chính sách tài khóa là trụ cột chủ lực

Theo TS Cấn Văn Lực, Ủy viên Hội đồng tư vấn Chính sách của Thủ tướng cho biết, những rủi ro và thách thức đối với kinh tế Việt Nam trong thời gian tới tiếp tục đến từ môi trường quốc tế nhiều bất định. Các yếu tố này khiến xuất khẩu và thu hút FDI có dấu hiệu chậm lại, trong khi nhập siêu dịch vụ vẫn ở mức cao, ước khoảng 10 tỷ USD.

Ở trong nước, đầu tư tư nhân và tiêu dùng vẫn thấp hơn so với giai đoạn trước đại dịch COVID-19. Giải ngân đầu tư công còn chậm và thiếu đồng đều giữa các bộ, ngành và địa phương. Doanh nghiệp tiếp tục đối mặt với nhiều khó khăn khi chi phí đầu vào và logistics duy trì ở mức cao, đơn hàng thiếu ổn định, trong khi các yêu cầu về số hóa và “xanh hóa” từ thị trường quốc tế ngày càng khắt khe.

Trên thị trường tài chính - tiền tệ, dư địa chính sách tiền tệ đang thu hẹp; thanh khoản hệ thống ngân hàng chịu áp lực; lãi suất có xu hướng tăng trở lại; rủi ro tỉ giá vẫn hiện hữu; hay giá nhà đất neo ở mức cao đang tạo thêm sức ép lên ổn định kinh tế vĩ mô và khả năng tiếp cận nhà ở của người dân.

Cùng với đó, việc vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp vẫn còn nhiều vướng mắc. Năng lực tự chủ, tự lực, tự cường của nền kinh tế chưa được cải thiện rõ nét; tiến trình cơ cấu lại nền kinh tế, cổ phần hóa, thoái vốn doanh nghiệp nhà nước và xử lý các tổ chức tín dụng yếu kém, điển hình như trường hợp SCB, còn chậm so với yêu cầu thực tiễn.

TS Cấn Văn Lực, Ủy viên Hội đồng tư vấn Chính sách của Thủ tướng, phát biểu trực tuyến từ đầu cầu Hà Nội

Trong bối cảnh đó, theo TS Cấn Văn Lực, giải pháp đối với Chính phủ và các cơ quan quản lý là cần giữ vững lập trường kiên định, tiếp tục thúc đẩy quan hệ hợp tác cùng có lợi với Mỹ. Trọng tâm là đàm phán hiệu quả, phấn đấu đạt mức thuế bình quân khoảng 16 - 18% hoặc thấp hơn theo từng ngành hàng, cũng như thực hiện nghiêm túc các cam kết đã thỏa thuận.

Đồng thời cần triển khai các giải pháp cụ thể nhằm cân bằng hơn cán cân thương mại với Mỹ, tăng nhập khẩu từ thị trường này và chủ động giải quyết các quan ngại, vướng mắc mà phía Mỹ quan tâm, qua đó giảm thiểu rủi ro từ các biện pháp phòng vệ thương mại.

Để đạt mục tiêu tăng trưởng khoảng 10% trong năm 2026 và các năm tiếp theo, TS Cấn Văn Lực cho rằng cần xác định chính sách tài khóa là trụ cột chủ lực, chính sách tiền tệ đóng vai trò hỗ trợ; trọng tâm là kích cầu đầu tư và tiêu dùng, giữ vững “mặt trận” xuất khẩu truyền thống, đồng thời đẩy mạnh xuất khẩu dịch vụ và khai thác hiệu quả hơn các động lực tăng trưởng mới.

Đi cùng với đó là việc triển khai đồng bộ các giải pháp mang tính cấu trúc, như nâng hạng thị trường chứng khoán theo đúng lộ trình; từng bước vận hành Trung tâm tài chính quốc tế tại TP Hồ Chí Minh và Đà Nẵng; thành lập thị trường carbon; xây dựng trung tâm giao dịch bất động sản; nâng cấp thị trường giao dịch hàng hóa; cần chú trọng bình ổn các thị trường then chốt như nhà đất, tỉ giá và vàng để hạn chế rủi ro lan truyền.

TS Cấn Văn Lực nhấn mạnh về chính sách tài khóa và tiền tệ cần được phối hợp nhịp nhàng, kiểm soát lạm phát trong giới hạn cho phép, đồng thời đẩy mạnh cơ cấu lại nền kinh tế theo hướng nâng cao nội lực, tăng tính tự chủ, tự lực và tự cường.

Cuối cùng, yếu tố quyết định nằm ở khâu tổ chức thực hiện; cần quyết tâm và kiên định triển khai thành công các nghị quyết, chính sách chiến lược; bảo đảm mô hình chính quyền địa phương 2 cấp vận hành thông suốt; cải thiện mạnh mẽ môi trường đầu tư - kinh doanh; đồng thời kịp thời tháo gỡ các vướng mắc cho doanh nghiệp và hộ kinh doanh...

Doanh nghiệp Việt yếu thế trên chính sân nhà

Phát biểu tại diễn đàn, PGS.TS Trần Đình Thiên, Ủy viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng Chính phủ nhận định, trong bối cảnh kinh tế thế giới ngày càng bất thường và bất ổn, câu hỏi "ưu tiên tỉ giá, lạm phát hay tăng trưởng" không thể được trả lời theo cách cứng nhắc hay tách rời từng mục tiêu.

Với một nền kinh tế có độ mở rất cao như Việt Nam, các cú sốc bên ngoài có thể nhanh chóng lan truyền vào trong nước. Vì vậy, việc khăng khăng lựa chọn một mục tiêu đơn lẻ không chỉ thiếu thực tế mà còn tiềm ẩn nhiều rủi ro cho ổn định vĩ mô và tăng trưởng dài hạn.

Điều cần thiết là một cách tiếp cận mềm dẻo, linh hoạt, đặt mục tiêu tăng trưởng trong mối quan hệ hài hòa với ổn định vĩ mô. Nếu không tạo được nền tảng vững chắc cho tăng trưởng, nguy cơ "vỡ trận" trong trung và dài hạn là hoàn toàn có thể xảy ra.

Thực tế thời gian qua cho thấy sức chống chịu của kinh tế Việt Nam là điểm sáng đáng ghi nhận. Tuy nhiên, điều quan trọng không chỉ nằm ở các chỉ số vĩ mô tổng thể, mà ở cấu trúc và chất lượng của những con số đó.

Câu hỏi cốt lõi đặt ra là tăng trưởng hiện nay đến từ đâu? Có phải chủ yếu từ khu vực doanh nghiệp tư nhân trong nước hay phần lớn vẫn dựa vào khu vực FDI? Nếu động lực tăng trưởng chủ yếu thuộc về khu vực doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, thì đây là một tín hiệu đáng lo ngại cho tính bền vững của nền kinh tế.

PGS.TS Trần Đình Thiên, Ủy viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng Chính phủ phát biểu tại diễn đàn

PGS.TS Trần Đình Thiên cho biết, "điểm nghẽn của điểm nghẽn" hiện nay nằm ở khu vực kinh tế tư nhân trong nước, nếu không tháo gỡ được nút thắt này, nền kinh tế có nguy cơ tụt hậu ngay trong chính giai đoạn được xem là còn nhiều dư địa phát triển.

Nếu tăng trưởng đạt 8% nhưng không đi kèm với cải thiện về năng suất lao động, năng lực nội sinh và khả năng làm chủ chuỗi giá trị, thì rủi ro trong trung và dài hạn là rất rõ ràng. Một nghịch lý đang hiện hữu là nền kinh tế tăng trưởng nhiều năm liền, lạm phát thấp nhưng doanh nghiệp vẫn rơi vào tình trạng "khát vốn" kéo dài. Tín dụng tăng mạnh, từ mức 14 - 15% trước đây lên gần 20%, song câu hỏi đặt ra là dòng tiền đã đi đâu, vì sao không chuyển hóa hiệu quả thành vốn cho sản xuất kinh doanh?

Vòng quay tiền tệ chậm cho thấy năng lực hấp thụ vốn của nền kinh tế còn yếu. Tăng trưởng cao nhưng phần giá trị gia tăng thực sự giữ lại cho nền kinh tế trong nước không nhiều. Khu vực doanh nghiệp tư nhân trong nước chỉ tăng trưởng khoảng 6 - 7%, thấp hơn mặt bằng chung, trong khi nền kinh tế ngày càng phụ thuộc vào khu vực FDI.

Theo PGS.TS Trần Đình Thiên, cấu trúc kinh tế Việt Nam đang mang tính "nhị nguyên" rõ nét, dựa quá nhiều vào doanh nghiệp ngoại, khu vực này đóng góp tới khoảng 3/4 kim ngạch xuất khẩu và tăng trưởng, trong khi dòng tiền nội địa được bơm ra lại bị ách tắc, đọng lại trong hệ thống.

Dù Việt Nam tham gia nhiều hiệp định thương mại tự do và dành nhiều ưu đãi cho xuất khẩu, doanh nghiệp FDI vẫn tận dụng tốt hơn doanh nghiệp trong nước; trong khi đó, các rào cản thể chế đang khiến doanh nghiệp Việt yếu dần, năng lực nội sinh không được chuẩn bị đầy đủ để bước ra "sân chơi lớn".

Trong bối cảnh đó, Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân cần được triển khai với tầm nhìn dài hạn hơn, hướng tới mục tiêu giúp doanh nghiệp Việt "go global", tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu, thay vì chỉ xử lý các khó khăn mang tính ngắn hạn.

Tháo gỡ các điểm nghẽn cho doanh nghiệp TP Hồ Chí Minh

Đóng góp ý kiến tại diễn đàn, TS Trần Quang Thắng - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh tế và quản lý TP Hồ Chí Minh nhận thấy, năm 2025, sức khỏe của khu vực doanh nghiệp TP Hồ Chí Minh đã có bước cải thiện rõ rệt. Thành phố đạt mức tăng trưởng GRDP khoảng 8,3%, lạm phát được kiểm soát, cho thấy nền kinh tế đang dần lấy lại nhịp sau giai đoạn nhiều khó khăn, tuy vậy, sự phục hồi này chưa diễn ra đồng đều.

Theo đó, TS Trần Quang Thắng kỳ vọng trong năm 2026, khi Nghị quyết 260 (sửa đổi Nghị quyết 98) được triển khai, TP Hồ Chí Minh sẽ có thêm quyền chủ động về quy hoạch, chính sách và nguồn thu, đây sẽ là cơ sở quan trọng để thành phố cụ thể hóa các giải pháp hỗ trợ cộng đồng doanh nghiệp một cách hiệu quả hơn.

TS Trần Quang Thắng - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh tế và quản lý TP Hồ Chí Minh đóng góp ý kiến tại diễn đàn

Hiện nay, doanh nghiệp thành phố vẫn phải đối mặt với nhiều áp lực, trong đó khó khăn lớn nhất vẫn là vốn, cùng với đó là hạ tầng và chi phí logistics. Tình trạng ùn tắc giao thông, ô nhiễm môi trường và chi phí vận chuyển cao đang làm suy giảm sức cạnh tranh của doanh nghiệp, việc phụ thuộc vào một số ít thị trường xuất khẩu cũng khiến doanh nghiệp dễ bị tổn thương trước các biến động của kinh tế toàn cầu.

Tóm lại, theo TS Trần Quang Thắng, doanh nghiệp TP Hồ Chí Minh đã và đang phục hồi, nhưng để quá trình phục hồi diễn ra bền vững hơn, cần tiếp tục tháo gỡ mạnh mẽ các điểm nghẽn về vốn, hạ tầng và cơ chế thực thi chính sách.

Áp lực giá cả đầu vào

Ở góc độ địa phương, ông Lê Thành Thanh, Phó Giám đốc Sở Công thương TP Cần Thơ cho rằng, áp lực lớn nhất hiện nay đối với sản xuất và tiêu dùng trong giai đoạn cao điểm cuối năm là giá cả đầu vào, nhất là đối với lĩnh vực chế biến nông sản. Chi phí đầu vào vẫn ở mức cao, trong khi thị trường xuất khẩu chưa phục hồi đồng đều, khiến nhiều doanh nghiệp gặp khó trong việc cân đối chi phí và mở rộng sản xuất.

Bên cạnh đó, áp lực về vốn và khả năng tiếp cận vốn của doanh nghiệp trong lĩnh vực thương mại - dịch vụ vẫn còn lớn. Đặc thù của TP Cần Thơ là phần lớn doanh nghiệp thuộc nhóm vừa và nhỏ. Dù lãi suất đã giảm, song điều kiện vay vốn và các tiêu chí tiếp cận tín dụng vẫn còn khá chặt chẽ, gây khó khăn cho doanh nghiệp.

Một điểm nghẽn khác là các chính sách hỗ trợ tiêu dùng và sản xuất chưa thực sự lan tỏa. Nhiều chính sách được thiết kế ở tầm vĩ mô nhưng khi triển khai tại địa phương lại chưa phát huy hiệu quả như kỳ vọng. Sự phối hợp giữa các chính sách còn thiếu đồng bộ. Vai trò trung tâm vùng của TP Cần Thơ chưa được phát huy tương xứng với tiềm năng và vị thế.

Ông Lê Thành Thanh, Phó Giám đốc Sở Công thương TP Cần Thơ tham gia diễn đàn bằng hình thức trực tuyến

Trong bối cảnh đó, ông Lê Thành Thanh cho biết, Sở Công thương TP Cần Thơ sẽ tập trung vào 3 nhóm ưu tiên. Thứ nhất là kích cầu tiêu dùng nội địa một cách thực chất, đồng thời tăng hỗ trợ trực tiếp cho người lao động có thu nhập thấp nhằm tạo sức mua bền vững.

Thứ hai là tháo gỡ các nút thắt về tín dụng cho doanh nghiệp vừa và nhỏ thông qua việc đơn giản hóa điều kiện vay vốn, mở rộng bảo lãnh tín dụng, tăng cường vai trò của các chính sách và quỹ bảo lãnh tín dụng tại địa phương.

Thứ ba là đẩy mạnh đầu tư công gắn với thị trường; tăng cường phân cấp cho địa phương; ưu tiên phát triển hạ tầng, logistics, chợ đầu mối; đồng thời tổ chức kết nối hiệu quả giữa đầu tư công và hạ tầng trong nước.

Vì vậy, cần có các giải pháp kích cầu mạnh mẽ hơn, tận dụng tốt dư địa chính sách tài khóa và đầu tư công tập trung, tạo hiệu ứng lan tỏa rõ nét hơn, đây sẽ là nền tảng quan trọng để các địa phương thúc đẩy tăng trưởng trong năm 2026.

Khát vọng tăng trưởng hai con số

Kết luận tại diễn đàn, TS Trần Du Lịch, Chủ tịch Hội đồng Tư vấn triển khai Nghị quyết 98/2023 của Quốc hội cho biết, qua các ý kiến phát biểu, có thể thấy giai đoạn kết thúc kế hoạch 5 năm 2021 - 2025 đang đặt ra kỳ vọng tăng trưởng GDP khoảng 8%.

Các động lực tăng trưởng đã được xác định tương đối rõ, gồm đầu tư công và đầu tư toàn xã hội, thị trường nội địa và xuất khẩu. Ba cực tăng trưởng này tiếp tục là những trụ cột quan trọng, đóng góp cho mục tiêu tăng trưởng chung.

Nhiều ý kiến cũng cho rằng thách thức phía trước là rất lớn, đặc biệt đến từ bối cảnh quốc tế. Điều chúng ta có thể cảm nhận rõ là chưa có dự báo nào cho thấy năm 2026 kinh tế thế giới sẽ khả quan hơn năm 2025, trong khi các vấn đề địa chính trị và xung đột vẫn diễn biến phức tạp. Do đó, Việt Nam cần tiếp tục giữ vững ổn định vĩ mô như một yếu tố “bất biến” để ứng phó với tình hình và thúc đẩy tăng trưởng.

TS Trần Du Lịch phát biểu tại diễn đàn

Các ý kiến tại diễn đàn cũng thống nhất rằng khát vọng tăng trưởng hai con số là tất yếu của dân tộc và của đất nước. Trong thời kỳ dân số vàng, nếu muốn phát triển nhanh và bền vững, chúng ta phải hướng tới mục tiêu này. Điều quan trọng là tiếp tục kiên định định hướng, huy động hiệu quả các nguồn lực, đặc biệt là tận dụng lợi thế của thời đại đổi mới sáng tạo và triển khai một cách hiệu quả nhất.

Bốn nghị quyết được coi là “bộ tứ trụ cột” mà Trung ương đã ban hành và vừa được thể chế hóa thời gian qua, bao gồm các nội dung liên quan đến phát triển kinh tế tư nhân; thúc đẩy đổi mới sáng tạo; cải cách thể chế; và thực hiện chính sách kinh tế - chính trị - xã hội - đối ngoại, bảo đảm độc lập, tự chủ nhưng đồng thời tận dụng nguồn lực và lợi thế của thời đại để phát triển. Đây là những nội dung cốt lõi xuyên suốt các thảo luận về chính sách và tổ chức thực hiện.

TS Trần Du Lịch cho biết, ở những vấn đề cụ thể hơn, cũng có sự thống nhất cao. Ví dụ như xuất khẩu dù đạt nhiều thành công, nhưng lại có nhiều ý kiến cho rằng không thể duy trì mãi tốc độ tăng trưởng 12%, 15% hay 17% mỗi năm. Vấn đề quan trọng và mang tính căn cơ hơn là phải đặt mục tiêu nâng cao tỉ lệ nội địa hóa trong tổng kim ngạch xuất khẩu. Số liệu hiện nay cho thấy tỉ lệ này mới đạt khoảng 36,6%.

Như vậy, mục tiêu không chỉ là tăng kim ngạch xuất khẩu, mà quan trọng hơn là tăng tỉ lệ giá trị nội địa trong kim ngạch xuất khẩu. Nếu nâng được tỉ lệ này lên 40%, thậm chí 50%, sẽ tạo ra động lực mạnh mẽ cho giai đoạn phát triển mới, cũng như thu hút và thúc đẩy doanh nghiệp trong nước phát triển.

Xuất khẩu vẫn là một động lực quan trọng nhưng động lực này cần được tái cấu trúc theo hướng đó. Cùng với xuất khẩu, thị trường nội địa cũng cần tiếp tục được khai thông và phát triển, trong đó đặc biệt chú trọng khai thác thế mạnh của ngành du lịch, cần biến Việt Nam trở thành điểm đến du lịch hấp dẫn, bởi du lịch không chỉ tạo giá trị cho lĩnh vực lưu trú hay dịch vụ đơn lẻ, mà còn lan tỏa, kích thích nhiều ngành kinh tế khác cùng phát triển.

Đối với đầu tư công, các ý kiến đều ủng hộ việc tăng đầu tư công theo hướng đầu tư công thực sự dẫn dắt đầu tư tư nhân. Quốc hội và Chính phủ cần tuân thủ nghiêm nguyên tắc sử dụng hiệu quả nguồn vốn, tính đúng, tính đủ chi phí và cả chi phí cơ hội, từ đó thúc đẩy đầu tư tư nhân và nâng cao hiệu quả đầu tư chung của nền kinh tế.

Tóm lại, TS Trần Du Lịch cho rằng, diễn đàn lần này tiếp tục khẳng định quan điểm xuyên suốt ổn định kinh tế vĩ mô phải gắn chặt với mục tiêu tăng trưởng. Hai mục tiêu này tuy có vẻ mâu thuẫn nhưng Việt Nam đã có kinh nghiệm giải quyết bài toán đó. Không phải lựa chọn một trong hai mà là thực hiện đồng bộ, phối hợp hiệu quả giữa chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ.

Dù dư địa chính sách tiền tệ không còn nhiều nhưng nếu phối hợp tốt với chính sách tài khóa, vẫn có thể tạo được sức bật cho nguồn vốn và điều chỉnh dòng chảy vốn hợp lý để thúc đẩy sản xuất.

Nhiều ý kiến cũng lưu ý rằng trong thời gian tới, tín dụng cần tập trung nhiều hơn cho lĩnh vực sản xuất, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ. Hiện nay, nhóm doanh nghiệp này vẫn gặp rất nhiều khó khăn trong tiếp cận vốn.

Việc ưu tiên kênh tín dụng cho doanh nghiệp vừa và nhỏ là hết sức cần thiết để thúc đẩy tăng trưởng. Tăng tín dụng là cần thiết, nhưng quan trọng hơn là chất lượng và hướng đi của tín dụng, phải phục vụ đúng cho nền kinh tế, cho doanh nghiệp trong nước, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Hoàng Ngọc