Cảnh giác nguy cơ ngộ độc thưc phẩm do tụ cầu vàng

Nhiều vụ ngộ độc thực phẩm tập thể có "thủ phạm" là vi khuẩn tụ cầu vàng

Tụ cầu vàng là vi khuẩn Gram dương, hình cầu, thường xếp thành chụm, loại vi khuẩn này phổ biến ở nhiều nguồn thực phẩm như thịt, cá, trứng, sữa và các sản phẩm từ sữa, cũng như các món ăn chế biến từ những nguyên liệu này.

Nguồn lây nhiễm tụ cầu chính đến từ người sản xuất, chế biến hoặc bảo quản thực phẩm không vệ sinh, dụng cụ, bề mặt tiếp xúc thực phẩm bị nhiễm bẩn, cũng như nhiệt độ bảo quản, chế biến không đúng cách. Tụ cầu vàng có thể sinh sôi trong thực phẩm bị ô nhiễm và tạo ra độc tố gây ngộ độc thực phẩm.

Các trường hợp phải nhập viện do ngộ độc thực phẩm điều trị tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Bắc Kạn

Độc tố tụ cầu do vi khuẩn tụ cầu vàng tiết ra như enterotoxin (hơn 20 loại), leucocidin, exfoliatin... là nguyên nhân chính gây ra các triệu chứng điển hình của ngộ độc thực phẩm. Từng loại độc tố có cơ chế gây bệnh khác nhau và được giới thiệu chi tiết ở các bài sau.

Độc tố do tụ cầu sản sinh rất bền nhiệt và không dễ bị phá hủy bởi nhiệt độ thông thường khi nấu ăn. Mặc dù nấu chín có thể tiêu diệt tụ cầu vàng nhưng không tiêu diệt được độc tố trong thực phẩm.

Đó là lý do tại sao việc tránh làm nhiễm bẩn thực phẩm trong quá trình chế biến và bảo quản thực phẩm ở nhiệt độ lạnh là rất quan trọng, đặc biệt là với thức ăn thừa được sử dụng lại vào hôm sau.

Theo thống kê của Cục an toàn thực phẩm, ngộ độc thực phẩm do vi sinh vật chiếm trên 40% trong các vụ đã được báo cáo trong thời gian qua.

Đáng lo ngại, tụ cầu vàng (Staphylococcus aureus- S. aureus) cũng là nguyên nhân gây ra hàng loạt các vụ ngộ độc thực phẩm trên khắp cả nước, đặc biệt là các vụ ngộ độc thực phẩm tại các bếp ăn tập thể như ở các khu công nghiệp, trường học hay các sự kiện lễ hội...

Mới đây, gần 70 học sinh tại xã Nông Thượng, TP Bắc Kạn, tỉnh Bắc Kạn phải nhập viện cùng triệu chứng nôn, sốt, tiêu chảy.

Kết quả xét nghiệm mẫu bệnh phẩm của Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Bắc Kạn cho thấy nguyên nhân là nhiễm khuẩn đường tiêu hóa do vi khuẩn tụ cầu vàng (S.aureus).

Tháng 4/2024, 74 học sinh ở Khánh Hòa ngộ độc do rong biển nhiễm khuẩn. Mẫu rong biển được sử dụng làm cơm cuộn bán cho các em học sinh phát hiện vi khuẩn tụ cầu vàng Staphylococcus aureus.

Trong những năm gần đây, nước ta đã xảy ra các vụ ngộ độc thực phẩm mà nguyên nhân do thức ăn có nhiễm vi khuẩn tụ cầu vàng khiến cộng đồng hết sức lo ngại.

Đầu tháng 5/2023, 76 học sinh Trường mầm non Thuận Sơn, xã Thuận Sơn, huyện Đô Lương, Nghệ An bị ngộ độc do sữa chua nhiễm vi khuẩn Staphylococcus aureus (tên khoa học của tụ cầu vàng).

Các chuyên gia cho hay tụ cầu là vi khuẩn phổ biến, có thể ở trong không khí, đất, nước, trong niêm dịch mũi, trong khoang miệng và họng của người cũng như động vật, trên da và các mụn ghẻ lở, mưng mủ.

"Ăn chín uống sôi" đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm

Theo Viện Kiểm nghiệm an toàn vệ sinh thực phẩm Quốc gia, các vụ ngộ độc thực phẩm do tụ cầu vàng xảy ra theo xu hướng rõ ràng, với 2 thời điểm có số vụ tăng cao là từ tháng 4 đến tháng 7 và từ tháng 9 đến tháng 11. Vụ ngộ độc thực phẩm do tụ cầu thường xảy ra vào các tháng mùa hè.

Ngộ độc thực phẩm do tụ cầu vàng có thể là do một hoặc nhiều độc tố ruột gây ra. Triệu chứng thường xuất hiện rất nhanh (sau 2- 8 giờ, đôi khi sau 30 phút) bao gồm buồn nôn, nôn mửa dữ dội, đau quặn bụng, có hoặc không tiêu chảy.

Vi khuẩn tụ cầu vàng dưới kính hiển vi

Trong tất cả các trường hợp bị tiêu chảy thì luôn kèm theo nôn. Ngộ độc do độc tố tụ cầu không kèm theo sốt. Bệnh thường tự khỏi sau 24 - 48 giờ, tuy nhiên đôi khi có thể phải nhập viện, đặc biệt với trẻ em, người già hoặc người suy giảm miễn dịch.

Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), cách tốt nhất để giảm số vụ ngộ độc thực phẩm liên quan đến độc tố tụ cầu là sử dụng phương pháp phòng ngừa và các phương pháp điều trị kháng độc tố tụ cầu.

Các phương pháp phòng ngừa gồm kiểm soát thực phẩm nghiêm ngặt hơn, vệ sinh tay, vệ sinh môi trường, nhận dạng và cách ly những người mang trùng và sử dụng liệu pháp kháng sinh kháng S. aureus thích hợp.

Với vai trò đánh giá nguy cơ về vệ sinh an toàn thực phẩm, Viện Kiểm nghiệm an toàn vệ sinh thực phẩm Quốc gia đưa ra khuyến cáo một số cách phòng tránh ngộ độc thực phẩm do tụ cầu vàng là rửa tay tối thiểu 20 giây bằng xà phòng và nước trước, trong, sau khi chế biến thức ăn và trước khi ăn; Không chế biến thức ăn nếu bạn bị tiêu chảy hoặc nôn mửa.

Ngoài ra, người dân cần chú ý mang găng tay trong khi chế biến thức ăn nếu có vết thương hoặc nhiễm trùng trên bàn tay hoặc cổ tay.

Khi bảo quản thực phẩm cần chú ý điều kiện nhiệt độ mát (dưới 4^oC) hoặc nóng (trên 60 ^oC); đặc biệt, tránh sử dụng sữa chưa được tiệt trùng.